BASMA YAZI VE RESİMLERİ DERLEME KANUNU VE İÇERDİĞİ

21 Haziran 1934 tarihinde T.B.M.M.'de kabul edilip, 2 Temmuz 1934 tarih ve 2741 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 2527 Kanun numaralı "BYRDK", toplam 16 maddeden oluşmaktadır. Kanunun getirdiği hükümler şöyledir:

Birinci maddede ülkede basılan her türlü eserin beş nüsha olarak derleneceği belirtilmiş, derleme nüshalarını vermeden sorumlu kişilerin basanlar (matbaalar), sorumlu devlet organın da Maarif Vekaleti olduğu açıklanmıştır.

Yasanın ikinci maddesinde, birinci maddeye göre verilmesi zorunlu olan eserlerin ne olduğu açıklanmıştır:

Madde 2- Birinci maddeye göre verilmesi mecburi olan basma yazı ve resimler şunlardır:

Gazeteler, ajans tebliğleri, mecmualar, kitaplar, risaleler, tahsil tezleri, haritalar, atlaslar, tablolar, oyma baskılar (Gravür), her çeşit resimler, sanat kıymetini haiz duvar ilanları, kılavuzlar, planlar, krokiler, destan ve şarkı mecmuaları, musiki notaları, dans notaları ve tiyatro piyesleri, cemiyet ve şirketlerce neşredilen raporlar, her çeşit katoloğlar, takvimler, yıllıklar, yıllaçlar ve muhtıralar.

Memleketin kültürel hayatile alâkası olduğu Maarif Vekâletince tespit ve ilan olunan eserler de bu mecburiyete tâbi tutulabilir.

Maddenin sonunda yer alan "memleketin kültürel hayatile..." açıklaması, basma eserlerin yanında kültür hayatımızı ilgilendiren ürünlerin de gerekli görüldüğü durumlarda derleme kapsamına alınabileceğini belirterek, yasanın esneklik kazanmasını sağlamıştır. Ancak bu tür uygulamanın gerçekleştirilmesi bugüne kadar mümkün olmamıştır.

Üçüncü madde süre ve teslim işlemlerini hükme bağlamaktadır:

Madde 3- Yukarıdaki maddede yazılı eserler azami on beş gün içinde Maarif Vekâletinin bu işle âlakalı teşkilâtına gönderilmek üzere makbuz mukabilinde mahalli maarif idarelerine verilecektir. Yasanın dördüncü maddesinde, hükumetçe yasak sayılan yayınlar dışında basımevlerinin basmış olduğu tüm yazı ve resimlerin de yasa kapsamında olduğu

belirtilirken, beşinci maddede yasa kapsamının dışında tutulan basma yazı ve resimlerin neler olduğu açıklanmıştır:

Madde 4-Hükümetçe mahrem tutulan neşriyat müstesna olmak üzere resmi matbaalar veya resmi müesseseler tarafından çıkarılan basma yazı ve resimler de bu kanun hükmüne tâbidir.

Tahviller, çekler ve pullarla kıymetli kağıtlar üzerlerine iptal edildiği işaret edilerek ait olduğu vekâlet, daire ve müesseseler tarafından üçüncü maddede yazılı teşkilata verilir.

Madde 5- Birinci maddede yazılı mecburiyetten aşağıda gösterilen basma yazı ve resimler müstesnadır:

a)Resmi dairelerin cetvelleri, defterleri, makbuzları, formülleri, başlıklı kağıt ve zarfları gibi her türlü hizmet evrakı;

b)Ticarethanelerin, şirketlerin ve fabrikaların tarife, etiket, fatura, defter, ilan gibi basma yazı ve resimleri;

c)Dava tezkereleri, kartvizitler, adres ve ilan kartları, başlıklı kağıt ve zarflar ve lokantaların yemek listeleri gibi şahsi basma yazı ve resimleri ve her nevi biletler.

Altıncı madde, değiştirilerek ya da aynen yeniden basılan eserleri yasa kapsamına alırken, yedinci madde de yabancı ülkelerde basılıp Türkiye'ye ithal edilen eserleri yasa kapsamına almaktadır. Bu tür eserlerin verilmesinden ise yayıncıları sorumlu tutulmuştur.

Madde 6-Tadilen veya aynen tekrar tabolunan, hatta yalnız kabı değişen eserlerin de tekrar verilmesi mecburidir.

Madde 7-Türkiye'de mütemekkin hakiki ve hükmi şahıslar tarafından, Türkiye'de neşredilmek üzere, ecnebi memleketlerde bastırılarak Türkiyeye ithal edilen eserler dahi işbu kanunun hükümlerine tâbidir. Ancak bu türlü eserleri üçüncü maddeye göre hükumete vermekle eserlerin Türkiyedeki nâşirleri mükelleftir.

Sekizinci madde derleme nüshalarının hangi kütüphanelere dağıtılacağını açıklar:

Madde 8-Bu kanuna göre derlenecek eserler aşağıda yazılı yerlere verilir:

a) Bir nüsha Milli kütüphaneye; (Bu kütüphane teşkil oluncıya kadar derlenen basma yazı ve resimler Maarif Vekilliğinin bu işe memur edilen teşkilâtı tarafından hıfzolunur.

e) Bir nüsha İzmir Umumi kütüphanesine.

Dokuzuncu madde süreli yayınların derlenmesi ile ilgilidir:

Madde 9- Forma forma, cüz, cüz, veya cilt cilt çıkarılan kitap vesair basma yazı ve resimlere ait mecburiyetler de her forma, cüz veya cildin çıkarılan nüshalarının verilmesi suretile ifa olunur. Onuncu maddede derleme kaçağı cezası hükme bağlanmıştır.

Madde 10- Verilmesi mecburi olan basma yazı ve resimleri müddeti içinde vermeyenler maarif idaresinin müzekkeresi üzerine mahkemece elli liradan aşağı olmamak üzere hafif para cezasile cezalandırılırlar ve vermediği basma yazı ve resimleri aynen vermesine de hükmolunur.

On birinci maddede, Türkiye sınırları içinde kazı yapan araştırmacıların kazı sonuçları ile ilgili kendi ülkelerinde yapmış oldukları yayınların da yasa kapsamında olduğu ve bu yayınlardan alınan altı nüshanın hangi kütüphanelere dağıtılacağı açıklanmıştır:

Madde 11- Usulü dairesinde aldıkları ruhsatnamelerle Türkiyede hafriyat yapan yabancı mütehassıs ve alimler yaptıkları hafriyata ait olarak Türkiye dışında bastırıp neşrettikleri eserlerin altı nüshasını Maarif Vekilliği emrine vermeğe mecburdurlar. Bu gibilere hafriyat için izin verildiği sırada bu madde hükmüne riayet edeceklerine dair kendilerinden yazılı taahhüt alınır.

Bu maddeye göre Maarif Vekilliği emrine verilen nüshalar aşağıda yazılı yerlere dağıtılır:

a) İki nüsha Milli Kütüphaneye; (bu kütüphane teşkil olununcıya kadar Maarif Vekilliğinin derleme işlerini görecek teşkilâtı tarafından hıfzolunur.)

b) Bir nüsha Ankara Umumi kütüphanesine;

c) Bir nüsha Maarif Vekilliği Müzeler Dairesi kütüphanesine; d) Bir nüsha İstanbul Asarı Atika Müzeleri kütüphanesine; e) Bir nüsha Türk Tarihi Tetkik Heyeti kütüphanesine;

On ikinci madde, hükumet tarafından yasaklanan yayınların derlenmesini ve saklanmasını açıklamaktadır:

Madde 12- Hükmetçe menolunan ve müsadere edilen basma yazı ve resimlerin beş nüshası bu işe memur makamlar tarafından Maarif Vekilliği emrine teslim olunur. Şu kadar ki açıkta tutulması caiz görülmeyen böyle basma yazı ve resimler kilit altında ayrıca muhafaza olunur.

On üç ve on dördüncü maddelerde, derleme işlerini yürütecek kişiler ile ilgili derece, sayı ve maaşın ne olacağı, on beş ve on altıncı maddelerde ise, yasanın yürürlüğe giriş tarihi ve icrasından sorumlu kurum açıklanmıştır.

Madde 13- Bu kanunda gösterilen vazifeleri yapmakla beraber derlenen eserleri teslim almak, tasnif, kayıt ve muhafaza etmek ve her nevi kitabiyat fihristlerini tanzim ve neşretmek işleri ile uğraşmak üzere derece, adet ve maaşları (1) numaralı cetvelde gösterilen memurlar, 2287 numaralı kanunun 23 üncü maddesine bağlı cetvelin (Maarif Daireleri) kısmına ilâve olunmuştur.

Madde 14- 1452 numaralı kanunun 2nci maddesine bağlı cetvelin Maarif Vekâleti kısmında Devlet Matbaası kadrosunda derece, adet ve maaşları (2) numaralı cetvelde gösterilen memuriyetler çıkarılmıştır.

Madde15- Bu kanun neşri tarihinden muteberdir.

Madde 16- Bu kanunun icrasına İcra Vekilleri Heyeti memurdur. (Basma Yazı.... Kanunu 1934:4076).