MALİ BÜNYE - Personel durumu - ANKARA DOĞAL ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET AŞ (ADÜAŞ)

C- Personel durumu

III. MALİ BÜNYE

Müessesenin mali bünye incelenmesine uygun hale getirilen varlık ve kaynakları aşağıdaki çizelgede sunulmuştur. azalarak 49.243 bin TL olarak gerçekleşmiştir.

Müessesenin bilançosunda yer alan varlıklar ve kaynaklar tasnif edilerek rapor ekleri arasına (Ek: 6) ve (Ek:7) yer almıştır. Mali bünye analizine esas olan bu çizelgelerdeki veriler baz alınarak yukarıdaki mali durum çizelgesi düzenlenmiş ve Müessesenin temel mali tablolarının kalemleri arasındaki oransal ilişkiler bin TL bazında aşağıda irdelenmiştir.

Faaliyet dönemlerini sürekli zararla kapatan ve kaynak yaratamayan Müessese tüm faaliyetlerini yabancı kaynaklarla ve ana teşekkülce her yıl sermaye artırımına gidililerek karşılanmaktadır.

Müessesenin yabancı kaynaklarının varlıklarına oranı önceki yıla göre bir puan artarak 22 olmuştur. Buna göre, Müessesenin her 100 TL tutarındaki varlığına karşılık 22 TL yabancı kaynağı bulunmaktadır.

b) Mali yeterlilik (finansman) :

2012 2011

% %

Öz kaynaklar x 100 Yabancı kaynaklar = 38.373 x 100 = 353 10.870 388

Müessesenin hesap döneminde öz kaynaklarının yabancı kaynaklara oranı 35 puan düşerek 353 olmuştur. Bu durumda, Müessese her 100 TL tutarındaki yabancı kaynağı için 353 TL tutarında öz kaynağa sahip olmaktadır.

Müessese, öz kaynakları ile yabancı kaynaklarını büyük oranda karşılamasına ve yabancı kaynakları faize tabi, kredi niteliğinde yabancı kaynak olmamasına rağmen, faaliyet dönemlerini zararla kapatmaktadır.

Başka bir ifadeyle yukarıdaki rasyoda, öz kaynaklar yabancı kaynakları karşılıyormuş gibi görünmekle birlikte, Hazine olanakları ile her yıl sermaye artışı yapılarak öz kaynak oluşturulduğundan, bu rasyo Müessesenin gerçek durumunu yansıtmamaktadır.

c) Oto finansman (iç kaynaklar) :

Müessese ana faaliyetini, her yıl faaliyet zararla sonuçlandırmakta, olağan ve olağan dışı gider ve zararların etkisiyle dönem zararı önemli boyutlara ulaşmakta, keza kaynak yaratılamadığı gibi, tahsis olunan kaynaklar da tüketilmektedir. Bu nedenle, Müessesenin iç kaynaklarına (oto finansman) ilişkin rasyo düzenlenmemiştir.

d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri :

2012 2011

% %

Bağlı değerler x 100

= 34.208 x 100

= 89 84

Öz kaynaklar 38.373

Bağlı değerler x 100 = 34.208 x 100 = 69 67

Varlıklar 49.243

Maddi duran varlıklar (net) x 100 = 24.145 x 100 = 49 43 Varlıklar 49.243

Sayıştay

b) Mali yeterlilik (finansman) :

2012 2011

% %

Öz kaynaklar x 100 Yabancı kaynaklar = 38.373 x 100 = 353 10.870 388

c) Oto finansman (iç kaynaklar) :

d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri :

Müessesenin her 100 TL tutarındaki öz kaynağına karşılık 89 TL tutarında bağlı değerleri bulunmaktadır. Ayrıca varlıklarının her 100 TL’sinin 69 TL’si bağlı değerlerde, 49 TL'si ise maddi duran varlıklardadır.

Ancak, Müessese faaliyetleri sonucunda öz kaynak yaratamadığından ve tüm öz kaynağı Hazine tarafından sermaye artırımı suretiyle oluştuğundan, yukarıdaki

oranlara ilişkin sonuçların bu kapsamda anlaşılması gerekmektedir.

e) Hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri :

2012 2011

% %

Hazır değerler x 100 Varlıklar = 298 x 100 49.243 = 0,6 1,2 Müessesenin varlıklarının çok küçük bir kısmı hazır değerlerdedir.

2- Likidite oranları :

2012 2011

% %

Cari oran = Dönen varlıklar x 100 = 15.018 x 100 = 140 162 Kısa vadeli yabancı kaynaklar 10.765

Likidite = (Dönen varlıklar-stoklar) 100 = (15.018-13.614) 100 = 13 85 Oranı Kısa vadeli yabancı kaynaklar 10.765

Kısa vadeli yabancı kaynakların vadelerinde karşılanabilmesi bakımından dönen varlıkların kalite ve yeterliğinin bir ölçüsü olan likide rasyolarının yukarıda sıralanan sonuçlarına göre, Müessese dönen varlıkları ile kısa vadeli borçlarını karşılayabilmektedir.

Şöyle ki, Müessesenin her 100 TL tutarındaki kısa vadeli borçlarına karşılık, 140 TL dönen varlığı, 13 TL de stoklar dışında kalan dönen varlığı bulunmaktadır.

Ancak stok devir hızının 14, diğer bir ifadeyle bir aydan daha kısa sürede nakde tahvil kabiliyetinin bulunması cari oranın daha anlamlı olduğunu ortaya koymaktadır.

Gerek önceki yıl, gerekse cari yıldaki bu rasyo da, Müessesenin mali yapısının gerçek durumunu göstermemektedir. Zira Müessese sürekli sermaye artırımı ile varlığını sürdürmektedir. Keza, üretim maliyetleri hatta işçi ücretleri bile karşılanamadığından, Genel Müdürlük Hazine desteği olmadan, Müessese ise Genel müdürlük desteği olmadan faaliyetlerini yürütememektedir.

Sayıştay

3- Varlıkların kullanım oranları :

2012 2011

Dönen varlık devir hızı : Net satışlar

= 37.274

= 2,5 1,9

Dönen varlıklar 15.018 Net satışlar

= 37.274

= 87 146

Ortalama ticari alacaklar 427 Satışların maliyeti

= 74.716

= 14 38

Ortalama mamul stokları 5.508

Net satışlar

= 37.274

= 0,8 0,6

Varlıklar toplamı 49.243 Net işletme sermayesi devir hızı :

Net satışlar

= 37.274

= 9 5

Net işletme sermayesi (15.018-10.765) Öz kaynak devir hızı :

Net satışlar

= 37.274

= 0,9 0,6

Öz kaynaklar (ortalama) 40.038

Aktif kıymetlerin işletme faaliyetlerinde kullanımlarındaki etkinlik ya da verimliliklerini gösteren devir hızı oranlarından görüleceği üzere, Müessese faaliyet döneminde, ortalama ticari alacaklarını 87 kez, dönen varlık toplamını 2,5 kez, varlıklar toplamını 0,8 kez, satış hasılatı sağlamış, ortalama mamul stoklarını ise 14 kez devrini sağlamıştır.

Öteyandan, müessesenin satışları ortalama net işletme sermayesinin 9, ortalama öz sermayesinin 0,9 katıdır.

Rasyolarda yer alan ortalama değerler, Müessesenin yılbaşı ve yılsonu sonuçlarının aritmetik ortalamaları alınarak bulunmuştur.

Sayıştay

3- Varlıkların kullanım oranları : Net işletme sermayesi devir hızı :

Net satışlar

Öteyandan, müessesenin satışları ortalama net işletme sermayesinin 9, ortalama öz sermayesinin 0,9 katıdır.

Rasyolarda yer alan ortalama değerler, Müessesenin yılbaşı ve yılsonu sonuçlarının aritmetik ortalamaları alınarak bulunmuştur.

Kurumun öz kaynakları sadece Genel Müdürlükten aktarılan sermaye ödemeleriyle oluşturulduğundan ve dönem zararları sermayeye mahsup edildikçe sermaye aktarımları her defasında yenilendiğinden, bu rasyonun anlamı bu doğrultuda değerlendirilmelidir. Müessese cari yılsonu itibariyle her 100 TL tutarındaki öz kaynağına karşılık 156 TL zarar etmiştir. Yukarıda da değinildiği gibi kaynak yitirilişinin azaltılabilmesi için üretim ve satış miktarının artırılması zorunlu bulunmaktadır.

2- Mali sonucu ilgilendiren etkenler :

Müessesenin ortalama maliyetleri ile ortalama satış fiyatı arasındaki olumsuz fark, faaliyet zararı oluşmasına neden olmakta ve sağlanan hasılat ile ancak satılan malın maliyetinin %50’si karşılanabilmektedir.

Nitekim faaliyet döneminde satılan çeşitli boyutlardaki kömürün ortalama ticari maliyeti 636,65 TL/ton olarak gerçekleşirken, ortalama satış fiyatı 244,61 TL/ton olduğundan, ton başına 392,04 TL zarar edilmiştir.

2012 2011

% %

Toplam işçi ücret ve giderleri Net satışlar = 69.864 x 100 37.274 = 187 208

Satışların maliyeti Net satışlar = 74.716 x 100 37.274 = 200 222 Yukarıdaki rasyoda görüldüğü üzere, Müessese her 100 TL tutarındaki satışları için 187 TL işçi ücret ve gideri yapmakta, 208 TL de satış maliyeti oluşmaktadır.

İşgücü ağırlıklı derin yeraltı madenciliğinin özelliği nedeniyle işçilikler dahil üretim maliyeti giderlerinin tamamına yakını sabit nitelik taşımaktadır. Bu nedenle üretim miktarı azaldıkça sabit giderlerden birim üretim başına düşen pay artmakta üretim maliyetleri yükselmektedir. Artan maliyeti satış fiyatlarına yansıtma imkanı bulunmadığından sabit giderler doğrudan zarara dönüşmektedir. Üretim miktarı azaldıkça buna bağlı olarak satış miktarı da azalmakta satışlardan elde edilen hâsılat işçi ücretlerini bile karşılayamamaktadır.

Zararın azaltılması ve mali yapının iyileştirilebilmesi için, işyeri disiplinine önem verilmesi ile işgücü verimliliğinin yükseltilmesi, üretim ve satış miktarlarının artırılması gerekmektedir.

Sayıştay

IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI

TTK Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesi (TİM), Zonguldak İli Ereğli ilçesinin Kandilli Beldesinde kurulu Zonguldak merkezinde yerleşik ana teşekkül Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğüne 35 km. uzaklıktadır. Müessesenin 100 km^2’lik imtiyaz sahasında mevcut 33,4 milyon ton taşkömürü rezervinin 11,5 milyon tonluk kısmı redevans karşılığı işletilmek üzere 20 yıl süre ile bir şirkete verilmiş, Müesseseye ait sahada 21,9 milyon ton rezerv kalmıştır.

Tüm havzada olduğu gibi Kandilli yöresindeki ocaklarda da 1840 yılından itibaren üretim yapılmaktadır. Tarih boyunca çok sayıda yerli ve yabancı kişi ve kuruluşlar tarafından işletilen ocaklar 1940 yılından buyana doğrudan Devlet eliyle işletilmektedir.

Müessese, yeraltı ocaklarından çıkardığı yarı koklaşabilir nitelikteki taşkömürünü lavvarda yıkayıp satılabilir niteliğe getirdikten sonra Genel Müdürlüğün yaptığı satış anlaşmaları çerçevesinde alıcılara sevk edilmektedir.

İşletme faaliyetleri, Müessesece hazırlanarak Yönetim Komitesi kararına bağlanan ve Ana Teşekkül Yönetim Kurulu tarafından onaylanan yıllık iş programı ve bütçelere göre yürütülmektedir.

TTK Armutçuk Müessesesi tarafından hazırlanan 2012 yılı İşletme Bütçesi ve İş Programı Müessese Yönetim Komitesinin 23.12.2011 tarih, 44 sayılı kararı ile kabul edilmiş, TTK Yönetim Kurulunun 30.12.2011 tarih, 38/451 sayılı kararıyla onaylanmıştır.

Müessesenin 2012 yılı iş programında; 10’u memur, 119’u sözleşmeli, 1.297’

si de işçi olmak üzere toplam 1.426 personel ile çalışılacağı programlanmıştır.

Bu dönemde Müessese işletmelerinde 205.847 ton satılabilir kömür üretileceği, bu miktarın 4.545 tonunun iç tüketimde sarf edieceği ve kalan 201.302 tonun satışa sunulacağı öngörülmüştür.

Satışa arz edilecek 201.302 ton taşkömüründen 42.919 bin lira tutarında satış hasılatı elde edileceği ve 2012 yılı sonunda Müessese faaliyetlerinin 61 milyon lira zararla sonuçlanacağı tahmin edilmiştir.

Müessesenin 2012 yılı işletme faaliyetleri sonucunda ise; 1.281’i işçi, 130’u sözleşmeli ve 9’u da memur olmak üzere toplam 1.420 personel çalışmış, 166.568 ton satılabilir üretim gerçekleşmiş, bu miktarın 4.987 tonu iç tüketimde kullanıldıktan sonra 159.052 ton satılabilir taşkömürü üretimi gerçekleşmiş, bu miktarın 152.380 tonluk kısmı satılmış, kalan 6.672 ton kömür stoku da ertesi yıla devredilmiştir.

Sayıştay

IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI

Müessesenin 2012 yılı iş programında; 10’u memur, 119’u sözleşmeli, 1.297’

si de işçi olmak üzere toplam 1.426 personel ile çalışılacağı programlanmıştır.

Müessesenin 2012 yılında kömür satışından elde ettiği 37.273,7 bin lira tutarındaki net satış hasılatına ilave olarak diğer faaliyetlerden sağladığı gelir ve karların toplam tutarı 40.651,9 bin lira olmuş, toplam giderlerin 100.391,4 bin lira tutarında gerçekleşmesi sonucunda 59.739,5 bin lira tutarında dönem zararı meydana gelmiştir.

İşletme faaliyetlerini oluşturan unsurlar, raporun ilgili bölümlerinde değerlendirilmiştir.

durum Gerçekleşen fark (son

duruma İlk

Armutçuk Müessesesinin 2012 yılı işletme bütçesinde faaliyet giderleri için başlangıçta toplam 101.178 bin lira tutarında ödenek tahsis edilmiş, yıl sonu itibarıyla bu ödeneğin % 96 oranında 96.637 bin liralık kısmı harcanmıştır. Yıl içinde işletme bütçesinin tamamını etkileyecek ölçüde revize işlemi yapılmamış, bazı fasıllar arasında küçük tutarlı aktarmalar yapılmış ve bütçe büyüklüğü yıl sonu itibariyle aynı kalmıştır.

Toplam harcamaların, % 78,7’si işçi, memur ve sözleşmeli personel giderlerinden, % 10,2’si ilk madde ve malzeme, % 5,1’i dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderlerinden, kalan % 6’sı da diğer harcamalardan oluşmaktadır.

Sayıştay

B-Tedarik işleri:

TTK Yönetim Kurulunun 30.06.1994 tarih ve 174 sayılı kararı gereğince, ihtiyaç duyulan mal ve hizmetleri en ekonomik şekilde tedarik edebilmek amacı ile tüm kuruluşun mal ve hizmet alım işleri tek elden Genel Müdürlük adına Makine ve İkmal Dairesi ile işbirliği içinde Satınalma Dairesi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Satınalma Dairesi, maden direği alımlarında İşletmeler Dairesi ile, diğer özellikli mal gruplarına ait alımlarda ilgili daireler ile işbirliği içinde çalışmaktadır.

Kuruluşta tedarik işleri; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile bu kanunun istisnalara ilişkin 3/g maddesi kapsamındaki alımlar için hazırlanan ve 30.10.2003 tarih ve 25274 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan TTK Mal, Hizmet Alımları ve Yapım İşleri ile İlgili Yönetmelik hükümlerine göre yürütülmektedir.

1-Alımlar:

a-İlk madde ve malzeme alımları :

Müessesenin 2012 yılında gerçekleştirilen malzeme alımları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

2011 yılı 2012

Alımlar gerçekleşen Program Ödeneği Gerçekleşen Ödeneğin

İlk

Durum Son

Durum İlk

Durumuna

Göre Sapma

Bin TL Bin TL Bin TL BinTL %

1-Maden Direği 2.142 2.438 2.438 1.224 (50)

2-Demir Tahkimat

malz 1.077 1.500 1.500 844 (44)

3-Patlayıcı Maddeler 798 950 950 750 (21)

4-Akaryakıt ve Yağlar 485 600 600 513 (15)

5-İş Makine Lastikleri 50 (100)

6-Demir ve Çelikler 161 310 310 143 (54)

7-Alet Edevat 169 570 570 258 (55)

8-Sosyal İşler Malz 229 608 608 211 (65)

9-Kırtasiye ve Matbu 26 60 60 29 (52)

10-Sair Malzeme 2.113 3.660 3.210 1.987 (46)

11-Yedekler 2.556 1.850 2.350 2.344 27

Genel Toplam 9.756 12.596 12.596 8.303 (34)

Verilen Sip. Avansları 186

Armutçuk Müessesesinin 2012 yılı alım programında 12.596 bin lira tutarında işletme malzemesi alımı yapılacağı tahmin edilmiş, yılsonunda gerçekleşen toplam alım tutarı ise 8.303 bin lira olmuştur.

Toplam alımların; % 14,7 oranında 1.224 bin liralık kısmını maden direkleri, % 10,1 oranında 844 bin liralık kısmını demir tahkimat malzemesi, % 23,9 oranında

Sayıştay

B-Tedarik işleri:

1-Alımlar:

a-İlk madde ve malzeme alımları :

Müessesenin 2012 yılında gerçekleştirilen malzeme alımları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Toplam alımların; % 14,7 oranında 1.224 bin liralık kısmını maden direkleri, % 10,1 oranında 844 bin liralık kısmını demir tahkimat malzemesi, % 23,9 oranında

1.987 bin liralık kısmını sair malzemeler, % 28,2 oranında 2.344 bin liralık kısmını yedekler, % 9 oranında 844 bin liralık kısmını patlayıcı maddeler, % 14,1 oranındaki kalan kısmı da diğer malzemeler oluşturmaktadır. Tüm alımların tamamı iç piyasadan gerçekleştirilmiş, 2012 yılında dış alım yapılmamıştır.

TTK Genel Müdürlüğü ve bağlı müesseselerde satınalma faaliyetinin topluca planlanıp izlenebilmesi amacıyla satınalma programı, önceki yıllardan beri yapılmakta olan yatırımlarda kullanılacak malzemeleri de kapsayacak şekilde hazırlanmaktadır.

Yatırımlar için satınalınan malzemeler, yapılmakta olan yatırım hesaplarına aktarılarak tüketildiğinde, ilgili maddi duran varlığın veya özel tükenmeye tabi varlığın maliyetine girdiğinden, bünyesine girdiği varlıkla birlikte amortisman veya özel tükenme payı olarak tabi olduğu itfa süresine göre gelecek yıllarda üretim maliyetine yansıtılmaktadır. İşletme malzemeleri ise tüketildiğinde doğrudan cari yıl üretim maliyetlerine yansıtılmaktadır. Bu uygulama, yatırımlara ilişkin malzeme ödeneklerinin hem satınalma ödeneği, hem de yatırım ödeneği içinde yer almasına ve ödeneklerde mükerrerliğe yol açmakta, kaynak ihtiyacının olduğundan fazla görünmesine neden olmaktadır.

Sayıştay’ın TTK Genel Müdürlüğü’ne ilişkin 2010 yılı Denetim Raporunda;

“Tedarik işleri konusunda görülen uyumsuzluk ve belirsizliklerin giderilmesine yönelik önlemler almak üzere, kurum bazında tüm mal ve hizmet alım program ve uygulamaları ile muhasebeleştirmelerine ilişkin usul ve esasların TTK Teftiş Kurulunun katılımı ile oluşturulacak bir komisyon tarafından ayrıntılı şekilde incelenmesi,”

7 numaralı olarak yer almıştır.

Bu önerideki hususların yerine getirilmesi amacıyla TTK Genel Müdürlüğü’nün 29.11.2011 tarih, 7832 Sayılı oluru ile bir komisyon oluşturulmuştur. Söz konusu Komisyonun çalışmaları sonucunda hazırlanan 15.02.2012 tarihli raporda;

-Kurumun Tedarik faaliyetleriyle görevli olan satınalma, makine ikmal ve muhasebe birimleri arasında işbirliği ve koordinasyon sağlanarak özellikle yıl sona erdikten sonra yapılan envanter çalışmaları sırasında Kurum ve müesseselere ait satınalma bilgi ve tablolarının tüm alım ve tedarik giderlerini ayrıntılı olarak gösterecek şekilde stok giriş-çıkışları ve maliyet tabloları ile uyumlu şekilde hazırlanması,

-Muhasebe kayıtları ile Satınalma Dairesi kayıtları arasında tutarlılık sağlanması amacıyla aralık ayının 20’sinden sonra fatura kesilmemesi ve ödeme yapılmaması,

-İşletme, yatırım ve hizmet alımlarına ilişkin tablolarda yer alan ödenek ve harcamalarda mükerrerlik görüntüsü veren karışıklıkların giderilmesi,

- Bedeli ödenmiş ve mülkiyeti TTK’ya geçmiş olmasına rağmen henüz teslim alınmamış ve müesseselere sevk edilmemiş maden direklerine ait tutarların, muhasebe hesap planında “0.150.10.01 Yurt İçi Yoldaki Direkler” hesabında izlenmesi,

Sayıştay

Konularında TTK Genel Müdürlüğü tarafından önlemler alınması ve gerekli düzenlemelerin yapılması önerilmiştir.

Denetim tarihinde (Mayıs 2013) yapılan incelemelerde; yukarıda özetlenen hususların yerine getirilmesi amacıyla “TTK Genel Müdürlüğü Malzeme Hareketleri, Stok Kontrol Ve Ambarlama Yönergesi” adıyla yeni bir düzenleme yapıldığı ve diğer konularda da gerekli önlemlerin alındığı görülmüştür.

b) Hizmet alımları:

2012 yılında programlanan ve gerçekleşen hizmet alımları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

2011 yılı 2012

Hizmet Alımları gerçekleşe

n Proğram ödeneği Gerçekleşe

n Ödeneğin

İlk

durum Son

durum

durumunilk a

göre

sapma

Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL %

İnşaat İşleri 3 200 (98)

Makine Teçhizat Onarımı 172 160 232 174 8,8

Taş ve Kömür Nakli 527 800 1.100 632 (21)

Kömür Torbalama 143 360 157 156 (57)

Demirbağ Büküm İşi 23 40 45 41 2,5

Lavvar Yıkama Hizmeti 400 400

Maden Direği Nakliye, İstif,

boşaltma 611 520 491 281 (46)

Toplam 1.479 2.480 2.425 1.284 (48)

Müessesenin ihale konusu hizmet alımları Genel Müdürlükçe yapılmakta, işlerin takibi ve yürütülmesi Müessese tarafından gerçekleştirilmektedir. 2012 yılında hizmet alımları için bütçeye başlangıçta 2.480 bin lira tutarında ödenek konulmuş, daha sonra yıl içinde yapılan revizyon sonucunda bu ödenek 2.425 bin liraya yükseltilmiş, yıl sonunda ise 1.284 bin lira tutarında hizmet alımı harcaması

Belgede ANKARA DOĞAL ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET AŞ (ADÜAŞ) (sayfa 25-0)