Bölüm Sonucu

Yapı malzemesi geliştirme sürecinde en önemli ve kritik kararlar, malzeme özellik değerlerinin belirlendiği aşamalardır. Günümüz rekabet yoğun piyasasında özelliklerin geliştirilen malzemenin başarısında kilit rol oynadığı bilinmektedir. Amaç doğrultusunda, yapıda kullanılan malzeme özelliklerinin fiziksel, mekanik, kimyasal özellikler ve kullanıma ilişkin özellikler olmak üzere iki grup altında toplanarak incelenmesinin daha doğru olduğu görülmüştür.

İlk grupta kullanıcının gereksindiği çevre koşullarının tanımlanmasına yönelik düzeyler incelenmiş, kullanıcı gereksinmeleri ile ilgili sınıflandırmalar analiz edilmiş ve sonuçta kullanımla ilişkili malzeme özellikleri tanımlanabilmiştir. Kullanıma ilişkin özelliklerin insan yaşamına biyolojik zarar vermeyen, insanın öznel değerlendirmelerine göre konfor içinde yaşamına olanak sağlayan ve insanın yaptığı işte verimli olmasını sağlayan olmak üzere üç analiz düzeyinde ele alınabileceği, kullanıcı ihtiyaçlarının değişik şekillerde sınıflandırılabileceği görülmüştür. Kullanıcı ihtiyaçlarından hareketle yapıda kullanılan malzemelerin “kullanıma ilişkin” özelliklerinin, uygun renk, doku, desen, ısıl değişmelerden korunma, dış-iç gürültülerden korunma ve ses üretmeme, gün ışığının ve yapay ışığın mekana sağlanması, yağışlardan korunma, zemin suyuna karşı korunma ve su sızmalarının önlenmesi, asitli, tuzlu sulardan korunma, hava kirliliğine karşı korunma, gaz üretmeme ve kolay temizlenebilme olarak belirlenebileceği sonucuna varılmıştır. İkinci grupta ise malzemenin doğrudan bünye yapısına bağlı özellikleri, diğer bir bakış açısıyla malzemenin işleve bağlı biçimlendirme veya kullanılmasında söz konusu olabilecek özellikleri ele alınmıştır. Bu özellikler aşınma, sertlik, ısı genleşmesi ve ısı gerilmeleri, ısı iletkenliği, birim ağırlık ve boşlukluluk, geçirimlilik, kılcal su emme ve çiçeklenme, ses emilmesi, çarpma dayanımı, kimyasal madde, kirli hava ve zararlı sulara karşı dayanım, yangın ve yüksek sıcaklıklara karşı dayanım, organizmaların etkisi, donma dayanımı, radyasyon

dayanımı, young modülü, basınç dayanımı, çekme dayanımı, kırılma dayanımı, sünme ve yorulma olmak üzere belirlenmiştir.

Kullanıcı gereksinmelerinin önemi, her bir gereksinmenin malzemenin fiziksel-mekanik-kimyasal özellikleri ile doğrudan ilişkisi olmasıdır. Bu noktadan hareketle, bir yapı malzemesinin kullanıcı gereksinmelerini karşılaması için fiziksel-mekanik-kimyasal özellikleri istenen düzeylerde olmalıdır. Örneğin young modülü malzemedeki bağların sağlamlığı ve birim alandaki bağların yoğunluğu, dolayısıyla yoğunluk ile orantılı olduğu için kullanıcı açısından ağırlığın öne çıktığı durumlarda malzemelerin young modülleri dikkate alınmalıdır. Benzer şekilde malzemenin ısıl değişimlerden korunması ve sıcaklık farklarından çatlamaması için donma dayanımının belli seviyelerde olması gerekmektedir. Bu ilişkiler düzeni belirli bir amaca bağlı olarak değişik yöntemler ile çıkarılabilir. Bu çalışmanın esas amacına yönelik olarak, malzeme türüne göre kullanıma ilişkin özellikler ile fiziksel-özellikler arasındaki ilişkiler saptanmış, ve matris düzeninde çıkarılmıştır.(Bkz. Ek Tablo A.1., Tablo A.2., Tablo A.3., Tablo A.4., Tablo A.5.,)

Ayrıca bu ilişkiler bileşen düzeyinde de ele alınabilir. Bileşen düzeyinde, kullanıcının bir bileşenden beklediği özellikler ve bu bileşenin fiziksel-mekanik özelliklerinin ilişkisi çıkarılabilir. Örneğin Tablo 2.1‟de bir döşeme kaplama malzemesi için kullanıma ilişkin özellikler ile fiziksel-mekanik özellikler ilişkisi kurulmuştur.

Tabloya göre döşeme kaplamasının doku desen uygunluğu ve diğer elemanlara uygunluk gibi yapı malzemelerinin görünüşle ile ilgili özellikleri malzemenin birim maliyeti, U-V ışın dayanımı, asit alkali gibi kimyasallara dayanımı ve çiçeklenme dayanımı ile yakında ilgilidir.

Kullanıma ilişkin özelliklerden kolay temizlenebilme, malzemelerin yüzeylerinin pürüzsüz olmasını gerektirdiğinden yüzey özellikleri, asit alkali deterjanlara dayanım ve birim maliyet ile ilişkilendirilebilir.

Döşeme kaplamasının akustik konfor ile ilgili kullanıma ilişkin özellikleri olan kullanıcıyı iç ve dış gürültüden koruma ve ses üretmeme, yapı malzemesinin, ses sönümleme kapasitesi, dolayısıyla malzeme özelliklerinden ısıl genleşme, gerilme

katsayısı, young modülü, birim ağırlık, boşlukluluk, darbe dayanımı, birim maliyet ve ses sönümleme katsayısı ile ilişkilidir.

Tablo 2.1 Döşeme Kaplaması için Örnek Kullanıcı İhtiyacı-Metrik Özellik Matrisi

Görsel konfor özelliklerinden kullanıcıya gün ışığı ve yapay ışık sağlanması, malzeme yüzeyinin ışık yansıtma kapasitesi ile ilişkili olup renk ve birim maliyet özellikleri ile ilişkilendirilebilir.

Döşeme kaplama malzemesinin kullanıma ilişkin özelliklerinden olan yağışlara, zemin suyuna, asitli ve tuzlu sulara karşı dayanım ve su sızmalarının önlenmesi, fiziksel-mekanik özelliklerinden yüzey sertliği, young modülü, birim ağırlık, boşlukluluk, birim maliyet, su emme, dona dayanıklılık, asit, alkali ve deterjanlara dayanım ve çiçeklenme dayanımı ile ilişkilendirilebilir.

Statik elektrikten korunma kullanıcı ihtiyacı malzemenin iç yapısı ile ilgili özellikler olan ısı iletlenliği ve young modülü ve ayrıca birim maliyeti ile ilişkilendirilebilir. Kullanıma ilişkin bir özellik olan sabit yüklere dayanım özelliği malzemenin fiziksel-mekanik özelliklerinden sertlik, young modülü, basınç dayanımı, darbe dayanımı ve birim maliyet ile ilişkilendirilebilir.

Kullanıma ilişkin özellikler olan gaz ve toz üretmeme, malzemenin aşınma, boşlukluluk, birim maliyet ve asit, alkali ve deterjanlara dayanım özellikleri ile ilişkilendirilebilir.

Yürüme emniyetinin sağlanması amacıyla döşemenin kaygan olmaması, malzemenin, aşınma, boşlukluluk ve birim maliyet gibi özellikleri ile ilişkilidir. Döşeme kaplamasının maliyet ile ilgili kullanıma ilişkin özellikleri olan malzeme fiyatının uygun olması, işçilik ve depolama maliyetlerinin istenen düzeylerde olması, malzemenin fiziksel-mekanik özelliklerinden eğilme dayanımı, young modülü, birim ağırlık, birim maliyet ve dona dayanıklılık ile ilişkilendirilebilir.