Aile ve Akran Etkisi

Kişilerde beden memnuniyetsizliği çoğunlukla ailesi, arkadaşları ve medya etkisi ile oluşur. Sosyal olarak bedensel görünüşlerin kıyaslanması ve medyanın nitelik kazandırması ile bu etkilerin gücü artmaktadır. Bu etkiler neticesinde kişilerde yeme bozukluğu ve beden imgesinde çarpıklık durumları görülür71_{. Çünkü beden} imgesi kişinin kendi bedeniyle ilgili algıları kadar başkasının da kendi bedeniyle ilgili bulunduğu yorumlamalarla da ilişkilidir. Kişinin kendi bedeninin başka bireylerle karşılaştırılması ve medyada sürekli gündemde tutulan ideal beden ölçüleri paylaşımları bireyde yeme bozuklukları ve olumsuz beden imgesi algısı oluşturabilir. Yani görüldüğü üzere ergenlik çağındaki kişilerde beden imgesi oluşumunda aile ve arkadaş çevresi kadar medya da önemli rol oynar.

Ergenlik çağlarındaki kişiler sürekli akranları ile birbirlerini etkiledikleri için beden görünümlerini sürekli yaşıtlarıyla kıyaslayan ergenlerin olumsuz duygular içerisinde oldukları görülmüştür. Ayrıca bu etkinin medyanın oluşturduğu etkiden daha çok olduğu biliniyor72_{. Yapılan bazı çalışmalara göre bu durumun yalnızca} ergenlik dönemiyle başlamadığı daha küçük yaşlarda da akran ve medyanın etkisiyle beden memnuniyetsizliğinin başladığı görülmüştür. 5 ve 8 yaşları arasındaki kız çocuklarıyla çalışmalar yapan Tiggemann ve Dohnt’a göre kız çocuklarının örnek olarak aldıkları kişilerin bedenleri üzerindeki memnuniyetsizlikleri gözlemlendiğinde kendilerinin de bedenlerinden memnun olmayan davranışlar gösterdikleri ve bu olumsuzluklara karşı diyet yapma eğiliminde bulundukları saptanmıştır. Bununla beraber yetişkinler için hazırlanmış magazin dergilerini okuyan, müzik dinleyen çocuklarda, çocuk programı izleyen yaşıtlarına göre daha fazla beden memnuniyetsizliklerinin yaşandığı görülmüştür. Bu çalışmalara göre medya ve akranlar kişilerin beden memnuniyetine dair algılarını etkiler ve hem çocukların hem de ergenlik çağında olan kişilerin gelecek yıllarda psikolojik olarak da etkilenmelerine sebep olabilir73_{. Bir başka ifadeyle ergenlik dönemi boyunca} beden imgesiyle ilgili ailesinden destek göremeyen birey duyguları açısından

71 _{J. Kevin Thompson vd., Exacting Beauty: Theory, Assessment, and Treatment of Body Image}

Disturbance, American Psychological Association, 1999, s.85.

72 _{Christopher J. Ferguson vd., Concurrent and Prospective Analyses of Peer, Television and Social}

Media Influences on Body Dissatisfaction, Eating Disorder Symptoms and Life Satisfaction in Adolescent Girls, Journal of Youth and Adolescence, 2014, s.1.

29

olumsuzluğa kapılır. Bireylerin hayatlarında en çok değer verdikleri kişiler aileleridir. Dolayısıyla ailenin bireye karşı yaklaşımı oldukça önemlidir. Kişide ailesinin kendisi ile ilgili düşüncelerinden sonra akranlarının ve medyanın da düşünceleri önem kazanmaktadır. Her ne kadar beden imgesi algısındaki memnuniyetsizlik ergenlik dönemiyle birlikte ortaya çıkıyor şeklinde görünse de gerçek aslında farklıdır. Yapılan çalışmalar beden imgesi algısının çocukluktan itibaren oluştuğunu göstermektedir. Çocuklukta oluşan beden imgesiyle ilgili olumsuz algı oluşumu kişinin ileriki yaşantısında çeşitli psikolojik bozukluklara neden olabilir.

Beden imgesi gelişiminde rol oynayan bir diğer faktör ise ailedir. Sosyal öğrenme kuramına göre aile yalnız çocuğun karakter ve davranışları üzerinde etkili değildir. Çocuğun bedenine dair değerlendirmelerinde de onlara model olma ve geri bildirim verme yoluyla etkilidirler74_{. Yani çocuk ailesinden sadece kişiliği ve} tavırlarıyla ilgili gelişim desteği almaz, aynı zamanda aile çocuğun kendi bedenine ait zihninde oluşturacağı beden imgesi ile ilgili de olumlu ya da olumsuz algı geliştirmesine sebep olur.

Ergenlik çağında bireyler, hem bayan hem de erkek ebeveynlerinden bedenlerinin ideal görünümde olup olmadığına dair mesaj alır durumda bulunurlar. Bu algı vücut kitle indeksi yüksek olan ergenlik dönemindeki kişilerde daha fazladır ve bu algı çoğunlukla kas miktarlarına, kilolarına ve vücutlarına yönelik bir algıdır75_. Ailelerinden vücutlarıyla ilgili gelen tüm mesajlara açık olan ergenler özellikle kilo açısından problem yaşıyorlarsa bu mesajlara daha fazla önem verip bedenleri ile ilgili kendi kendilerine olumsuz yorumlarda bulunurlar.

Aynı zamanda ergenlik dönemindeki kişiler ailelerinden ve yaşıtlarından zayıflamalarına dair baskı gördüklerinde kişinin kendine olan güveni de olumsuz yönde etkilenir ve bu durum sonucunda da yeme bozuklukları görülmektedir76_. Başka bir ifadeyle ergenlerin etrafındaki kişilerden vücutlarıyla ilgili alacağı tüm mesajlar onların kendi benlik saygısını, kendisine olan güvenini ve diğer bireylerle olan iletişimini etkiler. Ergen kişinin bedeniyle ilgili alacağı olumsuz her mesaj onda birçok psikolojik bozukluk oluşturabilir ve dolayısıyla da kendisini mutsuz hissetmesine neden olabilir.

74 _{Albert Bandura, Social Learning Theory, EnglewoodCliffs, Prentice-Hall, NJ, 1977, s.247.} 75 _{Güney, a.g.e., s.21.}

76 _{Rheanna N. Ata vd., The Effects of Gender and Family, Friend, and Media Influences on Eating}

30

2.1.4.4. Partnerler

Vücut şekli ve kilo, ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde genç erkek ve kadınları romantik partnerler olarak çekici bulmada önemli özellikler olarak ortaya çıkar77_{. Yani beden şekli ve kilo bireylerin kendilerine partner şeçerken dikkat} ettikleri ve ehemmiyet verdikleri bir konudur. Bu nedenle fiziksel görünüş bir romantik ilişkiyi başlatmada önemlidir78_{. Dolayısıyla dış görünüş kişiler için} önemlidir.

Romantik partnerler birlikte çok vakit geçirirler, deneyimlerini paylaşırlar ve diğer insanlara oranla birbirlerine karşı daha savunmasızdırlar. Romantik partnerlerin bir diğerinin görüntüsü hakkında nasıl hissettiğinin ve nasıl geri bildirim verdiğinin kişinin kendisine, bedenine ve ilişkisine yönelik nasıl hissettiğinde önemli bir etkisi vardır79_{. Araştırmalar, yetişkinlikte romantik ilişkilerin beden imgesi ile} önemli bir ilişkisi olduğunu ortaya koymaktadır80_{. Başka bir anlatımla bireyler ilişki} yaşarlarken oldukça fazla bir araya gelirler ve ilişki içerisindeki kişiler toplumdaki diğer insanlara göre daha fazla birbirleriyle paylaşımda bulunurlar ve ikili ilişkiler de oldukça önemli olan beden imgesi algısı bireyin partneri ile olan ilişkisini etkilemektedir. Kişinin içinde bulunduğu ilişkideki tutum ve davranışları kendisine hissettirilen beden imgesi ile doğru orantılıdır; kişi partnerinden olumlu beden imgesi algısını alırsa ve aynı zamanda da partnerinden bu anlamda kendisine yönelik olumlu davranışlar hissederse ilişkisinde pozitif bir yaklaşım sergiler ancak, kişi partnerinden olumsuz yorumlar alıp buna bağlı olarak kendisinde olumsuz bir beden imgesi algısı oluştuysa bu durumda da ilişkisine ve partnerine karşı negatif bir tutum ve yaklaşım sergiler.

Görüldüğü üzere beden imgesi çok boyutlu bir kavramdır ve sosyal ve psikolojik açıdan birçok etkenle bir aradadır. Bireyin bu etkenlere karşı kayıtsız kalamadığı ve bu etkenler aracılığıyla kendi bedenine yönelik yorumlamalarda bulunduğu birçok çalışmayla kanıtlanmıştır. Kişinin beden imgesi üzerindeki yorumlamaları kimi zaman olumlu olmakla birlikte kimi zaman da olumsuz olabilmektedir. Bu durumda da kişi kendisinde oluşan özellikle olumsuz beden

77 _{T.F.Cash, Cognitive behavioral perspectives on body image, Norfolk: Academic Press, 2012,}

s.334-341.

78 _{T.E. Davison, Body Image in Social Context, Norfolk: Academic Press, 2012, s.243-249.}

79 _{S. Tantleff-Dun and J. L. Gokee, Interpersonal ınfluences on body ımage development, New}

York, 2002, s.108-117.

80 _{N. M. McKinley and L. A. Randa, Adult attachment and body satisfaction: An exploration of} general and specific relationship differences. Body Image, 2005, s.209-218.

31

imgesi ile ilgili oldukça fazla problem yaşayabilmektedir. Bu sebeple de bireyin kendi beden imgesi üzerindeki zihninde oluşturduğu olumsuz düşünce ve yorumların psikolojik açıdan birçok sonuç doğurması da olasıdır.