Büyüme Stratejileri

Şirketler genel olarak 2 tür büyüme stratejisi izlerler; Đçsel Büyüme ve Dışsal büyüme. 1.5.1. Đçsel Büyüme

Đç büyüme, firmaların kendi olanaklarıyla, faaliyetlerinin sonucu yarattıkları veya dışarıdan sağladıkları kaynakları yeni yatırımlara tahsis etmek büyümeleri olarak nitelendirilmektedir. Bu tür büyümede esas olan firmaların kendi olanaklarını kullanarak büyümeleridir. Bu yolla büyümeyi hedefleyen işletmelerin izleyecekleri büyüme stratejileri 2 grupta incelenebilir: Bunlar; mevcut pazar alanında kalarak büyüme ve yeni pazar alanına girerek büyümedir.

1.5.2. Dışsal Büyüme

Dış büyüme, bir firmanın diğer firma tamamını veya bir bölümünü ele geçirerek veya yönetimlerini denetim altına alarak büyümesi olarak tanımlanabilir. Firmalar, yalnız kendi yarattıkları olanaklarla büyüme yerine, diğer firmaları tamamen veya kısmen satın alarak veya yönetimlerini ellerine geçirerek büyüme seçeneğini bazı koşullarda yeğlemektedirler. Bu büyüme yöntemi, ekonomik yapının gelişmesi, üretim tekniğinin

değişmesi yeni üretim yöntemlerinin örnek olaya konulmasıyla özellikle 20. y.y. başından itibaren önem kazanmış ve batı ülkelerinde büyük ölçüde uygulanmaya başlamıştır.

Kurulu kapasiteler aynı elde birleşme (füzyon) yolu ile yada konsolidasyon yolu ile toplanabileceği gibi tröst yada kartellerin kontrolüne verilerek de büyük birim yada gruplar elde edilebilir.

Đşletme dışı büyüme stratejisi olarak üç değişik yol seçilebilir. Bunlar; 1.5.2.1. Birleşme

Birleşme, iki yada daha fazla şirketin tüm kaynaklarını bir araya getirerek hukuki varlıklarını kaybetmeleri ve ortaya yeni bir işletme olarak çıkmalarını ifade eder.

Đşletmelerin birleşerek büyümelerinde uygulanacak diğer yöntemde ortak bir grup politikası oluşturan eski şirketler hukuki varlıklarını korurken, daha üst konumda oy çoğunluğu sağlayacak ölçüde bu şirketlerin hisse senetlerini elinde bulunduran holding

şirket teşkil edilmesidir. 1.5.2.2. Satın alma

Gerçekte birleşmenin değişik bir şekli olan satın alma stratejisi yeni bir pazara girmek veya mevcut bir pazarda etkinliğini arttırmak amacıyla, bir veya daha fazla işletmenin alacak ve borçlarıyla birlikte tüm varlıklarının satın alan şirketin varlıklarına eklenmesidir. Satın alan şirket hukuki varlığına devam ederken satın alınan şirketin hukuki varlığı son bulur.

1.5.2.3. Đş Birliği

Belirli bir amacı tek başına gerçekleştiremeyeceğini fark eden işletmeler, bazen başkalarıyla ortak hareket ederek ihtiyaç duyduğu kaynak ve yardımları temin eder.

Đşbirliği stratejileri resmi ve gayri resmi olarak 2 ye ayrılır.

1.5.2.3.1. Resmi Đş Birliği Stratejileri

1. Ortak Girişim (Joint Venture): Ortak girişim( yatırım) iki yada daha fazla şirketin bir araya gelerek belirli bir ürün veya pazar alanında iş birliği yapmalarıdır.

1. Lisans Anlaşmaları:Lisans anlaşması, patent hakkı nedeniyle korunan belirli bir ürünün üretilmesine veya pazarlanmasına izin veren bir işbirliğidir.

2. Satış acenteliği:Bir işletmenin, ürünlerinin satışını acentelik veya satış yetkisi vererek başka bir işletmeye devredilmesidir.

3. Franchising: Bir işletme sistemi çerçevesinde yapılan satış etkinliklerinde denenmiş kendini ispat etmiş bir markanın desteği ve güvencesi altında iş yapan, birbirinin kopyası olan ve franchisee olarak adlandırılan firmaların mal ve hizmet üretimine ve pazarlamasına yönelik olarak belli bir bedel karşılığında söz konusu marka ve sistemin sahibi olan francisör ile girişmiş oldukları bağımsız bir ticari ilişki türüdür.

4. Risk Sermayesi: Bir risk sermayedarı tarafından, büyümeye yönelmiş büyük yada orta büyüklükteki bir işletmenin hedeflerine ulaşabilmesini sağlamak için ve bu işletmede küçük bir paya veya bunu elde etmek için feshedilmez haklara sahip olarak yapılan bir özkaynak yada öz kaynak benzeri yatırım risk sermayesi olarak adlandırılır. 5. Fason Üretim: Genel olarak iki endüstri firması arasında değişim ilişkisi olarak tanımlanan fason üretimde, fason çalışan firma sözleşmenin koşullarına uygun olarak belirtilen türde, kalitede ve miktarda üretim yaparak yine sözleşmede belirtilen tarihte ürettiği ürünü teslim etmekle, fason üretim yapan firma ise, belirtilen zaman ve miktarlarda ödeme yaparak ürünü teslim almakla yükümlüdür.

1.5.2.3.2. Gayri Resmi Đş Birliği Stratejileri

1. Kişisel Sözlü Anlaşmalar (Gentlemen’s Agreements):Đşletmeler piyasadaki durumlarını kuvvetlendirmek için aralarında birtakım anlaşmalar yapmaktadırlar. Bunlardan biri de protokol denilen kişisel sözlü anlaşmalardır. Çoğu zaman kartellerin yasak olduğu ülkelerde görülen bu işbirliğinde hukuksal anlamda bir zorlayıcılık bulunmaz. Kişisel sözlü anlaşmalara Almanya da “ kahvaltı kartelleri” de denmektedir. Karşılıklı güvene dayanan bu anlaşmalar genellikle rekabetin ortadan kaldırılmasına yöneliktir.

2. Karteller, pools, Anlaşma Birlikleri (Associations Agreements): Kartel, hukuki ve ekonomik yönden bağımsız olan, aynı faaliyette bulunan işletmelerin aralarında yaptıkları sözleşmeye dayanan bir iş birliği türüdür. Kartelleşme de piyasadaki rekabeti

ortadan kaldırarak tekelleşmeye gitme amacı güdülebileceği gibi tamamen ekonomik düşüncelerle tek tek işletmelerin etkinliğini arttırmaya yönelik bir iş birliği de amaçlanabilir.

Karteller anlaştıkları özelliklerine göre,

Fiyat kartelleri,

Satış kartelleri,

Kontenjan kartelleri,

Üretim kartelleri,

Ödeme koşullarını belirleyen karteller biçiminde çeşitlere ayrılabilir.

3. Ortak Çıkar Grupları (Commonities of Interest): Ortak çıkar gruplarında çeşitli işletmelerin pay senetleri belirli bir gurubun elinde toplanmaktadır. Genellikle bu grubu aile üyeleri yada birbirine çok yakın kişiler oluşturur. Söz konusu grup ayrı ayrı işletmeleri tek bir amaç doğrultusunda yönetebilir.

4. Yönetim Kurullarının Aynı Üyelerden Oluşması Nedeniyle Đş Birliği Đçinde Çalışan

Đşletmeler (Interlocking Directorates): Đki yada daha fazla işletmenin yönetim kurullarını aynı kişilerin oluşturması durumunda, genellikle ayrı ayrı işletmelerde, birleştirilmiş bir politika söz konusudur. Bu yol tröstleşme açısından önemli olduğu için çeşitli yasalarla önlenmeye çalışılmaktadır

5. Satın alma ve Satış Anlaşmaları (Purchase and Sale Contracts): Đki yada daha fazla işletme, kendi aralarında satın alma veya satış anlaşmaları yaparak maliyetini düşürme ve rekabet güçlerini arttırma yoluna gidilebilir.

1.6. Türkiye’de ve Dünyada Birleşme Eğilimleri ve Birleşme Süreci