1.1- FIFG’nin Tanımı
Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı (FIFG)35, Topluluğun kendi sınırları içerisinde, dayanışmayı ve ekonomik ve sosyal yakınlaşmayı sağlamak ve sürdürmek amacı ile en çok ihtiyacı olan sanayi sektörlerine, bölgelere veya kişilere mali yardımda bulunmak üzere yarattığı yapısal fonlardan balıkçılık sektörü için kullanılanıdır. Başlangıçta, balıkçılığın yapısal harcamaları FEOGA’dan finanse edilmiştir. Ancak, Yapısal Fonlarda 1993 yılındaki reformu takiben, balıkçılık sektörü için, FIFG olarak adlandırılan ayrı bir fon kurulmuştur.36 FIFG, Hedef 1 Bölgelerinin hem içine hem de dışına yönelik hibe yardımlarını içermektedir.
OBP’nin 1992 yılında gözden geçirilmesi, tüm alt sektörlerde yeniden yapılanmanın gerekliliğini ortaya koymuştur. Topluluğun daha az gelişmiş bölgelerde kalkınmayı teşvik etmeyi amaçlayan bütünleştirilmiş ekonomik ve sosyal politikası ile paralel olarak, balıkçılık sanayiinin geleceğini garanti altına almak için de yeniden yapılanma gerekli görülmüştür.
Balıkçılığın ekonomik ve sosyal anlamda can simidi olduğu kırılgan toplumları korumak için mali destek sağlanması zorunluluk olmuştur. Bu destek, balıkçılık ve yetiştiricilik sektörleri için kullanılabilir tüm bütçe kaynaklarını bir araya getirmeyi amaçlayan ve 1993 yılında oluşturulan “Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı” (Financial Instrument for Fisheries Guidance-FIFG) fonu ile sağlanabilmiştir. Bu hareket, kendi mali araçlarına sahip olan kapsamlı bir yapısal politika içindeki çok yıllı programların çok daha tutarlı bir şekilde uygulanmasına olanak sağlamıştır.
FIFG, avlanma, pazarlama, işleme ve yetiştiricilik sektörlerinde yapısal tedbirlerin hayata geçirilmesi, sahil suları içerisinde korunmuş bir bölge yaratılması ve liman
35 FIFG’e ilişkin AB mevzuatı olan 1263/1999 sayılı Konsey Tüzüğüne ulaşmak için http://europa.eu.int/eur-lex/pri/en/oj/dat/1999/l_161/l_16119990626en00540056.pdf
36 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.12.
faaliyetlerinin geliştirilmesi için gerekli fonları kullanılabilir hale getirmiştir. Sanayi tarafından başlatılan girişimler veya yeni pazarların tanıtılması ve teşviki gibi önlemler de bu mali destekten yararlanabilmektedir. Ayrıca, balıkçılık ile yaşamını sürdüren bölgelerin diğer Yapısal Fonlardan yararlanmalarını sağlamak amacı ile Topluluğun özel bir girişimi olan
“PESCA”37 oluşturulmuştur.
1.2- FIFG’nin Amacı
Balıkçılık sektörünün bütünleştirilmiş bir yaklaşımla yeniden yapılandırılması ve yapısal fonların böyle bir sisteme uygulanmasının daha yararlı sonuçlar doğuracağı düşünülmüştür. Ayrıca, avlanma kapasitesi fazlasının ortadan kaldırılması için de önemli bir mali destek gerekmiştir. Bu amaç çerçevesinde oluşturulan FIFG’ye 2000-2006 döneminde tahsis edilen bütçe miktarı 3,7 milyar Euro’dur. Bu miktarın 2,6 milyar Euro’su Hedef 1 kapsamındadır.38
1.3- FIFG’nin Kullanım Alanları
FIFG iki amaç doğrultusunda kullanılmaktadır. Ekonomik ve sosyal bütünleşmenin güçlendirilmesinde rol oynamak suretiyle, OBP’nin amaçlarına katkıda bulunmaktadır.
Balıkçılık sektörünün değişik dalları için oluşturulan çok çeşitli bütçe kalemleri yerine FIFG oluşturulmuştur. FIFG, balıkçılık ile ilgili tüm sanayiin yeniden yapılanması için geniş kapsamlı projelerin finanse edilmesine yardımcı olmakta ve aynı zamanda sosyal önlemleri de kapsamaktadır. FIFG çerçevesinde alınan başlıca önlemler, Topluluk sularında avlanma faaliyetlerini azaltmak amacı ile yabancı yatırımcılar ile ortak girişimlerde bulunulması ve gemi sayısının azaltılmasıdır.
Balıkçılık filosunun rekabet gücü de oldukça önemli olduğu için, FIFG, gemi inşası ve modernizasyonuna da destek sağlamaktadır. Ancak, bu durum, Çok Yıllı Yönlendirme
37 Daha fazla bilgi için bakınız http://europa.eu.int/comm/fisheries/doc_et_publ/factsheets/facts/en/pcp5_2.htm
38 http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l60017.htm
Programının izin verdiği amaçlar çerçevesinde ve üye ülkeler ile Komisyon arasında bir anlaşma sağlandığı takdirde gerçekleşebilmektedir.
FIFG desteği aynı zamanda, yetiştiricilik (akuakültür) sektörü ve korunmuş sahil bölgelerinin yaratılması için de geçerli olabilmektedir. Liman faaliyetleri, işleme, pazarlama ve teşvik faaliyetleri de bu fondan yararlanabilmektedir. Özel sektör de, üretici kuruluşları aracılığı ile avlanma faaliyetleri ve kaynakların yönetimi ile ilgili değişik önlemler için fona müracaat edebilmektedir. Tüm bunların yanı sıra, söz konusu fondan, işten çıkarılma için yapılan ödemeler ve erken emekli olan balıkçıların emeklilik ödemeleri için de mali destek sağlanmaktadır.
1993 yılında balıkçılık sektörünün değişik dallarına ilişkin bütçenin tamamı FIFG içinde toplanmıştır. FIFG’den kaynaklanan fonlar, işini kaybeden balıkçılar için öngörülen sosyo-ekonomik tedbirler ve PESCA olarak adlandırılan Topluluk girişimi ile bir araya getirilmiştir. PESCA, balıkçılık ile geçinen bölgelere, Topluluğun değişik yapısal fonlarından yararlanma olanağını sağlamıştır. Burada amaç, alternatif faaliyetler, iş ve eğitim programları yaratılmasına ve geliştirilmesine yardım etmek suretiyle balıkçılık sektörüne olan ekonomik bağımlılığı azaltmaktır.
1.4- FIFG’nin OBP’nin Uygulanmasındaki Rolü
AB’nin yapısal politikası, balıkçılık sektörünün bugünün ihtiyaçlarına uygun hale getirilmesine yardımcı olmaktadır. Fonlar, balıkçılık ve yetiştiriciliğin tüm dallarındaki projeler ile piyasa ve araştırma-geliştirme projeleri için kullanılabilmektedir. Fonlar, ayrıca, fazla balık kapasitesinin ortadan kaldırılması ile balık filolarının modernizasyonuna olanak sağlayacak projelerde de kullanılmaktadır. Her bir üye devlet için, hedefleri ve bu hedeflere ulaşmayı sağlayacak yöntemleri öngören Çok Yıllı Yönlendirme Programı kapsamında filoların yeniden yapılandırılması da planlanmaktadır.
Kaynağı deniz balıkları veya yetiştiricilik olsa da, tüm balık ve kabuklu deniz ürünleri, pazarlanabilmeleri için, yakalanmak, temizlenmek ve işlenmek durumundadır.
İşleme; kesme, doğrama, tuzlama, kurutma, tütsüleme, pişirme, dondurma ve konserve
yapmayı içermektedir. Toplulukta, bu alana ilişkin yardım programları 1977 yılında oluşturulmuştur. 1987 yılından itibaren de hijyen koşullarının gelişmesine ve işleme fabrikalarının değişik işlemeler yapmasına olanak tanıyan yeni teknolojilerin ve yenilikçi projelerin teşvik edilmesine büyük önem verilmiştir.39
İşleme ve pazarlamaya ilişkin Topluluk harcamaları 1993 yılında oluşturulan Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı Fonunun sorumluluğu altına alınmıştır. İşlenmiş balık ürünlerinin tüketimi (özellikle hazır yemek şeklinde) Toplulukta oldukça artış göstermiştir. Yeni teknolojiler, daha katı bir şekilde uygulanan gıda hijyeni ve çevreye ilişkin düzenlemeler iş dünyasına ciddi sorumluluklar yüklemektedir. Su ürünleri işleme sektörü son yıllarda belirgin bir yeniden yapılanma yaşamış, üretim, %4-5 oranında artış gösterirken, iyi işleme teçhizatı olmayan, küçük işletmelerin kapanması veya büyük işletmelerin kendi aralarında birleşmeleri nedeniyle istihdamda daralma yaşanmıştır. Balık işleme sektörü, arzdaki belirsizlik ve fiyatlardaki dalgalanma nedeni ile kırılgan bir yapıya sahiptir. Balık ve kabuklu deniz ürünlerinin çeşitlerinde düzenli bir stok oluşturabilmek için, Topluluk aynı zamanda ithalat yapmak zorundadır. İşlenmiş su ürünlerinde AB’nin ticaret açığı 3 milyon Euro civarındadır.40 Balıkçılık sektöründe Topluluk yapısal fonlarının kullanıldığı alanlar şu şekildedir: 41
- İşleme: Topluluk fonları, yeni yöntem ve ürünleri içeren projeleri finanse etmekte ve mallara katma değer yaratılmasında işlevsel olabilmektedir. Destek için işlemenin aşağıdaki dört aşaması uygun bulunmaktadır:
i) Özellikle işleme ve ambalajlama aşamalarında ürünün hijyen ve kalitesinin geliştirilmesi,
ii) İşleme sürecinin modernizasyonu ve yeniden yapılanması, iii) Teknolojik yenilik ve yeni ürünlerin geliştirilmesinin teşviki, iv) İşleme sürecinde ürünün katma değerinin artırılması.
- Pazarlama: Balık piyasasının yapısı, balık mezatı, soğuk depolama faaliyetleri, toptan satış piyasaları gibi unsurlardan oluşmaktadır. Topluluk, özellikle hijyene ilişkin düzenlemeleri
39 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği Ortak Balıkçılık Politikası ve Türkiye’nin Uyumu, İstanbul, sf.22.
40 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.13.
41 İktisadi Kalkınma Vakfı, (2003), Avrupa Birliği’nin Ortak Balıkçılık Politikası, İstanbul, sf.14.
geliştirmek amacı ile bu faaliyetlerin iyileştirilmesine mali olarak yardım etmektedir. Verileri elektronik ortamda toplamada ve iletmede kullanılan teçhizat da bu destekten yararlanmaktadır.
- Liman Faaliyetleri: Liman faaliyetlerinin, balığın avlanması, alınıp satılması ve pazarlanmasının en uygun koşullarda yapılabilmesini sağlayacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Buna ek olarak, gemiler, limanda bulundukları zaman içinde daha fazla hizmete ihtiyaç duydukları için, bu ihtiyaçları karşılayacak önemli yatırımlar gerekmektedir.
- Tanıtım ve Teşvik: Fazla kullanımı olmayan veya halk tarafından çok iyi bilinmeyen balık ve kabuklu deniz ürünlerinin tüketimini desteklemek amacı ile Topluluk, söz konusu ürünlerin tüketimini teşvik edici faaliyetlerde bulunmaktadır. Balığın popüler bir yemek olmadığı ülkelerde, balığın gıda olarak yararlarına dikkat çekilen kampanyalar yapılmaktadır.
Bu amaç için 1988 yılından beri Topluluğun desteği mevcuttur. Ayrıca, aynı doğrultudaki ticaret fuarları ve sergilerinin organizasyonu, bunlara iştirak, kalite sertifikası programları ve piyasa araştırmaları da bu destekten yararlanabilmektedir.
- Sanayinin Üstlenmiş Olduğu Faaliyetler: Balık ürünlerinin kalitesini veya kotaların yönetimini teşvik etmek için balıkçıların kuruluşları tarafından üstlenilen faaliyetler de Topluluk desteğinden faydalanabilmektedir.