Burada işletmenin ilk altı ayına ilişkin üretim maliyetleri tam maliyet ve normal maliyet yöntemlerine göre hesaplanacaktır.
Tablo 4. Ocak Ayı Yöntemler Arası Maliyet Karşılaştırmaları
Maliyet Unsurları Tam Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi
DİMMG 186 000 186 000
DİG 56 270 56 270
Değişken GÜG 43 560 43 560
Sabit GÜG 80 000 56 000
Toplam Üretim Maliyeti 365 830 341 830
Birim Mamul Maliyeti 34.84 32.55
Kapasite Kullanım Oranı = Fiili üretim miktarı / Normal Üretim Kapasitesi
Kapasite Kullanım Oranı = 10 500 / 15 000 = 0,7
İşletme Ocak ayında 15 000 birim üretim yapabilecek iken 10 500 birim üretim gerçekleştirmiştir. Bu durumda işletme % 70 kapasite ile çalışmaktadır. O halde % 30 atıl (boş) kapasite söz konusudur.
Normal maliyet yöntemine göre sabit genel üretim giderlerinin tamamı üretim maliyetlerine dâhil edilmez. Yöntem, kapasite kullanım oranına isabet eden tutarı üretim maliyetine dâhil eder. Tabloda görüldüğü gibi ocak ayında % 70 kapasiteye karşılık gelen sabit GÜG 56 000 TL’dir. Tam maliyet yöntemi ile karşılaştırıldığında aradaki 24 000 TL’lik farkın sonuç hesaplarına aktarıldığı görülmektedir.
Sabit GÜG x Kapasite Kullanım Oranı
80 000 x 0,7 = 56 000 TL Üretim maliyetine dâhil edilir.
Sabit GÜG x Boş Kapasite Oranı
80 000 x 0,3 = 24 000 TL Boş kapasiteye isabet eden tutar doğrudan sonuç hesaplarına aktarılır.
Tabloda da görüldüğü gibi, Ocak ayında tam maliyet yöntemine göre sabit GÜG 80 000 TL’dir. Normal maliyet yönteminde ise kullanılan kapasiteye isabet eden sabit GÜG 56 000 TL olarak hesaplanmıştır. Bu durum toplam üretim maliyetine bakıldığında, kendini 24 000 TL’lik bir fark olarak göstermektedir. Buna göre birim maliyetler tam maliyet yönteminde 34.84 TL, normal maliyet yönteminde 32.55 TL olarak ortaya çıkmaktadır.
Tablo 5. Şubat Ayı Yöntemler Arası Maliyet Karşılaştırmaları
Maliyet Unsurları Tam Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi
DİMMG 211 570 211 570
DİG 63 310 63 310
Değişken GÜG 48 960 48 960
Sabit GÜG 80 000 64 000
Toplam Üretim Maliyeti 403 840 387 840
Birim Mamul Maliyeti 33.65 32.32
İşletme Şubat ayında 15 000 birim üretim yapabileceği halde 12 000 birim üretim gerçekleştirmiştir. Yani kapasitesinin % 80’ini kullanabilmiştir. O halde Şubat ayında % 20 boş kapasite söz konusudur.
Sabit GÜG x Kapasite Kullanım Oranı
80 000 x 0,8 = 64 000 TL Üretim maliyetine dâhil edilecek tutar
Sabit GÜG x Boş Kapasite Oranı
80 000 x 0,2 = 16 000 TL Sonuç hesaplarına aktarılacak tutar
Tabloya bakıldığında, tam maliyet yönteminde 80 000 TL’lik sabit GÜG bulunmaktadır. Normal maliyet yönteminde ise sabit GÜG 64 000 TL olarak bulunmuştur. Bu durumun toplam üretim maliyetine yansıması tam maliyet yönteminde 403 840 TL iken, normal maliyet yönteminde ise 387 840 TL’dir Bu da 12 000 birim üretim düzeyinde birim maliyetleri tam maliyet yönteminde 33.65 TL, normal maliyet yönteminde ise 32.32 TL olarak ortaya çıkmaktadır.
Tablo 6. Mart Ayı Yöntemler Arası Maliyet Karşılaştırmaları
Maliyet Unsurları Tam Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi
DİMMG 225 856 225 856
DİG 68 327 68 327
Değişken GÜG 52 894 52 894
Sabit GÜG 80 000 68 000
Toplam Üretim Maliyeti 427 077 415 077
Kapasite Kullanım Oranı = 12 750 / 15 000 = 0,85
İşletme Mart ayında % 85 kapasite ile çalışmaktadır. O halde boş kapasite oranı % 15’tir.
Sabit GÜG x Kapasite Kullanım Oranı
80 000 x 0,85 = 68 000 TL Üretim maliyetine dâhil edilecek tutar
Sabit GÜG x Boş Kapasite Oranı
80 000 x 0,15 = 12 000 TL Sonuç hesaplarına aktarılacak tutar
Mart ayına ait üretim maliyeti unsurlarını içeren tablo incelendiğinde, tam maliyet yönteminde sabit GÜG’ ün 80 000 TL, normal maliyet yönteminde ise sabit GÜG’ ün 68 000 TL olduğu görülmektedir. Duruma toplam üretim maliyetleri açısından bakıldığında, tam maliyet yönteminde toplam üretim maliyeti 427 077 TL, normal maliyet yönteminde ise 415 077 TL olarak hesaplanmıştır. Böylece 12 750 birim üretim düzeyinde birim maliyetler, tam maliyet yönteminde 33.50 TL, normal maliyet yönteminde ise 32.55 TL olarak ortaya çıkmaktadır.
Tablo 7. Nisan Ayı Yöntemler Arası Maliyet Karşılaştırmaları
Maliyet Unsurları Tam Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi
DİMMG 270 031 270 031
DİG 81 994 81 994
Değişken GÜG 63 475 63 475
Sabit GÜG 80 000 80 000
Toplam Üretim Maliyeti 495 500 495 500
Kapasite Kullanım Oranı = 15 300 / 15 000 = 1,02
80 000 x 1,02 = 81 600 TL
Görüldüğü gibi burada kapasite kullanımına bakılarak sabit GÜG arttırılmaz. Sabit GÜG’ teki 1 600 TL’lik artış dikkate alınmaz. Standart buna izin vermemektedir.
İşletme Nisan ayında normal üretim kapasitesinin 300 birim üzerine çıkmıştır. Bu durumda sabit GÜG’ ün arttırılması söz konusu olamaz. Standart; normal üretim kapasitesine yakın veya daha fazla üretim söz konusu olduğunda, sabit GÜG’ ün maliyetler üzerindeki olumsuz etkisi ortaya çıkmayacağından ve maliyetler birbirine yakın olarak ortaya çıkacağından kolaylık sağlaması için tam maliyet yöntemini uygulamaya izin vermektedir.
Nisan ayına ait tablo incelendiğinde üretim kapasitesinin üzerine çıkıldığından, ürün maliyetlerinin aynı çıktığı görülmektedir.
Tablo 8. Mayıs Ayı Yöntemler Arası Maliyet Karşılaştırmaları
Maliyet Unsurları Tam Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi
DİMMG 239 144 239 144
DİG 72 347 72 347
Değişken GÜG 56 000 56 000
Sabit GÜG 80 000 72 000
Toplam Üretim Maliyeti 447 491 439 491
Birim Mamul Maliyeti 33.15 32.55
İşletme Mayıs ayında % 90 kapasite ile çalışmaktadır. O halde boş kapasite oranı % 10’dur.
Sabit GÜG x Kapasite Kullanım Oranı
80 000 x 0,9 = 72 000 TL Üretim maliyetine dâhil edilecek tutar
Sabit GÜG x Boş Kapasite Oranı
80 000 x 0,1 = 8 000 TL Sonuç hesaplarına aktarılacak tutar
Mart ayına ait tabloya bakıldığında, tam maliyet yönteminde sabit GÜG 80 000 TL’dir. Normal maliyet yönteminde ise % 90 kapasite kullanımına isabet eden sabit GÜG 72 000 TL’dir. Aradaki fark % 10 boş kapasiteye isabet eden ve sonuç hesaplarına aktarılan 8 000 TL’dir. Toplam üretim maliyeti tam maliyet yönteminde 447 491 TL, normal maliyet yönteminde ise 439 491 TL’dir. Birim maliyetler ise 13 500 birim üretim düzeyinde tam maliyet yönteminde 33.15 TL, normal maliyet yönteminde 32.55 TL’dir.
Tablo 9. Haziran Ayı Yöntemler Arası Maliyet Karşılaştırmaları
Maliyet Unsurları Tam Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi
DİMMG 292 285 292 285
DİG 88 421 88 421
Değişken GÜG 68 451 68 451
Sabit GÜG 80 000 80 000
Toplam Üretim Maliyeti 529 157 529 157
Birim Mamul Maliyeti 32.07 32.07
80 000 x 1,1 = 88 000 TL
Burada 8 000 TL’lik artış dikkate alınmaz.
İşletme, Haziran ayında normal üretim kapasitesini 1 500 birim aşmış bulunmaktadır. Bu duruma benzer bir durum da Nisan ayında yaşanmaktadır. Yine aynı işlemler burada da uygulanmaktadır. Yani sabit GÜG arttırılmayıp, normal maliyet yöntemi yerine tam maliyet yöntemi kullanılmaktadır.
Haziran ayına ait tabloya bakıldığında üretim maliyetlerinin aynı çıktığı görülmektedir.