Bayram Ziyaretleri

Denizli’nin eski bayramları kasaba çarşı etrafında bulunduğu zamanlarda aşağı çarşıda kahveler önündeki bayramyeri adı verilen yerde yapılırmış. 40-50yıl önce Delikliçınar meydan kahvesinin bulunduğu yerde yapılırdı. Bayram günleri Delikliçınar kahveleri ağız ağza dolu olur bayram münasebetiyle kahve çay yerine lokum dağıtılırdı.

Meydanda dolap kurulur ve çocuklar buna binmek için yarışırlardı. Çocukların müşterisi olduğu saç kebabı, siniler içine dökülmüş kuru yemişler, un ve cevizden yapılan ezme şekeri, elma şeker, bademli fındıklı macunlar olurdu. Ramazan ve Kurban bayramlarının üçer günü Delikliçınar alanında geçirilirdi. Dördüncü bayram bir saat mesafedeki Gerzile Köyü’nde yapılır. Beşinci bayram karaman mahallesinde Pınarbaşı’nda olurdu. Burada yapılan gösterileri kadınlar ve kızlar bayram kıyafetleriyle izlerlerdi.319

Ramazan ayı kuşkusuz İslam aleminde olduğu gibi Denizli’de de coşku ve sevinçle yaşanırdı. Denizli’de ramazan ayının kendine özgü hususiyetleri vardır. O dönemde mesela zenginler servetlerini kudretini göstermek için sabırsızlanırlar evlerine şeker, pirinç, güllaç makarna almaya başlarlardı ve evin hocası tutulurdu. Çocuklarsa ramazan boyunca daha az aile kontrolünde olacakları için sevinirlerdi. İftarda top ve tabanca sesleri yankılanırdı. Zenginler çoğu kez ramazanın on beşinden sonra öncelikle büyük hocalardan başlayarak iftar sofraları kurarlar memleketin fakirlerine kadar ziyafet verirlerdi. Aynı zamanda uzun ramazan gecelerinde gençler arasında yüzük tura gibi oyunlar oynanır, ihtiyarlardan 93 harbi menkıbeleri dinlenirdi.320

Geçmiş senelerde dini bayramlarımız bir eğlence, bir ziyaret, bir gönül alma vesilesidir. Bu sebeple bayramlar dört gözle beklenir. Sılada bulunanlar hısım ve akrabalarım ziyaret için evlerine dönerler. Evler önceden boya, badana yapılır, camlan temizlenerek bir tekmil “Bayram temizliği” icra edilir. Evin eşyaları olduğu gibi havalandırılarak temizlenmiş olur. Bayramlık elbiseler dikilir, yemekler pişirilir, en güzel kıyafetler giyilir, taktlar takılır, tatlılar yapılır, yufkalar açılır, kıyafetler yeni, düzgün ve temiz olur.321

Senede iki defa olmakla beraber arife günleri Denizli’de eskiden beri geleneksel olarak mezarlıklar ziyaret edilir. bu hazırlıklar arife gününden birkaç gün önce başlar arife günü mezarlığa giden yol boyunca köylülerin getirdikleri mersinler satılmaya başlanır. Hemen hemen

319

Ali Ulvi DARIVERENLİ, “Eski Bayramlar”, İnanç Dergisi, Cilt:5, Sayı:57, 1941, s.7.

320

N.PERTEV,”Denizli’nin Eski Ramazanları”, İnanç Dergisi, Cilt:4, Sayı:45, 1940, s.21-24.

321

tüm şehrin yarısı ailesini de alarak kabristanı ziyaret ederler. Sonrası kabir başında dualar edilir.322 Eskiden kabir ziyaretleri sadece erkekler tarafından yapıla gelen bir gelenek olmasına rağmen cumhuriyetin ilanından sonra kabir ziyaretlerine kadınlar da katılmaya başlamışlardır.323Yoksullara yardımlar yapılır. Gelinler yeni gelinliklerini, damatlar damatlıklarım giyerler. Böylece hazırlıklar tamam olarak bayramlarımız karşılanmaya hazırlanır.

a) Ramazan Bayramları

Sabah erkenden ev halkı kalkarlar. Erkekler bayram namazına gitmek üzere temizlenip abdestlerini alırlar. Yeni ve temiz elbiselerini giyinirler. Sabah namazından önce, ateşli silahlarındaki bütün mermileri ve barutları ateşlemek suretiyle boşaltırlar. Erkekler bayram namazı için camiye giderler. Evin kadınları ve kızları, evi yeniden tertiplemek suretiyle misafirlerine hazırlarlar. Kapı önleri, yollar süpürülür. Namaz dönüşü cemaat köy odalarına gelip toplanırlar. Evlere gençler gidip, hazırlanan bayram yemeklerinden getirirler. Bir idareci bütün yemekleri birlik ve işittik içinde büyük küçük kurulan siniler etrafındaki kişilere dağıtır. Yemekler yenilir, içilir, sofra duası yapılır. Gençler tarafından leğenlerde, ibriklerle eller sabunlu suyla yıkatılır. Peşkirler omuzlardadır. Kahveler içilir. Bundan sonra büyükler birbirlerini, küçükler büyükleri bay rami ayıp, ellerini öperler. Köy odalarından birlikte çıkılıp, herkes evlerine dağılır.

Evine gelin babanın ve dedelerin elleri, hane halkı tarafından öpülür. Ailece bayramlaşılır. Tekrar bir sofra kurulur. Hep birlikte yenilir. Büyükler küçüklere ve çocuklara, para, şeker gibi bayram hediyeleri verirler. Sonra ailece en yakın hısım ve akrabalar takip edilmek suretiyle, amca, dayı, hala, teyze, enişte ve çocukları ziyaret edilir. Her ziyaret yerinde sofralar serilir, tatlılar yenir, ikramlar üst üste devam eder. Komşular birbirlerine, onlar bunlara, bunlar onlara demek suretiyle ziyaretler sürüp gider. Bu arada hastalar, ihtiyarlar, yoksullar, dullar ilk önce ziyaret edilip gönülleri alınan kişiler olurlar.324

Bayram günleri ramazan davulcuları 7-8 koldan mahalleleri kapı kapı dolaşır ve kapı önünde maniler söyleyerek bahşişler toplanırdı.325

Gençler meydanlarda bayramlıklarını giymiş, gruplar halinde yüksek ağaçlara kurdukları salıncaklara binerek, birdirbir, taş atma, top oyunları oynayarak, şarkı ve türküler söyleyerek, nişanlılarına göz ucu ile bakarak geç vakitlere kadar eğlenirler, oyunlar oynarlar, Gençlerin bu

322

Burhan SARAÇOĞLU, “Denizli’de Arife”, İnanç Dergisi, Cilt:5, Sayı:44, 1940, s.17.

323

Ali Ulvi DARIVERENLİ, “Arife Günlerinde Kabir Ziyareti”, İnanç Dergisi, Sayı:92-93, 1944, s.10.

324

KAPTAN, a.g.e., s.27.

325

eğlencelerine paha biçilmez değerler verilerek, gönüllerince işten, güçten yoksun dinlenmelerini sağlarlar.

b) Kurban Bayramları

Bayram hazırlıklarını tamamlayan aileler, bir kaç gün Önceden kurbanlıklarını almışlar veya besledikleri koyun, dana, keçiyi kurban için hazırlamışlardır. Yine sabah ezanından Önce hane halkı kalkarlar. Erkekler bayram namazına gitmek Özere yıkanıp, abdestlerine alarak, bayramlık elbiselerini giymişler ve camiye gitmişlerdir. Bu arada evin hanımı cemiden beyin eve gelmesine kadar, kapı önlerini, sokağı ve evin içlerini temizleyip, yemekleri hazırlamış, suyu kaynat m ıştır. Camiden cemaatle çıkan halk birbirlerini bay rami ayarak evlerine dağılırlar. İş elbiselerini değiştirerek, kurbanlıklar kesim yerlerine çekilir. Komşular sıra ile elbirlik kurbanlığını kesip, temizledikten sonra ve hayır yapılacak miktarı ayrıldıktan sonra, öbür komşuya geçerler ve bu şekilde sıra ile kesim işi devam ederken ilk kurbanı kesilen ve ondan sonra diğerleri kurban etinden hemen yaptıkları kavurma, şiş, kızartma, gözlemeden biraz getirip kesim yapanlara yedirirler. Hayır olarak dağıtılacak paylar bir yerde toplanıp, Önce mahalli jandarma teşkilâtına gönderilir. Diğerleri küçük parçalara ayrılarak etin üstüne çörek otu ekilip karıştırılarak toplanan çocuklara, diğer kalanı da cami hocaları ise fakirlere, kurban kesmeyenlere dağıtılır. Kurban kesimi böylece tamamlandıktan sonra, evde kıyafetler değiştirilir.

Güzel, yeni, temiz elbiseler, yeni gelin gelinlik, yeni damad damatlık takımlarını giyerler. Kadınlar süslenip, takılarını takarlar, bu andan itibaren evin içinden başlamak üzere bayramlaşmalar, el öpmeler, hısım akraba ziyaretleri kümeler halinde 3-4 gün süreyle devam eder. Dargınlar barıştırılır. Büyüklerin hatırları sayılır. Yaşlılar, hastalar ziyaret edilerek afiyetler dilenir, gönülleri alınır. Gençler ise yine salıncaklara binmek, saz çalmak, şarkı, türkü söylemek, ip atlamak, taş atmak, yiyip içmek gibi eğlencelerle bulunmaz bir fırsatı değerlendirip gönüllerince eğlenirler. Küçüklerin gönüllerini alıp sevindirmek bayramlarda esastır. Bu sebeple onlara mali durum ölçüsünde hediyeler verilmek suretiyle sevgi ve şefkat hislerinin okşanmaları sağlanır.326