B acetabulosa (L.) Bentham Lab Gen Sp 595 (1834) Syn: Marrubium

acetabulosum L. Sp. Pl. 584 (1753). Ic: Sibth. & Sm., Fl. Graeca 6: t. 562 (1827), as M. pseudodictamnus Sibth. & Sm.

Genel Özellikleri: Gövde dalsız, odunsu tabanda dik olarak bulunur, 30-60

cm, dendroid tüyler kolayca düşücü, yaprak koltuğunda bulanan yaz sürgünleri yoğun tomentoz. Gövde yapraklarının laminası geniş kordat, obtus, 20-50x20-40 mm, dendroid tüylü kısa gri-tomentoz, kısa saplı. Çiçek durumu yoğun, en azında üst kısımda. Brakteoller linearden spatulata kadar, yaklaşık kaliks tüpü kadar. Kaliks 6-8 mm, dendroid-tomentoz, 15-20 mm genişliğindeki yassı gibi olan dudağa doğru birden yayılır; dudaklar zarsı, retikulat, çok sayıda yüzeysel yuvarlağımsı mukronat loblu ve lobüllü. Koralla beyaz, dudağında mor lekeli, 15-18 mm. Nutletler meyveli kaliksten kanatlarla dağılır.

YetiĢme Ortamı: Kireçtaşı kayalıkları, harabeler, yamaç eteklerinde biriken

toprak yığınları. R. 0-1500 m.

Tip Örneği: Girit‟ten tanımlanmıştır (Hb. Linn. 738/12). AraĢtırma Bölgesindeki YayılıĢı:

A1(E) EDĠRNE

Ġpsala; İbriktepe yamaçları, kaya üstü, N 41° 00' E 26° 30', 23.07.1995, G.

Dalgıç, Teş. H. Ersoy (EDTU 3242)!

KeĢan; Mecidiye yolu sapak, N 40° 49' E 26° 38', 08.07.1988, N. Polat, F.

Dane, Teş. H. Ersoy (EDTU 2336)! Mecidiye, N 40° 38' E 26° 32', 20.07.1995, G. Dalgıç, Teş. H. Ersoy (EDTU 5984)! Mecidiye Köyü, İtalyan Koyu, sahil civarı, kayalık, makilik yamaç, 0.607 m, N 40° 35' 48.14" E 26° 30' 37.33", 03.05.2007, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9755)! Mecidiye Köyü, İtalyan Koyu, makilik arazi, N 40° 35' 48.15" E 26° 30' 37.48", 31.05.2007, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9845)!

A1(E) ÇANAKKALE

Gelibolu; Tayfur Köyü, kayalar arasında, taşlık yol kenarı, N 40° 23' 49.20" E

26° 28' 31.45", 01.06.2007, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9855)!

Eceabat; Seddülbahir, Abide civarı, N 40° 03' E 26° 12', 07.07.1987, G.

Dalgıç, H. Arda, Teş. H. Ersoy (EDTU 1737)! Abide civarı, çam ormanı açıklıkları ve çalılıklar arasında, 48,4 m, N 40° 3' 8.78" E 26° 13' 11.20", 26.07.2006, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9686)!

Türkiye'deki YayılıĢı: Batı Türkiye, Adalar.

ġekil 3.23. EDTU Herbaryumu‟nda bulunan B. acetabulosa örneklerinin Trakya Bölgesi‟ndeki dağılımı

3.10.2. B. nigra L. Sp. Pl. 582 (1753). Davis in Notes R.B.G Edinb. 21:62 (1952);

Patzak in Ann. Naturh. Mus. Wien 62:63-84 (1958).

Genel Özellikleri: Bitki yalnızca basit tüyler taşır. Gövde dik, 50-100 cm,

basit veya üst kısımda dallanmış, gövde yaprakları ovat-orbikulardan ovata kadar, 25- 70x20-50 mm, akut, krenat-dentat, tabanda turunkat veya yuvarlağımsı, belirgin şekilde saplı. Çiçek durumu uzun, alt kısımda gevşek. Floral yapraklar yoğun vertisillasterlerin 1-2 katı. Brakteoller subulat, genellikle kaliks tüpünden kısadır. Kaliks 7-10 mm, tüpsü- obkonikal, üst kısmında genişlemiş genellikle 5, oldukça kısadan attenuata kadar olan dişler dik veya yayık veya geriye kıvrık, mukronat veya kılçıklı. Korolla mor veya pembe, 9-14 mm; üst dudak konkav, emerginat veya eroz.

Herbaryumda bulunan B. nigra alttürlerinin tayin anahtarı Davis & Doroszenko 1982‟ye göre:

1. Kaliks dişleri üçgensi-akuminat, dik, 3-4 (-5) mm subsp. nigra 1. Kaliks geniş ovattan ovat-üçgensiye kadar, 1, 5-5 mm, birbirinden uzaklaşmış, dik veya geriye doğru kıvrık subsp. anatolica

subsp. nigra Sin: B. ruderalis Swartz in Palmstruch, Svensk Bot. 6: t. 389 (1809); B. nigra L. subsp. ruderalis (Swartz) Briq. in Engler, Nat. Pflanzenfam. 4(3a):259 (1897). Ic: Reichb., Ic. Fl. Germ. 18: t. 1218 f. III, IV (1858); Jáv. & Csap., Ic. Fl. Hung. f. 2908 (1929-34).

Çiçeklenme Zamanı: Haziran-Temmuz (-Aralık).

YetiĢme Ortamı: Çalılık yerler, Spiraea çalılıkları. R. 0-1650 m.

Tip Örneği (Lektotip): Güney İsveçten tanımlanmıştır (Hb. Linn. 737/1) AraĢtırma Bölgesindeki YayılıĢı:

A1(E) EDĠRNE

LalapaĢa; Doğanköy Merası, bozuk meşelikler arasındaki açıklıklarda, N 41°

55' 50.33" E 26° 41' 55.03", 01.07.2007, H. Ersoy, Teş. H. Ersoy (EDTU 9912)!

Süloğlu; Beymerası, N 41° 46' E 26° 55', 14.07.1988, F. Dane, H. Arda, N.

Kaptanoğlu, Teş. H. Ersoy (EDTU 2454)!

Merkez; Tunca, 05.05.1987, F. Dane, Teş. H. Ersoy (EDTU 2832)! Merkez,

03.07.1987, F. Dane, Teş. H. Ersoy (EDTU 2721)! Karaağaç, Söğütlük, N 41° 39' E 26° 32', 07.07.1988, F. Dane, C. Yarcı, H. Arda, Teş. H. Ersoy (EDTU 2288)! Tunca çevresi, N 41° 40' E 26° 32', 21.08.1989, F. Dane, Teş. H. Ersoy (EDTU 4107)! Meriç Köprüsü-Bosnaköy arası 100. m, yolun solu, 52 m, N 41° 39' E 26° 33', 09.11.1997, N.Ç. Demirkan, Teş. H. Ersoy (EDTU 7744)! Karaağaç köprü yanı, yol kenarı, kavaklık altı, 52 m, N 41° 39' E 26° 33' 28.08.1999, N.Ç. Demirkan, Teş. H. Ersoy (EDTU 7751)! Elçili Köyü merkezi, çit kenarında, 49.9 m, N 41° 27' 01" E 26° 37' 22.11", 24.07.2006, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9660)!

KeĢan; Mecidiye, N 40° 38' E 26° 32', 17.06.1998, G. Dalgıç, Teş. H. Ersoy

(EDTU 7304)!

A1(E) KIRKLARELĠ

Merkez; Renault servisi arkası yol kenarı, yol kenarı, N 41° 43' 21.2" E 27°

12' 55.3", 24.05.2008, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9955)!

Demirköy; Sarpdere Köyü, ev duvarı kenarı, N 41° 52' 00.00" E 27° 35'

Gölü Longozu, orman açıklığı, N 41° 47' 47.95" E 27° 59' 34.54", 14.09.2007, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9897)!

Türkiye'deki YayılıĢı: Trakya, Güneydoğu Anadolu.

Dünya'daki YayılıĢı: İsveç‟ten Orta Avrupa ve Balkanlara kadar, Kafkasların

doğusu, Kuzeybatı ve Kuzey İran. Avrupa-Sibirya elementi.

ġekil 3.24. EDTU Herbaryumu‟nda bulunan B. nigra örneklerinin Trakya Bölgesi‟ndeki dağılımı [subsp. nigra ( ), subsp. anatolica ( )].

subsp. anatolica P. H. Davis. in Notes R.B.G Edinb. 21:61 (1952).

Çiçeklenme Zamanı: Mayıs-Ağustos.

YetiĢme Ortamı: Boğazlar, vadiler, dere kenarları, çitler, setler, harabeler. R.

0-1900 m.

Tip Örneği: Türkiye, Ankara‟dan tanımlanmıştır (holo K, iso E). AraĢtırma Bölgesindeki YayılıĢı:

A1(E) EDĠRNE

Uzunköprü; Edirne-Çanakkale 55. km, N 41° 19' E 26° 42', 07.07.1987, G.

A1(E) TEKĠRDAĞ

ġarköy; Merkez, N 40° 36' E 27° 06', 16.08.1989, F. Dane, Teş. H. Ersoy

(EDTU 4081)!

A1(E) ÇANAKKALE

Gelibolu; Eceabat-Gelibolu arası 10. km, açık otlu alan, tuzlu alanlar, N 40°

13' 52.85" E 26° 25' 43.61", 26.07.2006, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9680)! Kavak-Şarköy yolu 15. km, çam ormanı açıklıkları, otlu alanlar, kuru dere yatağı, 295 m, N 40° 39' 11.00" E 27° 2' 32.79", 27.07.2006, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9692)! Tayfur Köyü, kayalar arasında, taşlık yol kenarı, 01.06.2007, H. Ersoy, N. Güler, Teş. H. Ersoy (EDTU 9856)!

Türkiye'deki YayılıĢı: Başlıca Kuzeybatı Türkiye ve İç Anadolu. Dünya'daki YayılıĢı: Endemik. İran-Turan Elementi.

3.11. MARRUBIUM L.

Bir veya çok yıllık otlar. Yapraklar dişli ve genellikle gövde gibi yoğun tüylü, yalnızca tabanda kordat. Vertisillasterler floral yaprakların koltuğunda, her bir çiçek bir dış, iki iç brakteol taşır. Kaliks dar obkonikal, 10 sırtlı, 5-10-30 dişli; tüp dış kısmında genellikle yoğun tüylü, iç tarafında ağız kısmında uzun tüy kümesi taşır. Korolla beyaz, sarımsı veya değişik mor tonlarında, dış kısmında tüylü, 2 dudaklı; üst dudak düz, iki parçalı; alt dudak 3 loblu; tüp kaliksin içinde kalır, düzgün olmayan bir tüy halkası taşır veya tüysüzdür. Stamen 4, paralel, alt çift daha uzun, hepsi koralla tüpü içinde kalır; anter tekaları birbirinden uzaklaşmış. Nutletler pürüzsüz, uçta turunkat veya yuvarlaktır. Herbaryumda bulunan Marribium türlerinin tayin anahtarı Cullen 1982‟ye göre:

1. Kaliks dişleri (7-) 10-30, genellikle kıvrılmış veya kanca şeklinde, geniş bir şekilde

yayılmış 1. vulgare