BAL ARISINA VAHYEDİLMESİ

َنﻮُﺷ ِﺮْﻌَﯾ ﺎﱠﻤِﻣ َو ِﺮَﺠﱠﺸﻟا َﻦِﻣ َو ﺎًﺗﻮُﯿُﺑ ِلﺎَﺒ ِﺠْﻟا َﻦِﻣ ى ٖﺬ ِﺨﱠﺗا ِنَا ِﻞْﺤﱠﻨﻟا ﻰَﻟِا َﻚﱡﺑ َر ﻰ ٰﺣ ْوَا َو

ِّﻞُﻛ ْﻦِﻣ ﻰ ٖﻠُﻛ ﱠﻢُﺛ

ٌﻒِﻠَﺘْﺨُﻣ ٌبا َﺮَﺷ ﺎَﮭِﻧﻮُﻄُﺑ ْﻦِﻣ ُجُﺮْﺨَﯾ ًﻼُﻟُذ ِﻚِّﺑ َر َﻞُﺒُﺳ ﻰ ٖﻜُﻠْﺳﺎَﻓ ِتاَﺮَﻤﱠﺜﻟا

ُﮫُﻧا َﻮْﻟَا

َنو ُﺮﱠﻜَﻔَﺘَﯾ ٍم ْﻮَﻘِﻟ ًﺔَﯾٰ َﻻ َﻚِﻟٰذ ﻰٖﻓ ﱠنِا ِسﺎﱠﻨﻠِﻟ ٌءﺎَﻔِﺷ ِﮫﯿٖﻓ

“Rabbin bal arısına: "Dağlarda, ağaçlarda ve hazırlanmış kovanlarda yuva edin; sonra her çeşit üründen ye; sonra da Rabbinin işlemen için gösterdiği yollardan yürü" diye öğretti. Karınlarından insanlara şifa olan çeşitli renklerde bal çıkar. Düşünen bir millet için bunda ibret vardır.”285

Taberî, Allah’ın arıya ilham edip onu ilhamını yerine getirmeye uygun şekilde yarattığını belirtir. Arı, bu ilham sayesinde karnından değişik renklerde şifalı olan balı üretir. Bu şekilde açıklama yapan Taberî, Allah Resulu’nden balın şifa verici özelliklerini anlatan hadisler aktarır.286

Razî, ayetin öncelikle ilahi kudrete işaret ettiğini belirtir. Çünkü Allah nasıl hayvanlardan süt, hurma ve üzümden içecek üretiyorsa arıdan da bal üretmesi O’nun âlemin tek sahibi olduğunu göstermesi bakımından yeterli bir delildir. Arıların bal üretirken insan aklının alamayacağı bazı özellikler göstermeleri onları ilahi vahye mazhar olduklarının delilidir.

Razî, bu özellikleri özetle şöyle sıralar:

285 _{Nahl, 16/68, 69.}

71

Arıların, evlerini birbirine hiçbir alet olmadan denk yapmaları onların ilahi vahye mazhar olduklarını gösterir.

Peteklerdeki altıgen şekil, peteklerde boşluk olmaması için en uygun şekildir. Arıların bu şekli tercih etmesinde ilahi vahyin etkisi vardır.

Arıların arasında bir bey olur ve diğer arılardan bedenen hem daha büyük hem de kuvvetli olur ki bu sayede arılara hükmeder.

Arılar hoşlanmadıkları yerlerden topluca çeker giderler. İnsanlar onları tekrar çekebilmek için müzik aletleri kullanırlar. Bu özellikleri de çok ilginçtir.

Razî bu özellikleri saydıktan sonra bunların ancak Allah’ın vahyetmesiyle olabileceğini ifade eder. Yine Razî, “dağlardan evler edin” ayetinin arıya emir olduğunu bu yüzden âlimlerin arıların aklının varlığını tartıştıklarını ifade eder. Akıllarının bulunduğunu söyleyen âlimlerin aksine Razî, arıların bu özelliklere uygun şekilde yaratıldıklarını ifade eder.287

Beydâvî, arıya vahyedilmesinden kastın ilham olduğunu ifade eder. Ayette arının yuvasının eve benzetilmesi ise arının yuvasının sanat harikası niteliğinde olmasındandır. Ayetin devamında “ rabbinin kolay kıldığı yollarda git. Sonra bütün

meyvelerden ye” ifadelerinin gelmesi, Allah’ın arıya ilham ettiğinin ve O’nun

kudretli, hikmetli bir yaratıcı olduğunun göstergesi olduğunu belirtir.288

Kurtubî, Allah’ın bütün varlıklar üzerindeki gücüne atıfta bulunarak arılara da ilham ettiğini bu sayede arıların olağanüstü özelliklerle donatıldığını belirtir. Kurtubî, Zilzal suresi 5. Ayetteki “o gün yer haberlerini aktaracaktır” ayetini de bu ayetin tefsirinde zikrederek arılara verilen vahyin peygambersiz bir şekilde ve âlimlerin ittifakıyla ilham yoluyla geldiğini aktarır.289

287 _{Razî, Mefâtihu’l-Gayb, c.14, s.277.}

288 _{Beydâvî, Envaru’t-Tenzil ve Esrâru’t-Te’vil, c.2, s.248.} 289 _{Kurtubî, el- Câmiu li Ahkami’l-Kur’an, c.12, s.364-365.}

72

İbn Kesîr, arılara vahyedilmesinin yol gösterme anlamında olduğunu belirtir. Ayrıca, Yasin suresindeki “Ve onları kendilerinin buyruğuna verdik. Onlardan

kimisine bineceklerdir, kimisinden de yerler.”290Ayetindeki gibi arıların da insana musahhar kılındığını ifade eder.291

Said Nursî, bu ayetin tefsirinde bal arısının ilahi kudretin nişanesi olduğunu ifade eder. Sure isminin arı anlamına geldiğine dikkat çeken Nursî, bu küçük hayvanın karnındaki zehri ve şifa veren balı birbirine karıştırmadan meydana getirmesi yüce Allah’ın vahdaniyetine şehadet eder.292

Kur’an Yolu’nda bal arısı şu ifadelere yer verilmiştir. “canlının kendisine

yararlı olanları alması, zararlılardan sakınması ve kendi geçimini sağlaması hususunda muhtaç olduğu becerileri Allah Teâlâ'nın onda yaratması" anlamındaki ilham karşılığında kullanılmıştır. Psikolojide buna içgüdü denmektedir. Arıya yapması ilham edilen "yuvalardan maksat, arılann ağaç kovukları gibi uygun doğal mekânlarda veya İnsanların özel olarak hazırladığı kovanlarda kendi ürünleriyle oluşturdukları petekler ve her petekte bulunan altıgen gözcüklerdir. Bal arısı, Allah'ın verdiği ilham veya içgüdü sayesinde, bizzat kendisinin ürettiği bal mumuyla kendi yuvasını yapmakta, dalak (kara petek) içine milimetrik ölçülerle altıgen prizma şeklinde gözcükler yerleştirmektedir. Ayetteki deyimiyle "her türlü besleyici ürünlerden nektar denilen bal ham maddesi ve çiçek tozu toplayarak bunları hem kendi tüketimi için hem de bal ve bal mumu yapmak için değerlendirmektedir. Bu arada meyve, sebze ve ekinlerde tozlaşmayı sağlama konusunda da bütün diğer böceklerin toplamından daha fazla iş görmektedir.”293

Bayraklı, tefsirinde vahiy kelimesini irdeleyerek vahyin çeşitlerini ifade eder. Arıya yapılan vahyin “içgüdü” olduğunu ifade eden Bayraklı, ayetin devamında

290 _{Yasin, 34/72.}

291 İbn Kesîr, Tefsiru’l Kur’ani’l-Azim, c.9, s.324-325. 292 _{Said Nursî,} Şualar, s. 921.

293Hayrettin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Kur’an Yolu

73

gelen ve arıya emir şeklindeki hitabın ise Allah’ın arı ile konuşması olduğunu belirtir.294

Celal Yıldırım da arıya yapılan vahyi “içgüdü” şeklinde yorumlar. Tabiatta sünnetullahın işlediğini belirten Yıldırım, küçücük bir canlının “içgüdüyle” mükemmel bir mimar, olağanüstü bir kimyacı, şifa dağıtan bir hekim olduğunu belirtir. Yıldırım’a göre bütün bu olağanüstü durumlar kâinatta tesadüfün olmadığını, yüce Allah’ın yaratıcılığının kemalatını ispat eder.295

Mevdudî, Kur’an vahyini hariç tutarak aslında bütün evrenin ve evrendeki canlıların ilahi vahye mazhar olduklarını söyler. Kur’an vahyinin farkını “peygamberin farkındalığı” olarak açıklayan Mevdudî, insanî keşiflerin dahi tıpkı arıya ilham edilmesi gibi ilham yoluyla gerçekleştiğini savunur.296

Esed, buradaki vahyin içgüdü olduğunu ve bu ilhamın sünnetullahın tabiattaki çarpıcı tezahürlerinden birini oluşturduğunu ifade eder.297

Söz konusu ayetle ilgili bütün müfessirler arıya vahyedilişin keyfiyetini ilham/içgüdü şeklinde tefsir etmişler ayrıca bu tür vahyi ilahi kudretin delilleri olarak zikretmişlerdir. Arının ürettiği balın keyfiyeti ve şifa olması ilahi kudretin nişanesi olarak gösterilebilir. Arılardaki inanılmaz işbirliği ve çalışma usulleri ayetteki “vahyin” keyfiyetine dair bize önemli ipuçları vermektedir. Ayrıca arının üretimi olan peteklerin şeklinin altıgen olması arının mimari matematik bilgisine işarettir. Arının aklının olmadığını bildiğimizden bu tür bilgilerin onda var olması garipsenecek bir durumdur. Bütün bu özellikleri alt alta koyduğumuzda arıya ilahi vahyin keyfiyeti daha iyi anlaşılmaktadır. Yine ilahi fermanın arıyı muhatap alması arılarla insan arasındaki bağın da sıcak olması gerektiğine işaret eder. Dünyadaki düzen için arının varlığı değerlidir. Bazı bilim insanları arıların toplu şekilde

294 Bayraktar Bayraklı, Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri, c.11, s.18.

295 Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, c.7, s.3353, Said Şimşek, Hayat Kaynağı

Kur’an Tefsiri, c.3, s.163.

296 _{Mevdudî, Tefhimu’l-Kur’an, c.3, s.37.} 297 _{Muhammed Esed,} Kur’an Mesajı, s.542.

74

ölümünün insanlık için tehlikeler içerdiğine sıkça işaret etmektedirler. İlahi vahye muhatap olmuş bu varlıkların değeri insanlık için açıktır. Yüce Rabbimiz bu ayetle ayrıca insanlara bu varlıkların korunmasının da önemine işaret etmektedir.