BAYAT İLÇESİNDE YURT DIŞI GÖÇLER

Bayat ilçesinden, ilk göçlerin gerçekleştiği yerler, ilçeden dışarıya olan yurt dışı göçleridir. Bu göçler, ilçenin daha önce Emirdağ ilçesine bağlı bir Bucak olması nedeniyle, bu ilçedeki yurt dışı göç akımından kaynaklanmaktadır. Nitekim 1987 yılında Emirdağ ilçesinden ayrılarak ayrı bir ilçe olan Bayat’ta, göçler yurt dışından ziyade yurt içine yönelmiş, yurt dışı göç akımı azalmıştır. Dolayısıyla 1987 yılı öncesi ve sonrasında iki farklı durum karşımıza çıkmaktadır. Yurt dışı göçlerinin ön plana çıkmasında etkili olan ikinci faktör, diğer göç tiplerine nazaran göçmenin daha fazla kazanma ve daha iyi bir yaşam sürdürebilme özentisi olmuştur. İlçeden yurt dışına yapılan göçler çoğunlukla devlet kanalıyla yapılmıştır. İlçeden devlet kanalıyla yıllara göre kaç kişinin gittiğiyle ilgili kesin veriler bulunmamakla beraber, Afyonkarahisar ilinde, yurt dışına işçi olarak gitmek için yapılan başvuru sayısı ve

135

gönderilen kişi sayısı tabloda verilmiştir ( Tablo 46). Yurt dışına başvuranların ancak 1/3’i yurt dışına işçi olarak gönderilebilmiştir. Yurt dışına gidemeyenler ise kaçak olarak yurt dışına veya yurt içine göç etme eğilimi içinde olmuşlardır. Devlet kanalı ile yapılan anlaşmaların zorlaşması, yurt dışı göçlerini olumsuz etkilemiştir.

Tablo 46. Afyonkarahisar İli’nde 1965-1973 Döneminde Yurt Dışına İşçi Olarak Gitmek İçin Yapılan Müracat Sayısı ve Gönderilenlerin Dağılımı.

Yıllar Müracat Sayısı Gönderilen _İşçi

E K T 1965 4.503 32 4.535 353 1966 1.237 50 1.287 354 1967 1.699 21 1.720 89 1968 2.194 168 2.362 545 1969 4.547 702 5.249 2.312 1970 5.277 741 6.018 1.440 1971 2.371 411 2.782 1.333 1972 1.851 306 2.157 1.399 1973 2.982 471 3.453 2.307 Toplam 26.661 2.902 29.563 10.132 Kaynak: Tuna, 1981:136-154,224-232.

Bayat ilçesi nüfusuna kayıtlı 2.031 kişi, günümüzde Avrupa ülkelerinde yaşamaktadır. Bu kişilerin ne zaman ve hangi ülkelere gittikleriyle ilgili bilgi ve kayıt bulunmamaktadır. Çünkü bu göç türü ile ilgili belli bir kurum tarafından sürekli ve düzenli tutulan bir kayıt bulunmamaktadır. Ancak, günümüzde Dış İşleri Bakanlığı’nın elektronik verileri ile yurt dışındaki göçmenler ve göçmenlerin yaşadıkları ülkelerle ilgili genel bilgilere ulaşılabilir. Biz de, söz konusu birimden elde ettiğimiz verileri kullanarak ilçeden, yurt dışına yapılan göçlerin boyutunu ve yöneldiği ülkeleri belirlemeye çalıştık.

Türkiye’den yurt dışına ilk göçler, 1950 yılından sonra kişisel girişimlerle başlamıştır. 1964-1973 döneminde İş ve İşçi Bulma Kurumu’nun destekleriyle Avrupa ülkeleri ile yapılan ikili anlaşmalarla göçler devam etmiştir. Türkiye’den ilk işçi talebinde bulunan Avrupa ülkesi, Almanya olmuştur. Bu nedenle Türkiye’den ilk işçi göçleri bu ülkeye yapılmıştır. Bu nedenle Bayat ilçesinden yurt dışına yapılan ilk göç de Almanya’ya yapılmıştır. İlçede yaptığımız araştırmada, Bayat ilçesinden yurt dışına ilk giden kişi, 1961 yılında Bekir ÖZAKTAN olmuştur. Bayat ilçe merkezinde oturan göçmen, ekonomik nedenlerden dolayı ailesinin geçimini temin için yurt

136

dışını tercih etmiştir. Dolayısıyla Bekir Özaktan, Almanya ile yapılan işçi göçü anlaşması ile bu ülkeye işçi olarak gitmiştir. Almanya’ya gittikten 3-4 yıl sonra ilçeye dönen Bekir ÖZAKTAN’ın yurt dışında biriktirdiği dövizler, ülkeye döndüğünde birçok insanı etkileyerek, onların Avrupa’ya işçi olarak göç etmelerinde etkili olmuştur. Yurt dışında uzun kalmasa da, ilçedeki göç sürecini başlatması bakımından şahsın göçü önemlidir. Bayat’tan yurt dışına göç edenlerin ilk kuşağı ailelerini götürmemişlerdir. Bu kişiler, Avrupa’da zor şartlar altında yaşamak zorunda kalmışlardır. Gerçekten de Bayat’tan Avrupa’ya göç eden kişilerin anlattıklarına bakılırsa, göçmenlerin çok sıkıntı çektiği anlaşılmıştır. Bayat’ın ilk göç edenlerinden Süleyman AĞDACI’nın anlattıklarına göre; yaşadıkları yerden ayrıldıktan sonra, tamamen farklı kültüre sahip bir yere geldikleri için dil sıkıntısı, yiyeceklere alışamama, havasına ve suyuna alışamama gibi pek çok sıkıntı ile mücadele etmek zorunda kalmışlar. Bu yaşam biçimine uyum sağlayamayacaklarını anladıklarında, yeterli miktarda para biriktirip Bayat’a geri dönmüşlerdir. Yöreden ilk yapılan göçlerin hemen hemen tamamında bu durum görülmüştür. Yurt dışına göç eden kişiler Avrupa’nın yaşam koşullarına uyum sağlayamamışlardır. Türkiye’de yatırım yapabilmek için gerekli sermayeyi temin ettikten sonra geri dönmüşlerdir. Bunlardan birisi de, ilçe girişinde petrol istasyonu işleten Abdülkadir Ağdacı’dır. 1963 yılında Almanya’ya göç etmiş, 10 yıl kaldıktan sonra ilçeye geri dönmüştür. Biriktirdiği sermaye ile petrol istasyonu kurarak geçimini sağlamıştır. Almanya’da uzun süre kalamamasında iki ülkenin farklı kültürlere sahip olması, dini farklılıklar ve Almanya’da çocuklarını Türk kültürü ve İslam inancına göre yetiştirememe endişesi etkili olmuştur.

1970- 1980 yılları arasında yurt dışına göç edenler ise gittikleri ülkelere adapte olarak, uzun süreli kalmışlar ve ailelerini yanlarında götürmüşlerdir. Başlangıçta genç ve bekâr olarak giden bu göçmenler, memleketlerine dönerek evlendikten sonra aileleri ile tekrar Avrupa’ya gitmişlerdir. Böylece Avrupa’daki Bayat nüfusu artmaya başlamıştır. İlçede, yurt dışına göçün başladığı 1964 yılından günümüze kadar aradan geçen 47 yıllık sürede çeşitli yollarla göçler devam etse de, yurt dışı göçlerinin 1964-1980 yılları arasında yoğun olarak gerçekleştiği söylenebilir. 1980’li yıllarda vize uygulamasının başlamasıyla büyük ölçüde azalan yurt dışı göçleri, bu tarihten sonra yurt içine yönelmiştir. 1964-1980 yılları arasında

137

yoğun olarak gerçekleşen yurt dışı göçleriyle, Avrupa’da en fazla Bayat nüfusu barındıran ülke Belçika olmuştur. Belçika’dan sonra ise Almanya ve Fransa gelir (Tablo 47, Şekil 28-29).

Tablo 47. Bayat Nüfusuna Kayıtlı Nüfusun Ülkelere Göre Dağılımı.

Kaynak: Dışişleri Bakanlığı, ekonsolosluk sistemi,2010.

Şekil 28. Ülkelere Göre Bayat’lı Nüfusun Dağılımı (2010).

Şekil 29. Yurt Dışındaki Bayat’lıların Ülkelere Göre Dağılımı (2010).

0 200 400 600 800 742 _{592 585} 64 _{29 8 11} (Kişi) Belçika % 36,53 Almanya % 29,15 Fransa % 28,80 İsviçre % 3,15 Hollanda % 1,43 Avusturya % 0,39 Diğerleri _{% 0,55}

Ülkeler Erkek Kadın Toplam Oranı

(%) Belçika 390 352 742 36,53 Almanya 302 290 592 29,15 Fransa 297 288 585 28,80 İsviçre 38 26 64 3,15 Hollanda 17 12 29 1,43 Avusturya 5 3 8 0,39 Danimarka 3 2 5 0,25 Lüksenburg 2 1 3 0,15 Diğer(İngiltere,Ukrayna ve Bulgaristan) 3 0 3 0,15 Toplam 1055 976 2031 100

138

2010 yılı itibariyle Bayat nüfusuna kayıtlı 17.119 nüfus bulunmaktadır. Bu nüfusun yaklaşık 2.031’i günümüzde yurt dışında olup, bunun oransal karşılığı % 11,8’dir. 2009 yılı TUİK verilerine göre, toplam nüfusu 8.470 kişi olan bir ilçe nüfusunun önemli bir bölümünün yurt dışında yaşadığı anlaşılmaktadır. Mevcut nüfusun % 23,98 kadarı yurt dışında yaşamaktadır. Diğer bir ifade ile, yaklaşık her dört kişiden birisi yurt dışında bulunmaktadır. Yurt dışından kesin dönüş yapanlar ve yurt dışında konsolosluklara kayıtlı olmayanlar da (kaçak olarak yurt dışında bulunan Bayat’lılar) dikkate alınacak olursa bu rakamın daha da artması içten bile değildir.

Bayat ilçesinden yurt dışına yapılan en büyük göç Belçika’ya gerçekleşmiştir. Bunun nedenlerine bakacak olursak, Bayat daha önce Emirdağ ilçesine bağlı bir yerleşme birimiydi. Emirdağ ilçesinden Belçika’ya yoğun bir göç yaşanmıştır. Belçika’da bulunan Emirdağlıların sayısı 36.620 kişidir (Köktepe, 2008:99). Emirdağ’dan gerçekleşen bu göçlerden, haliyle Bayat ilçesi de etkilenmiştir. Göçlerin Belçika’ya yapılmasının diğer bir nedeni ise, işçi olarak gitmenin kolay olmasıdır. Belçika’ya göç eden insanlar için Belçika, bir fırsat kapısı durumuna gelmiştir. Bu fırsat kapısını, zamanla tüm Emirdağ ilçesinin kırsal kesimi değerlendirmeye başlamıştır. Bayat’ın 1987 yılında ilçe yapılması ile beraber, Bayat ilçesinden yurt dışına göçler Emirdağ’daki kadar yoğun bir şekilde olmasa da devam etmiştir. Emirdağ ilçesinde çokça gördüğümüz evlenme yoluyla yapılan göçlerin, Bayat ilçesinde yapılmadığı yaptığımız anket ve mülakatlarla ortaya çıkmıştır.

Tablo 47 ve Şekil 28-29’daki veriler ışığında en fazla Bayat’lı 742 kişi (% 36,53) ile Belçika’da yaşamakta onu, 592 kişi ile Almanya (% 29,15), 585 kişi (% 3,15) ile Fransa, 64 kişi (% 1,43) ile İsviçre, 29 kişi (% 0,39) ile Hollanda, 8 kişi (%0,55) ile Avusturya izlemektedir. Bunların dışında Danimarka’da 5 kişi, Lüksenburg’ta 3 kişi, İngiltere, Ukrayna ve Bulgaristan’da birer kişi yaşamaktadır. Bu durum ilçedeki ekonomik ve sosyal imkânların yetersiz olduğunu açıklamaya yeterli bir durumdur. Gerçekten de ilçedeki ekonomik koşulların yetersizliği nüfusun, gerek yurt dışına gerekse yurt içine göçlerine yol açmıştır. Ekonomik imkânlar iyi düzeyde olsaydı bu kadar yoğun göç olayı görülmezdi. Yapılan göçlerin, ilçenin ekonomik ve sosyal şartlarını düzeltmesi beklense de, bu göçler ilçeyi ekonomik ve sosyal problemlerin odağı haline getirmiştir.

139

Yurt dışında, en fazla Bayat nüfusu Belçika, ikinci olarak Almanya ve üçüncü olarak Fransa’da bulunmaktadır. Yurt dışındaki Bayat’lıların % 94,48’lik bir kısmı Belçika, Almanya ve Fransa’da bulunmaktadır. Diğer ülkelerdeki kişiler de zamanla bu ülkelerden diğer ülkelere geçiş yapmışlardır. Günümüzde Bayat ilçesinden yurt dışına yapılan göçlerin azalmasına karşılık, şimdiye kadar nüfusun önemli bir kısmı yurt dışına göç etmiştir.

İlçede, 11 köyden yurt dışına göçler gerçekleşmektedir. Göç edilen köylerden, göçler belli ülkelerde yoğunlaşsa da, daha birçok ülkeye göçler gerçekleşmektedir. İlçede, yurt dışına göç veren yerler dikkate alındığında, Bayat ilçesinin güneyindeki köyler Almanya ve Fransa’ya göç verirken, ilçenin kuzeyindeki köyler daha çok Belçika’ya göç vermiştir. Sonuç olarak birbirine komşu köyler, aynı ülkeye göç ederler. Bu durum köylerin birbiri ile ilişkilerinin bir sonucudur. Gerek Afyonkarahisar ve Eskişehir, gerekse yurt dışında Bayat’lıların aynı mahalle ve semtlerde toplanmaları, akrabalık ve komşuluk ilişkilerinin güçlü olduğunu göstermektedir.

Bayat’tan göç verilen ülkelerin tamamında, erkek nüfus kadın nüfustan daha fazladır. Bu durum göçlerin ekonomik nedenlerden kaynaklandığının göstergesidir. Göçlerin ilk gerçekleştiği yıllarda erkek nüfus kadın nüfusa nazaran daha fazla iken, zamanla ailelerin göçlere katılmasıyla, erkek ile kadın nüfusu arasındaki fark azalmıştır. İşçi göçlerinin fazla olduğu ülkelerde erkek nüfusunun fazlalığı dikkati çekmektedir.

Yurt dışında yaşayan Bayat’lılar gittikleri ülkelerde birlik ve beraberliklerini sürdürmektedirler. Bayat’lıların yoğun olduğu ülkelerde dernekler kurarak, belirli zamanlarda bir araya gelmektedirler. Bayat belediyesi ve kaymakamlığının destekleri ile yurt dışına veya yurt içine göç edenlerle bağlantı kurulmakta, gerek yaşadıkları yerlerde gerekse Bayat ilçesinde yaz aylarında çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.

140