BÖLÜM YÖNTEM

Bu bölümde araştırmanın deseni, çalışma grubu, araştırmada kullanılan öğretim materyallerinin hazırlanması, verilerin toplanması ve verilerin analizine ilişkin bilgiler yer alacaktır.

Araştırma Modeli

Bu araştırma 2*3’lük split-plot (karışık) desende yürütülmüştür. Karışık ölçümler için iki faktörlü ANOVA, işlem gruplarına bağlı olarak tekrarlı ölçümlerin söz edildiği iki faktörlü karışık desenlerde, uygulanan deneysel işlemin etkililiğine ilişkin satır*sütun ortak etkisini ve satır ile sütun faktörlerinin temel etkilerini test etmek için kullanılır (Büyüköztürk, 2006).

Araştırmanın bağımsız değişkeni; öz düzenlemeye dayalı karma öğrenme ve geleneksel karma öğrenmedir. Araştırmanın bağımlı değişkenleri ise akademik başarı ve motivasyondur. Akademik başarıya ilişkin tekrarlı ölçümler, deneysel işlem öncesi, sonrası ve deney bitiminden altı hafta sonrası olmak üzere üç farklı zamanda ölçülmesini kapsamaktadır.

Öğrenme ortamı değişkeninin iki alt düzeyi vardır. Bu araştırmada gerçek deneme modeli kullanılmıştır. Araştırma modelinin simgesel görünümü Tablo 5’de verilmiştir.

Tablo 5. Araştırma Modelinin Simgesel Görünümü

Ön Test Son Test Kalıcılık

Testi Deney _R GÖSÖ Başarı XÖDKÖ GÖSÖ Başarı Başarı Kontrol _R GÖSÖ Başarı XKÖ GÖSÖ Başarı Başarı R : Yansız Atama

GÖSÖ: Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeği XÖDKÖ : Öz düzenlemeyeDayalı Karma Öğrenme

XKÖ : Karma Öğrenme

Tablo 5’de görüldüğü üzere birinci faktör olan öğrenme sisteminin öz düzenlemeyedayalı karma öğrenme ve geleneksel karma öğrenme ortamı olmak üzere iki alt düzeyi vardır. Đkinci faktör olan ölçümlerin ise üç alt düzeyi vardır; öntest, sontest ve kalıcılık testi.

Çalışma Grubu

Araştırma, 2008-2009 öğretim yılı, Başkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Đlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği ve Okul Öncesi Öğretmenliği Programı öğrencilerinden oluşan, birinci yarıyıl programında bulunan, “Bilgisayar I” dersini alan 50 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Bu öğrencilerin tümü uygulama öncesinde Ms- Windows işletim sistemi, Ms-Word, Ms-PowerPoint ve Ms-Excel eğitimi almışlardır. Araştırmada 4 öğrenci araştırma kapsamı dışına bırakılmıştır. Bu öğrencilerden birisi Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeği’ni, birisi öntesti, ikisi ise kalıcılık testini yanıtlamayan kişilerdir. Böylece analizler deneysel sürecin tüm aşamalarına katılan 46 öğrencinin verileri üzerine yapılmıştır. Çalışma grubunda yer alan öğrencilerin belirlenmesinde yansız atama yöntemi kullanılmıştır Çalışma grubuna ait dağılım Tablo 6’da verilmiştir.

Tablo 6. Çalışma Grubu Dağılımları

Öğrenme Ortamı Program Sayı Kayıp Kalan Öz düzenlemeye Dayalı Karma Öğrenme SNF 12 1 11 ECE 13 1 13 Toplam 25 2 23 Karma Öğrenme SNF 14 2 12 ECE 11 0 11 Toplam 25 2 23

Sınıf Öğretmenliği (SNF) ve Okul Öncesi Öğretmenliği (ECE) Programı öğrencileri sırayla rastgele seçilerek deney ve kontrol grubuna atanmıştır (Tablo 6). Böylece deneysel sürecin başlangıcında her bir gruba 25’er öğrenci yerleştirilmiştir. Gruplar arasında anlamlı bir fark olup olmadığı öntest puanlarına göre incelenmiş ve anlamlı bir fark bulunmamıştır. Analiz sonuçları bulgular ve yorumlar bölümünde verilmiştir.

Öğrenme Materyali

Araştırmanın deneysel işlemleri “Bilgisayar I” dersinde, haftada dört saat olmak üzere dört haftalık bir sürede gerçekleştirilmiştir. Her iki gruptaki öğrencilerle karma öğrenme ortamında ders işlenmiştir. Haftada dört saat olan karma öğrenmenin bir saati yüz yüze, 3’er saati çevrimiçi olarak verilmiştir. Ders izlencesi Ek 1’de yer almaktadır. Đzlenceye göre, 11 hafta temel bilgisayar bilgileri verilmiş, daha sonra 12., 13., 14., 15. haftalarda deneysel süreç devam etmiştir. Bu izlence çerçevesinde deneysel işlemin gerçekleştirileceği süreçte işlenen konuların hedefleri (Ek 2), yedi uzmanın yedi uzman görüşü alınarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda, belirtke tablosu (Ek 3) da düzenlenmiştir.

Deneysel süreçte yer alan Đleri Ofis Uygulamaları içeriğin verilebilmesi için temel bilgisayar bilgilerinin ön bilgi olarak verilmesi gerekmektedir. Greene ve diğerleri (2008), üst seviyede ders içeriği ile öğrenim gören öğrencilerin öz düzenleme stratejilerini çok yönlü ve etkili kullandıklarını vurgulamaktadırlar. Ayrıca, temel düzeyde Ofis bilgisi olanların Đleri Ofis Uygulamalarını öğrenmede problem

yaşamaktadırlar. Bu nedenlerle deneysel çalışmanın ders içeriğinde Đleri Ofis Uygulamaları konusu seçilmiştir.

Çevrimiçi öğrenme sistemi için evden internete bağlanması mümkün olmayan veya ders dışında okulda çalışmak isteyen öğrencilerin olabileceği göz önünde bulundurularak bilgisayar laboratuarı haftanın belirli saatlerinde kullanıma açılmıştır. Araştırmada öğrencilerin karma öğrenmede çevrimiçi ders saatinde öğrenme etkinliklerini gerçekleştirmeleri için öğretim yönetim sistemi kullanılmıştır.

Zimmerman (1998), Shunk (2000), Pintrich (2005) ve Philip’in (2005) öz düzenlemeye dayalı öğrenme becerileri ve bu becerilerin kazanılması için kullanılan stratejiler göz önünde bulundurularak hazırlanan yazılımın, hem öz düzenlemeye dayalı karma öğrenmeye hem de genel olarak eğitsel açıdan amaca uygun olup olmadığının kontrolü için öğretim teknolojisi alanında yedi uzmanın görüşü “Öz düzenlemeye Dayalı Karma Öğrenme Ortamı Tasarımı Uygunluk Formu” (Ek 4) kullanılarak sorulmuştur. Uzmanlardan gelen dönütler doğrultusunda yazılımın içeriği, tasarımı ve öz düzenleme stratejilerine yer verilmesinin yeterliliği konusunda gerekli değişiklikler yapılmıştır. Tablo 7’de, uzmanların 7 etkinlik için verdikleri puanlar ve her etkinliğin ortalama puanı verilmiştir.

Tablo 7: Öz düzenlemeye Dayalı Karma Öğrenme Ortamı Tasarımı Uygunluk Formu Uzman Görüşleri

Uzman Etkinlik 1 2 3 4 5 6 7 Ort. 1) Hedef Belirleme 5 5 5 5 5 5 5 5 2) Kişiselleştirme ve Kaydetme 5 5 5 5 5 5 5 5 3 ) Çevre Yönetimi 5 5 5 5 5 4 5 4,85 4) Yardım Đsteme _{5 4 5 5 5 5 5 4,85} 5) Zaman Yönetim _{5 4 4 5 5 5 5 4,71} 6) Öz yansıma 5 5 5 5 5 5 5 5 7) Plan Yapma ve Otomatikleştirme 5 5 5 5 5 5 5 5

Tablo 7 incelendiğinde, uzmanlar hedef belirleme, kişiselleştirme ve kaydetme, öz yansıma, plan yapma ve otomatikleştirme adımlarının tasarımlarının uygun olduğu konusunda hemfikirlerdir.

Karma öğrenme ve öz düzenlemeye dayalı karma öğrenme öğrencileri çevrimiçi uygulama ortamında, öğretim yönetim sistemi kullanmışlardır. Öğretim yönetim sistemi PHP, MySql ve Adobe Flash yazılımları kullanılarak hazırlanmıştır. Başkent Üniversitesi, e-öğrenme uygulamaları kapsamında kullanılan öğretim yönetim sistemine her iki gruptaki öğrencilerin giriş ekranları, verilen yetkiye göre kullanım alanı aynıdır. Ancak, öğrenci sisteme girdikten sonra verilen görevler farklıdır (Şekil 2, Şekil 3).

Şekil 3. Öğretim Yönetim Sistemi Giriş Ekranı

Araştırmada öğrencilerin, karma öğrenmede çevrimiçi ders saatinde öğrenme etkinliklerini gerçekleştirmeleri için öğretim yönetim sistemi kullanılmıştır. Öğretim yönetim sisteminde kaynak doküman, çevrimiçi kaynak veya etkileşimli eğitim yazılımı gibi ders içeriğinin sunumuna yardımcı ortamlar; sohbet, e-posta, forum gibi iletişime yardımcı araçlar bulunmaktadır. Ayrıca öğretim yönetim sistemi kullanılarak çevrimiçi ortamda ödev ve projeler verilebilmekte ve dönütler yapılabilmektedir.

Öz düzenlemeye dayalı karma öğrenme ile öğrenen öğrencilere zaman yönetimi stratejisi kazandırabilmek için, belli sürede teslim etmeleri gereken ödevler verilmiştir. Her konu başlığı için ayrı ayrı verilen altı ödevi, öğretim yönetim sistemine öğrenci tarafından zamanında yüklenmesi istenmiştir (Şekil 4).

Şekil 4. Verilen Ödevler ve Teslim Tarihleri

Öz düzenlemeye dayalı karma öğrenme ile öğrenen öğrencilere hedef belirleme stratejisi kazandırabilmek için haftalık verilen ödevlerde, ödevin hedefleri, sonuçta ortaya çıkarılmak istenen ürün özelliği verilmiştir (Şekil5).

Öğretmen teslim edilen her ödeve en kısa sürede açıklayıcı geri bildirimler vermektedir. Gelişim dosyaları (e-portfolya) düzeninde olan ödevlere öğrenci rahatlıkla ulaşabilmekte, öğretmen dönütlerine göre ödevini tekrar gözden geçirerek düzenleyebilmektedir. Bu uygulama ile öğrenciden kendini değerlendirme becerisi kazanması beklenmektedir (Şekil 6).

Şekil 6. Ödev Değerlendirme Ekranı

Öz yansıma / kendi kendine tepki verme / kendini değerlendirme stratejilerini öz düzenlemeye dayalı karma öğrenme ile öğrenen öğrencilere kazandırabilmek için içerik kapsamındaki üç bölüm için farklı form başlığı oluşturulmuştur (Şekil 7). Öğrenci bu sorulara cevap vererek kendi kendini sorgulamakta ve değerlendirmektedir.

Şekil 7. Öğrencinin Kendini Değerlendirdiği Forum Ekranı Eğitim Yazılımının Hazırlanması

Eğitim Yazılımı için Macromedia Dreamweaver, Fireworks ve Flash yazılımları kullanılarak bir arayüz tasarlanmıştır. Daha sonra Camtasia Capture yazılımı kullanılarak yapılandırılmış bir içerik araştırmacı tarafından hazırlanmıştır. Ders içeriğinde etkili bir giriş ekranı, hedefler, önbilgi, video’lu ders anlatımları, daha fazla içerik, değerlendirme soruları, dönüt ekranı gibi etkileşimi artıracak faktörler yer almaktadır. Camtasia Capture yazılımı ile bilgisayar ekranında yapılan işlemler video kaydına alınmış, her ekranda dikkat çekmek amacıyla kırmızı ile renklendirilen çerçeve ve metinlere yapılan işlemler yazılmış, sesli anlatım ile öğrenme ortamı desteklenmiştir.

Ayrıca öğrencilere sunulacak etkileşimli ortamlar için MS-SQL veritabanı, yazılımın düzenlenmesi için PHP kullanılmıştır. Eğitim yazılımı bir web sunucusuna yüklenmiş, öğrenciler, internet bağlantısı bulunan tüm bilgisayarlardan sunucuya ulaşarak yazılımı rahatlıkla kullanmışlardır. Eğitim yazılımında yer alan konu başlıkları Tablo 8’de verilmiştir.

Tablo 8. Eğitim Yazılımında Yer Alan Konu Başlıkları Bölüm1: Đleri Word Uygulamaları Đçindekiler Tablosu Oluşturma

Adres ve Mektup Birleştirme Bölüm 2: Đleri Excel Uygulamaları Makro Oluşturma

Fonksiyonlar (Đşlevler) Bölüm 3: Đleri PowerPoint Uygulamaları Tasarım Şablonu Hazırlama

Eylem Düğmeleri ve Köprü Ekleme Yapılan araştırmanın hedeflerine ulaşmak için, aynı içeriğin iki farklı şekilde sunulduğu bilgisayar destekli eğitim yazılımı tasarlanmıştır. Kontrol grubu öğrencileri için karma öğrenmenin çevrimiçi uygulamalarında yararlanacakları geleneksel eğitim yazılımı hazırlanırken, deney grubu öğrencileri için karma öğrenmenin çevrimiçi uygulamalarında yararlanacakları öz düzenlemeli öğrenme stratejileri ile desteklenen eğitim yazılımı hazırlanmıştır. .

Öz düzenleme Stratejilerine Göre Tasarlanan Eğitim Yazılımının Özellikleri Öğrencilerin öz düzenleme becerilerinin kazanabilmesi için bilgisayar destekli eğitim yazılımının kullanılması önemlidir. Azevedo ve diğerleri (2008), öz düzenlemeye dayalı eğitim yazılımı kullanan öğrencilerde bilişsel becerilerini kullanma, yardım isteme ve gözleme stratejilerinin geliştiğini saptamışlardır.

Öz düzenlemeye dayalı öğrenme ortamı tasarımı uygunluk formu göz önüne alınarak, öğrencilerde öz düzenleme becerilerinin gelişmesine yönelik tasarlanan eğitim yazılımında yer alan özellikler aşağıda verilmiştir;

• Yazılıma dikkat çekmek için canlandırma ve ses (müzik) ile giriş (Şekil 8), • Konuya başlamadan önce hedeflerin verilmesi (Şekil 9),

• Anahat görünümü (Şekil 10), • Yardım sayfası (Şekil 11), • Hızlı erişim menüsü,

• Her ekranda sesli ve video görüntüsü ile anlatılan konu metninin altyazı olarak verilmesi (Şekil 13),

• Yapılandırılmış bir içerik,

• Ders materyalinin çıktısını alma kolaylığı,

• Grafik, ses, animasyon, video klipler gibi uyarıcı ortamlar, • Görsel tasarım unsurlarına göre ekran tasarımı,

• Bölüm sonu değerlendirme soruları.

Şekil 8. Eğitim Yazılımının Başlangıç Sayfası

Şekil 10. Anahat Görünümü

Şekil 12. Not Alma Ekranı

Şekil 13. Eğitim Yazılımının Altyazılı Ekranı Đçeriğin Yapılandırılması

Öğrencinin plan yapma ve otomatikleştirme becerilerini kazanabilmesi için ders içeriği gösterip/yaptırma yöntemi kullanılarak verilmektedir. Yöntem üç adımda uygulanmaktadır:

1. Nasıl yapacağım? 2. Birlikte yapalım. 3. Kendin yap. Nasıl yapacağım?

Öğrenci videolu ders anlatımını bilgisayar ekranından izlemektedir. Burada öğrencinin herhangi bir işlem yapması beklenmemektedir. Ancak, ses düğmesine basarak sesli anlatımdan yararlanabilir (Şekil 14).

Şekil 14. Eğitim Yazılımının Nasıl Yapacağım Giriş Ekranı

Her ekrandaki çerçeve ve metinler, dikkat çekmek amacıyla kırmızı renkli yazılmıştır. Kırmızı renkli metinlerde yapılan işlemler ve yönergeler yer almaktadır (Şekil 15).

Şekil 15. Eğitim Yazılımının Nasıl Yapacağım Ekranı

Birlikte yapalım aşamasında öğrenci ve bilgisayar sıra ile, yapılması gerekli işlem basamaklarını tamamlamaktadır (Şekil 16).

Şekil 16. Eğitim Yazılımı Birlikte Yapalım Ekranı

Kendin yap, aşamasında ise tüm işlem basamaklarının öğrenen tarafından yapılması beklenmektedir (Şekil 17).