Azotlu gübreler

Bünyesinde azot bulunduran gübrelerdir. Verilecek azotlu gübre miktarının tayininde gübrelenecek toprağın azot ve organik madde kapsamı ile yetiştirilecek bitkinin azot ihtiyacı dikkate alınır. Azotlu gübreler;

• Kök teşekkülünü, bitkinin gelişmesini ve büyümesini sağlar,

• Bitkilerin olgunlaşmasını çabuklaştırır,

• Ürün kalitesini yükseltir,

• Taneleri olgunlaştırır, dökülmelerini önler ve verimi artırır.

Azot eksikliğinde meydana gelen problemler

• Protein ve enzimlerin sentezi yavaşlar. Bitkinin gelişmesi durur ve bitki bodurlaşır.

• Bitki bazen kırmızımtırak bir renk alır. Kart yapraklar damarlar dahil önce açık yeşil, sonra sarıya döner.

• Azot noksanlığı hububatta sapa kalkma başlangıcında olursa yapraklar açık yeşil bir renk alır. Saplar ince, zayıf, başaklar ise küçüktür. Taneler iyi olgunlaşmaz.

• Meyveler erken olgunlaşır, dökülür, küçük kalır ve verim düşer.

• Azot noksanlığını gidermek için toprağa bol miktarda ahır gübresi veya toprak analiz sonuçlarına göre yeterli ve diğer elementlerle dengeli miktarlarda uygun kimyasal azotlu gübre uygun zamanlarda verilmelidir.

YILDIZ ENTEGRE AĞAÇ SANAYİ VE TİCARET AŞ KÜTAHYA AZOT TESİSLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Normal vasıflı topraklara dekara 2-3 ton ahır gübresi yeterlidir. Bitkilerde sarılık varsa nitrat formundaki azotlu gübreler yerine amonyum formundaki azotlu gübreler tercih edilmelidir.

Azot fazlalığında meydana gelen problemler

• Gübre fazla kullanıldığından maddi kaybımız olur,

• Bitki süratle büyür, ekinler yatar. Tane veriminden ziyade sap verimi artar,

• Dokular ve hücre zarları gevşekleşir,

• Bitkinin kurağa, soğuğa, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığı azalır ve

• Meyveler kalitesiz, kalın kabuklu, sünger gibi ve dayanıksız olur.

ÜRE (%46 N)

Azotlu gübreler çeşitlidir. Bunlardan üre [(CO(NH₂)₂] %46 oranında azot içeren ve Türkiye’de 600.000 ton/yıl kapasite ile sadece İGSAŞ tarafından üretilen yapay organik azotlu bir gübredir.

Üre gübresi amonyak (NH₃) gazı ile karbondioksit (CO₂) gazının birleştirilmesi ile elde edilmektedir.

Üre gübresi pril yapısı nedeniyle daha kolay kullanılır. Güvenli bir şekilde muhafaza edilir. Diğer azotlu gübrelere nazaran daha yüksek oranda (%46) azot ihtiva ettiğinden, az bir hacimde daha fazla miktarda besin maddesi bulundurur. Bu konsantre olma özelliği taşıma, depolama ve kullanımda da büyük kolaylıklar sağlar. Dolayısıyla ekonomik bir gübredir. Üre bitkiler tarafından

alınamayan bir azot formu olup toprağa verildikten bir müddet sonra üreaz enzimi salgılayan mikroorganizmalarca bitkinin kolayca alabileceği amonyum ve nitrat haline gelir. Bu müddet iklim ve toprak özelliklerine göre 1-3 hafta arasında değişir. Üre gübresi toprak yüzeyinde uzun süre kalırsa içerdiği azotun yaklaşık üçte biri amonyak gazı halinde havaya uçarak kaybolur.

Bünyesinde toprakta kalıcı dolgu maddesi ya da başka madde artıkları bulundurmaz. Az miktardaki rutubette bile eriyerek bitkilere yarayışlı hale gelir. Üre toprakta amonyum ve nitrat formlarına dönüştürülünce pozitif yüklü amonyum iyonları (NH₄⁺) negatif (-) elektrik yüklü humus ve kil kolloidlerince tutulur. Bu; ürenin çok önemli bir özelliğidir. Zira bu sayede ülkemizdeki topraklarda yıkanma suretiyle meydana gelen azot kayıpları önlenmiş ve azotun toprakta daha uzun süreli kalması mümkün olacaktır. Ayrıca yıkanma tehlikesi olmadığından ekimden önce veya sonra ya da ihtiyaç olduğu anda toprağa verilebilmektir.

Üre, bitkilerin azot ihtiyacını karşılamak için hemen hemen her çeşit kültür bitkisinin gübrelenmesinde kullanılabilmektedir. Üre yetersiz verildiğinde bitkinin gelişimi yavaşlar, bitki bodurlaşır, yapraklar sararır, ürün verim ve kalitesi düşer. Üre, bitki gelişiminin olgunluk öncesindeki bütün evrelerinde kullanılabilme özelliğine sahiptir. Diğer azotlu gübrelere göre üstün bir tarafı da yapraklara da uygulanabilmesidir. Yapraktan üre alınabilirken, diğer azotlu gübreler alınamaz.

YILDIZ ENTEGRE AĞAÇ SANAYİ VE TİCARET AŞ KÜTAHYA AZOT TESİSLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Üre gübresi ekimle beraber veya ekim öncesi taban gübre (toprak altı) olarak uygulanabildiği gibi, üst gübre olarak da kullanılabilir. Her iki halde de toprak çok kumsal ve siltli (milli) bünyeye sahipse, aşırı yağışlarla veya hatalı sulamayla üre azotunun bir kısmı toprağın derinliklerine doğru yıkanır. Bu nedenle bu gibi topraklarda sulamaya dikkat edilmeli ve azotlu gübreleme bir seferde değil de parçalar halinde yapılmalıdır.

Üre gübresi buğday ve arpa gibi bitkilerde üst gübre olarak toprak yüzeyine serpilerek uygulandığında, özellikle kireçli ve yüksek pH’lı (alkalin, bazik, kalevi) topraklarda rutubet ve sıcaklığa bağlı olarak hidrolize olur ve

%30-40 oranında bir azot kaybı meydana gelebilir. Toprağa karıştırılarak uygulanan üre gübresinde ise azot kaybı olmaz veya çok azdır.

İki besinli (20.20.0 gibi) ve üç besinli (15.15.15 gibi) kompoze gübrelerin yapısında genellikle üre formunda azot bulunmaktadır.

Yaprak yüzeyinde emilimi çok daha hızlı olduğu, protein yapısına en yakın form olduğu ve etkisini hemen gösterdiği için yaprak gübrelerindeki azotun üre formunda olması tercih edilir.

Ayrıca söz konusu gübre damla sulama (fertigasyon) ile gayet uygun bir şekilde kullanılabilmektedir.

ÜLKEMİZDE ÜRE ÜRETİCİSİ OLAN TEK FİRMANIN İGSAŞ OLDUĞUNU BİLİYOR MUYDUNUZ?

YILDIZ ENTEGRE AĞAÇ SANAYİ VE TİCARET AŞ KÜTAHYA AZOT TESİSLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

AMONYUM NİTRAT (%33 N)

Amonyum nitrat gübresi; azotu iki ayrı formda ihtiva eden, granül yapıda, suda kolay eriyebilen bir gübredir. Amonyak (NH₃) ile nitrik asidin (HNO₃) birleştirilmesi sonucunda elde edilmektedir.

İçerdiği %33 oranındaki azotun yarısı amonyum (NH₄⁺), diğer yarısı da nitrat (NO₃^-) formundadır. Amonyum nitrat gübresi toprağa verildiğinde toprak suyunda hızla çözünerek (+) elektrik yüklü amonyum ve (–) yüklü nitrat iyonları haline gelir. Bitkiler her iki formdaki azotu kılcal kökleri ile bünyelerine kolayca alırlar.

Amonyum nitrat gübresi suda eridiği zaman eşit (+) ve (–) yüke sahip olduğu için nötr reaksiyonlu bir gübredir. Bu nedenle toprağın pH değerini artırmaz veya düşürmez.

Amonyum nitrat gübresi çeltik tarımı hariç tüm tarla bitkilerinde, sebzelerde, meyve ağaçları ve süs bitkilerinde gelişme dönemlerine göre 2 ile 5 kez uygulanabilir. Ayrıca söz konusu gübre damla sulama (fertigasyon) ile gayet uygun bir şekilde uygulanabilmektedir.

Amonyum nitrat gübresinde eşit miktarlarda bulunan her iki azot formu da bitki kökleri ile hızla alınarak ürün miktarı ve kalitesinin artmasını sağlar. Dekara veya ağaç başına verilecek amonyum nitrat miktarı bitki çeşidi, gelişme dönemi, yaşı dikkate alınarak toprak analizi sonuçlarına göre veya bir uzmana danışılarak uygulanmalıdır.

Amonyum nitrat gübresinin iki tipi mevcuttur. Bunların birincisi, tarla bitkilerine doğrudan üst gübre olarak toprağa uygulanır. Buğday ve arpada sapa kalkma başlangıcında serpme yoluyla, çapalanan ve sulanan bitkilerde ise çapa ile toprağa karıştırılarak sulama öncesinde verilir. Gübrenin bu tipi sistemde tıkanmalar meydana getireceğinden kesinlikle damla sulama ile kullanılmamalıdır. İkinci tip amonyum nitrat gübresi ise damla sulama sistemi ile uygulamaya (fertigasyon) uygundur. Her iki tipin de etkili madde oranı ve kimyasal yapısı aynı olmakla birlikte, rutubet almasını önlemek için kullanılan katkı ve kaplama maddeleri farklıdır. Bu nedenle damla sulamaya uygun tip isteniyorsa bayiye mutlaka belirtilmelidir.

Topraktan uygulamalarda özellikle buğday ve arpa gibi bitkilerde amonyum nitrat gübresi toprağa

karıştırılamadığı için toprak yüzeyinde kalır. Sabah çiği ve hafif yağış ile kolay eriyerek azotun tamamı toprak içine geçer ve azot kaybı meydana gelmez. Çok kumsal ve fazla su tutmayan hafif bünyeli topraklarda ise aşırı yağışlarla bu gübrenin nitrat azotu yıkanabilir. Bu gibi durumlarda gübrelemeyi aşırı yağışlardan sonra veya sapa kalkma döneminde yapmak gerekir. Buğdayda üst gübrelemenin 2-3 defada verilmesi kaliteyi artırır. Çapalanan ve sulanan bitkilerde çapa ile sulama öncesinde toprağa karıştırılan amonyum nitrat gübresinde bir kayıp meydana gelmez. Bu gübre istenirse eritilerek yağmurlama sistemi ile de uygulanabilir.

İTHAL ETTİĞİMİZ AMONYUM NİTRAT (%33 N) YANINDA KÜTAHYA AZOTLU GÜBRE FABRİKAMIZDA DOLOMİT KATKILI AMONYUM NİTRAT (%33 N) ÜRETTİĞİMİZİ BİLİYOR MUSUNUZ?

KALSİYUM AMONYUM NİTRAT (CAN, %26 N)

CAN gübresi amonyum (NH₄⁺) ve nitrat (NO₃^-) formlarında toplam %26 oranında azot içermektedir. Çeltik hariç tüm bitkilerin gübrelenmesinde, bilhassa asidik pH’lı kireçsiz topraklarda kullanılan bir üst gübresidir. CAN gübresi, bir taraftan bitkiye ihtiyaç duyduğu nitratı hazır olarak temin ederken, diğer taraftan amonyum iyonlarının toprak kolloidleri tarafından tutulması ile bitkinin bütün büyüme mevsimi boyunca ihtiyaç duyacağı azotu karşılar. Dolayısıyla söz konusu gübrenin etkisi hem çabuk, hem de devamlı olmaktadır. Bu bakımdan bitki gelişmesinin olgunluk dönemi hariç her devresinde rahatlıkla kullanılabilir.

Diğer taraftan sadece İGSAŞ’ın Kütahya Azot Tesisleri’nde

üretilen dolomit (CaCO₃+MgCO₃) dolgu maddeli CAN gübresi, kalsiyum ve magnezyum gibi ikincil makro besin elementlerinin yanında demir, silisyum ve alüminyum gibi elementleri de içermektedir. Kalsiyum bitkide hücre duvarının ana maddesi olup noksanlığında ürün verim ve kalitesi düşer. Magnezyum bitkiye yeşil rengi veren ve fotosentez yapan klorofilin yapı taşıdır. Magnezyum eksikliğinde bitkinin kart yapraklarında damar araları sararır, fotosentez kapasitesi düşeceği için verim azalır ve ürün kalitesi bozulur.

CAN gübresi, başta buğday ve arpa gibi tahıllar olmak üzere diğer kültür bitkilerinde üst gübre olarak çapa ve sulama öncesinde kullanılır. Yeteri kadar verilmemesi halinde bitkide gelişme yavaşlar, yapraklar küçük kalır ve soluk ya da sarımtırak yeşil bir renge döner. Gereğinden fazla verilmesi halinde ise gelişme fazla olur ve olgunlaşma gecikir. Nötr reaksiyonlu bir gübre olduğundan her cins toprakta kullanılabilir. Özellikle Karadeniz Bölgesi’nin asidik reaksiyonlu toprakları ile Nevşehir yöresinin kumlu asidik toprakları için içerdiği azot, kalsiyum ve magnezyum besin elementleriyle ideal bir gübredir. CAN gübresi damla sulama veya yağmurlama sulama ile kullanılmaz.

TÜRKİYE’DE CAN GÜBRESİNDE (%26 N) DOLOMİT KATKI MADDESİ KULLANAN TEK FİRMA OLDUĞUMUZU BİLİYOR MUYDUNUZ?

YILDIZ ENTEGRE AĞAÇ SANAYİ VE TİCARET AŞ KÜTAHYA AZOT TESİSLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Dolomitin faydaları

• Asit topraklarda görülen kalsiyum ve magnezyum noksanlığını giderir, bitkilere kalsiyum ve magnezyum sağlar,

• Toprağın yapısını düzelterek hava ve su iletkenliğini artırır, kabuk bağlamayı önler, toprağın tava gelmesini ve bitki çıkışını kolaylaştırır,

• Toprak asitliğini giderir, böylece alüminyum, demir ve manganın zehir etkisi giderilmiş olur,

• Toprakta yaşayan canlıların, mikroorganizmaların faaliyetlerini artırır ve bitki besin elementlerinin bitkilerce alımını hızlandırır,

• Baklagillerde kök bölgesinde yapılan simbiyotik azot fiksasyonu ile azotun mineralizasyonu artar,

• Su kullanma randımanı ile ürün verim ve kalitesini artırır ve

• İçeriğindeki 726 ppm çinko ile doğru miktar ve zamanda kullanıldığında bitkilerin çinko ihtiyacının bir kısmı karşılanmış olur.

YILDIZ ENTEGRE AĞAÇ SANAYİ VE TİCARET AŞ KÜTAHYA AZOT TESİSLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

AMONYUM SÜLFAT (%21 N, %24.2 S)

Amonyum sülfat gübresi, %21 oranında amonyum azotu ile %24.2 oranında kükürt içeren fizyolojik asit bir gübredir. Dış görünüşü ile kristal şekere benzediği için çiftçiler arasında ‘Şeker Gübre’ olarak da bilinir. Hafif kirli beyaz renktedir. Bünyesindeki azot amonyum formunda olduğundan topraktan yıkanarak kaybolmaz ve uzun süre etkilidir. Bünyesinde bulunan sülfat formundaki kükürt, bitkilerin ihtiyacını tamamen karşılayacak durumdadır.

Toprakta eridiğinde ortamı asitleştireceğinden kireçli-yüksek pH’lı topraklarda mikro besin elementlerinin alınımını artırır. Suda tamamen eriyebildiği için iyi bir fertigasyon gübresidir. Damla sulama ile bitki gelişimi süresince uygulanabilir. Diğer taraftan

buğdaylarda başak doldurma döneminde protein artışı için yağmurlama ile verilebilecek tek gübredir. Diğer azotlu gübreler bu dönemde buğdaya uygulanmazlar.

Nerelerde kullanılır?

Kireçli topraklarda kullanılması tavsiye edilen ve halk arasında Şeker Gübre diye bilinen amonyum sülfat gübresi, başta çeltik olmak üzere soğan, sarımsak, brokoli, karnabahar, lahana, kanola, aspir, haşhaş, turp, şalgam ve havuç gibi kükürdü seven bitkiler ile soya fasulyesi, yerfıstığı ve ayçiçeği gibi yağ bitkilerinde ekimde ve üst gübre olarak çapada ve sulama öncesinde emniyetle kullanılabilir. Zeytin ve bağ dâhil tüm meyve ağaçları ile sebzelerde üst gübre olarak uygulanabilir. Çeltik tarımında kullanılan azotun tamamına yakını amonyum sülfat gübresi ile karşılanır.

Amonyum sülfat gübresi uzun dönemde asit karakterli bir gübredir. İçeriğindeki amonyum parçalanarak nitrata çevrildiğinde meydana gelen hidrojen iyonları toprakta zamanla pH’yı düşürerek asidik özellik kazandırır.

Bu nedenle asidik topraklara sahip yerlerde amonyum sülfat kullanılmamalı, bunun yerine CAN (%26 N) gübresi kullanılmalıdır.

Amonyum sülfat gübresi şeker kristali iriliğinde olduğundan granül gübrelerle karıştırılarak gübreleme aleti ile verilemez. Magnezyum noksanlığı gösteren topraklarda, çok asidik (pH < 6) topraklarda ve çay tarımında kullanılmamalıdır.