Avrupa Birliği’nde Organik Tarım Mevzuatı

60’lı yılların tamamlanmakta olduğu vakitler, çevre ve onun asli unsurları arasındaki doğal dengelerinin korunmasının ne kadar zaruri ve önemli olduğunun farkına varıldığı zamanlar olmuştur. 1970’li yıllarla daha da gelişen ve zirveye tırmanan bu farkındalık; organik çiftçiliği ve tarımı, nihayet politika gündemlerinin en başköşesine oturtmaya yetmiştir. Artık 80’lere gelindiğinde konu Avrupa sınırlarını aşan küresel bir yaşam felsefesine dönüşür bir hal almıştır. Kuzey Amerika’dan Japonya’ya ve Avustralya’ya ve nihayetinde Çin ve Afrika’ya kadar her yerde hükümet politikalarının odağını işgal etmeye başlamıştır. Tüm bu hızlı gelişmeler büyük ve en çok tercih edilen ve etkinliği yüksek yeni bir pazar yapısının doğuşunu sağlamıştır.

Organik çiftçilik ve tarım ile ilgili yaşanan bu fikri ve fiziksel gelişmeler; gerek ülkesel ölçeklerde gerekse de bölgesel ve küresel ölçeklerde konuya yasal düzenlemeler getirilmesini ve makul kurallara bağlanmasını zorunlu kılar hale getirmiştir.

Bu zorunluluklar neticesinde Avrupa Birliği; tarihinde ilk defa olarak 1991 yılında organik çiftçilik ve gıda üretimi konusunda genel çerçeveyi çizdiği (EEC) 2092/91 sayılı Bakanlar Kurulu Tüzüğünü (Council Regulation) oluşturarak yürürlüğe koymuştur.

Daha sonraki süreçlerde, Birlik; bu tüzüğün uygulanmasından edindiği deneyimler ve dersler temelinde bu çerçeve üzerinde gözden geçirme, iyileştirme ve değişiklikler yapmak ihtiyacı içine girmiştir. Görülen bu ihtiyaçlar üzerine, ilk yürürlük kazandığı 1991 yılından günümüze (EEC) 2092/91 sayılı tüzükte; konu maddelerinde gerek görülen değişiklikler dolayısıyla 40 kez, Birliğe yeni katılımları getiren katılım yasaları nedeniyle oluşan genişlemeler dolayısıyla 2 kez ve tüzük metninde yapılması gereken düzeltmeler nedeniyle de 2 kez olmak üzere 44 kez değişikliğe gidilmiştir. Bu ise konuyla ilgili mevzuatı karmaşık ve içinden çıkılmaz bir hale sokmuştur. Bunun üzerine 2001 yılında Birlik Konseyi; Birliğe katılımlar ve küresel piyasa baskıları dolayısıyla organik tarım ile ilgili sektörün giderek büyümesine ve daha da ticari önem kazanmasına vurgu yaparak Komisyonu Avrupa Organik Gıda ve Çiftçilik Eylem Planı (The European Action Plan for Organic Food and Farming) hazırlaması ile görevlendirmiştir. Komisyonun aldığı görev çerçevesinde yürüttüğü kapsamlı analiz ve değerlendirmelerde organik tarım, çiftçilik ve gıdalar alanında Birliğin Gelecek Politikalarını şekillendirme ve tayinde öne çıkan başlıca hususları aşağıdaki ana başlıklarda toparlamak mümkündür.

Tüm bu hususlar; Haziran 2004’te yürürlüğe giren “AB Organik Gıda ve Çiftçilik Eylem Planı”nda toplam ön görülen 21 eylem ile karakterize edilmiştir. Planın bir neticesi olarak ve Konseyin isteği üzerine, Komisyon daha sarih, sade ve kaynaştırıcı bir organik çiftçilik ilkeleri ve hedefleri ile tedbirleri getiren yeni bir tüzük teklifi hazırlamak sürecine girmiştir.

21 Aralık 2005 tarihinde AB Komisyonu; organik üretim konusunda daha basit ve şeffaf olması yönünde çalışılan yeni bir düzenleme tüzüğü uyarlamış bulunmaktadır. Yeni düzenleme tüzüğü teklifi; organik üretim ilkelerini ve hedeflerini tanımlamakta ve etiketleme kurallarına özel ağırlık vererek piyasa yapısı ve işleyişinde engeller çıkaran bu hususlardaki önceki kuralların yetersizliklerini giderici daha net ve anlaşılabilir etiketleme

kuralları tesis etmekte, organik ürün ithalatlarına düzenlemeler getirmektedir. Mevcut yürürlükteki düzenleme tüzüğünün; 1 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe gireceği öngörülen yeni düzenleme tüzüğüne yerini bırakacağı beklenmektedir. Bu yeni tüzük ile yürürlükteki AB organik mevzuatı; artık “organik ürünleri etiketleme tüzüğü” olmaktan kurtarılıp organik çitçilik ve gıdalar ile ilgili hedefleri, ilkeleri, etiketleme ilkelerini ve temel etiketlemeyi, denetim/kontrol-ithalat ve üretim kurallarını ve uygulanmalarını tanımlayan hükümlerden oluşturulan daha muktedir bir tüzük niteliğine kavuşturulacaktır.

Ayrıca belirlenen ve tarifi yapılan koşullar altında daha az kısıtlayıcı üretim kurallarının olası hale geleceği anlamına gelen belirgin şekilde sıkı düzenlenmiş bir esnekliği tesis etmeyi, düzenlemelerde ayrıntı düzeylerini asgariye çekmeyi, önceki etiketleme hükümlerinin yaklaşık %70’inin artık uygulanmamasını ve su ürünleri sektörünün de dahil olması hedeflemektedir.

Yeni tüzükle keza, EU Logosunun kullanımı zorunlu olmaktan çıkarılmakta, ancak Topluluk dahilinde üretilen ürünlerin “EU-ORGANIC” şeklinde standartlaştırılmış sade bir metin fragmanı ile etiketlenmesinin mecburi kılınması ön görülmektedir.

İthalatlarda ise aranacak “Eşdeğerlilik Değerlendirmeleri (equivalency assesments)”nin; ya Codex Alimentarius ya da AB Tüzüğü temelinde olacağı getirilmektedir. 2007’den itibaren AB piyasalarına tek ürün girişleri; ya AB standartları ile uyumluluk temelinde yahut Komisyon tarafından onaylanıp kabul görmüş bulunan kontrol/denetim kurum/kuruluşlarınca belgelendirilmiş olan eşdeğer teminat belgeleri temelinde mümkün hale getirilmektedir. Bunun anlamı; üçüncü ülke belgelendirme kurum/kuruluşları için bir onama mekanizmasının devreye sokulacağıdır. Üçüncü ülke listesi uygulamalarının yeni dönemde de varlığını sürdürmesi hükmü korunmaktadır.

Yeni tüzükte; organik denetimlerinin düzenli halk gıda denetimine katılarak birleştirileceği anlamına gelen “resmi gıda ve yem denetimlerine dair” (EEC) No 882/2004 sayılı Tüzüğün

müşterek çerçevesine atıf yaparak denetim/kontrol hükümlerinin sade tutulması benimsenmektedir.

AB Organik Tarım Tüzüğü; tüzüğü yürürlüğe koymanın yasal dayanağı ile gerekçelerinin sıralandığı bir ön bölümle başlayıp sırasıyla kapsam, tanımlar, etiketleme, üretim kuralları, denetim/teftiş sistemi, üretimin bir denetim/kontrol planına göre teminata alındığının kanıtlanması, genel yaptırım tedbirleri, Üçüncü ülkelerden ithalatlar, Topluluk dahilinde serbest dolaşım, İdari hükümler ve yürütmeden müteşekkil 10 Başlık ile 8 Ek’ten oluşmaktadır.

• Ön Sunuş: Yasal Dayanak ve Gerekçe • Birinci Başlık: Kapsam

• İkinci Başlık: Tanımlar • Üçüncü Kısım: Etiketleme

• Dördüncü Kısım: Üretim Kuralları • Beşinci Başlık: Teftiş(Denetim) Sistemi

• Altıncı Başlık: Ürünlerin Teftiş(denetim) Sistemi ile Güvenceye Alındığını Kanıtlama

• Yedinci Başlık: Genel Yaptırım Tedbirleri • Sekizinci Başlık: Üçüncü Ülkelerden İthalat • Dokuzuncu Başlık: Topluluk içi Serbest Dolaşım • Onuncu Başlık: İdari Hükümler ve Yürütme

• Ekler: 8 başlıktan müteşekkil olup Çiftlik Düzeyi Organik Üretim İlkeleri, Gübreler ve Toprak Düzenleyicileri, Madde 8 ve 9’ da atıfta bulunulan Teftiş Sistemi Altında Asgari Teftiş(Denetim) Gerekler ve Önleyici Tedbirler, Madde 8(1)(a)’ da Öngörülen Şekilde Bildirimi Zorunlu Bilgiler, Ürünlerin Teftiş Sistemi ile Güvenceye Alındığını Gösteren Topluluk Logo Modelleri-İbareleri-Boyutları- Grafik Kılavuzu, Ürün Bileşim Tanımları ve Genel İlkeleri, Hektar Başına Azami Hayvan sayıları ve Hayvan Tür ve Cinslerine Göre Asgari İç ve Dış Mekan Alanları

Değerlerine ve Diğer Barınak Karakteristiklerine dair ekleri içermektedir. (http://organik.bahcesehir.edu.tr/UserFiles/File/sunumlar2/MufitEngizOK.doc)