Türkiye’de 1950’li yıllara kadar geleneksel ticaret düzeninde belirgin değişme olmamış, ancak bu yıllardan itibaren gelişmiş ülkelerdeki perakende ticaret düzeninden etkilenmeler başlamıştır. Bu etkilenmenin sonucu olarak 1955 yılında İsviçre’deki Migros Kooperatifler Federasyonu tarafından Migros Türk T.A.Ş. İstanbul’da kurulmuştur. Bu özel girişimin ardından 1956 yılında departmanlı mağazaların ülkemizdeki ilk örneği olan Gima T.A.Ş. kurulmuştur32.
30 Tek, ve Demirci, op.cit., s.64 31 ibid.
Türkiye'de departmanlı mağazaların kurulması ve perakende ticarette yerleşmesi esas olarak 1960'dan sonraki dönemde olmuştur. Her ne kadar 1960 öncesinde de departmanlı mağaza kimliğinde kuruluşlara rastlanmakta ise de, bunların gerçek manası ile bu kimliği kazanmaları 1960 sonrasına rastlamaktadır.33
Türkiye’de ilk kurulan bölümlü mağaza Ankara Kızılay Meydanı’ndaki Gima’dır34. Gima mağazaları zamanla şekil değiştirerek süpermarket türüne dönüşmüş ve bugün dünyanın önde gelen perakende zincirlerinden Carrefour’un bünyesine girerek Carrefour Süpermarketleri adıyla faaliyet göstermektedir.
Türkiye’de perakendeciliğin asıl gelişimi 1970 yılında başlamış, ülkenin değişen ekonomik, sosyal ve demografik özelliklerine bağlı olarak 1980’den itibaren hız kazanmıştır. Türk tüketicisinin özellikle ithal mallara bağımlılığının arttığı 1980’li yıllar, aynı zamanda bu ürünlerin bulunabildiği büyük mağazaların oluşmaya başladığı yıllar olmuştur35.
1990’larda sektörde temel değişimleri meydana getiren en önemli faktör yabancı mağazaların Türk pazarına girişi olmuştur. Yabancı mağazalar, iyi tanımlanmış tasarım ve kavramlarıyla gelişmiş müşteri hizmetleri, büyük sermayeleri ve “know how”larıyla Türk perakendeciliğinde hem rekabeti arttırıcı hem de eğitici rol oynamışlardır. 1988’de Metro’nun, 1991’de Carrefour’un ve 1992’de Continent’in pazara girişiyle sektörde gözle görülür bir canlanma gözlenmiştir. Türk girişimcileri batılı anlamda perakendeciliğe kolay adapte olmuşlar ve sektör hızlı bir değişim sürecine girmiştir. 1990’larda sayıları hızla artan büyük mağazalar toplu alımların sağladığı avantajların, sahip olunan sermayenin büyüklüğü sayesinde hizmet kalitesinin yükseltilmesi gibi faktörlerde rekabet güçlerini arttırmışlardır36.
1980 yılından sonra özel firmalar tarafından kurulan departmanlı mağazaların sayısında giderek bir artış yaşanmıştır. Bağımsız olarak faaliyet
33 Yıldız, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, ISSN:1304-0278 Bahar 2005 C.3 S. 12 (87-105) 34 F. Müge Arslan, “Mağazacılıkta Atmosfer”, İstanbul, Derin Yayınları, 2004, s.49
35 Demirci, op.cit., s.15
gösteren bölümlü mağazaların yanı sıra zincir haline dönüşmüş bölümlü mağazalarda da artış gözlenmiştir. Zincir haline gelen bölümlü mağazaların bugün en bilinen örnekleri olarak Yeni Karamürsel, Boyner, Ender, Çetinkaya ve Marks and Spencer sayılabilir.
Yeni Karamürsel, 1950 yılında İstanbul’da bir kumaş ve konfeksiyon mağazası olarak açılmış ve ileriki yıllarda bölümlü mağazacılığın öncülüğünü yapacak büyük bir kurum haline gelmiştir. Bugün yurt çapında 50 mağazasıyla hizmet vermeye devam etmekte ve Türkiye’nin en büyük bölümlü mağazalar zincirlerinden biri olma özelliğini korumaktadır37.
Boyner mağazaları ise 1981 yılında İstanbul’da Türkiye’de gıda dışı perakende sektörünün önde gelen gruplarından Boyner Holdingin bir üyesi olarak Çarşı Büyük Mağazaları A.Ş. adında hizmete başlamıştır. Çarşı'nın 1981'de Bakırköy'de başlayan ve bugün Türkiye'nin 16 ilinde 34 mağaza ile süren yolculuğu, Boyner adıyla devam etmektedir38.çarşı mağazaları 1992 yılından beri yaptığı yatırımlarla Türkiye’de ilk olarak Migros ve Çarşı Mağazalarında ortaya çıkan bir uygulamayla bir veri ambarı oluşturmuştur. Bu veri ambarı sayesinde envanter ve müşteri yönetiminde çok önemli rekabetçi avantajlar kazanmıştır. Bu sayede müşteri, sadece sosyo-ekonomik şekilde değerlendirmemekte, mağazadan yaptığı alışverişler, sıklıkları, ne alıyor, niye alıyor, ne zaman alıyor, hangi dönemlerde neyi neden alıyor gibi birtakım sorgulamalar yapılabilmektedir. Boyner mağazaları bu veri ambarı sayesinde geliştirdiği uygulamayı çok önemli bir rekabet aracı olarak kullanmaktadır39.
Ender Mağazaları, Türkiye'de mağazacılık sektörünün önde gelen gruplarından biri olarak 1976 yılında Adana'da açtığı ilk mağazası ile hizmete başlamıştır. 1976 yılı ile birlikte Ender Mağazaları, bölümlü mağazacılığın evrensel pazarlama ilkeleri ile yenilikçi mağazacılık anlayışının başlangıç noktası olarak,
37 http://www.ykm.com.tr/Kurumsal_Hakkimizda.aspx 38 http://www.boyner.com.tr/by_tarihce.html
39 Fulya Bayraktar, “Perakendenin Liderleriyle Uzun İnce Bir Yol”; (Selim Yekta Işık’la (Boyner) 2000 yılında
seçkin markalı ürünleri müşteri ile buluşturmuştur. Ender mağazaları bugün yurt çapında 13 mağazasıyla hizmet vermeye devam etmektedir40.
Çetinkaya Mağazaları da Ender Mağazaları gibi Adana’da 1957 yılında ilk mağazasıyla hizmete başlamış olup bugün toplam 17 mağaza sayısına sahiptir41.
Türk perakende piyasasında çok önemli bir yeri olmakla birlikte bölümlü mağazaların sayıları başta süpermarketler ve hipermarketler olmak üzere diğer modern perakendeci kuruluşlar kadar hızlı artmamaktadır. Çünkü bölümlü mağazalarda başta dekorasyon maliyetleri olmak üzere bütün faaliyet maliyetleri yüksektir. Bu mağazalarda özellikle self-servis bölümü az olduğu ve müşteriye direkt hizmet verildiği için, hizmet maliyetleri de yüksektir. Bu nedenle diğer mağazalar gibi her yıl onlarca bölümlü mağaza açmak mümkün olamamaktadır.