Avrupa Anonim Şirketi’nde Pay ve Pay Senetler

2001/2157/AT sayılı Tüzüğün 1 inci maddesi uyarınca Avrupa Anonim Şirketi’nin sermayesi paylara491

bölünmüştür. Ancak bu payların itibarî değeri, devir şartları, imtiyazlı paylar kavramı ve paylara ilişkin çıkarılacak pay senetlerine (hisse senetleri) ilişkin konular Tüzüğün 5 nci maddesi uyarınca Avrupa Anonim Şirketi’nin şirket merkezinin bulunduğu üye devletin mevzuatı uyarınca düzenlenecektir.

Topluluk yönergelerine baktığımızda payların itibari değerine ilişkin herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Topluluk içerisindeki uzman ve uygulayıcıların

489

TTK Tasarısı m.397 vd.

490_{TTK m. 353 ve 355.}

491 _{Anonim şirketlerde pay,şirket esas sermayesinin belirli sayıda birim ve değere bölünmüş olan}

parçasıdır. Pay bütün olan şirket sermayesinin bir parçasını oluşturur. Bütünden ne kadar hak yaratılmak isteniyorsa sermaye o kadar paya bölünür. PULAŞLI, Hasan; Şirketler Hukuku, s. 537.

genel görüşü paya itibarî değer vermenin yararlı olmadığı yönündedir492. Zira, pay veya pay senedinin gerçek değerini belirtme işlevinin olmaması, oy hakkının belirlenmesinde, sermaye artırım, azatlım ya da borca batıklık (sermayenin yitirilmesi) hallerinde alınacak önlemlerin tespitinde yararı olmadığı yönünde eleştiriler getirilmektedir. Belçika, İtalya ve İngiltere’de itibarî değeri olmayan paylar kabul edilmiştir493.

TTK’nın kabul ettiği ve Tasarıda da korunan sistem uyarınca anonim şirketler hukukumuzda bir payın asgari itibari değeri mevcuttur494. Buna göre sistem değişikliğinin kolay olmaması, uygulama açısından da zorluklarla karşılaşılacağı gerekçeleriyle ABD’de başarı ile uygulanan sistemden etkilenen Topluluk içerisinde genel eğilim olan paya itibari değeri vermemek TTK Tasarısında kabul edilmemiştir495.

Tüzük hükümleri arasında paya itibarî değer verilmemesi, Tüzük’ün Topluluk içerisindeki genel eğilimden yana bir düzenleme getirdiğini göstermektedir. Bu itibarla, Avrupa Anonim Şirketi sermayesi paylara bölünmüştür, ancak bir payın itibari değerinin ne kadar olduğunun gösterilme zorunluluğu bulunmamaktadır sonucuna ulaşmaktayız.

Tüzükün Avrupa Anonim Şirketi’nin paylarıyla ilgili düzenlemediği bir diğer konu imtiyazlı paylardır.

TTK m. 401 uyarınca esas sözleşme ile kâr ya da tasfiye halindeki şirket mevcudunun dağıtılması vesair hususlarda imtiyaz hakkı tanınabilir. Ayrıca TTK m.

492 _{High Level Group of Company Law Experts, Report on a Modern Regulatory Framework for}

CompanyLaw in Europe.

http://www.europa.eu.int/comm/internal_market/en/company/company/modern/consult/report_en/pdf. Erişim: 3 Mart 2005.

493 _{TTK Tasarısı Genel Gerekçe, p.61.} 494_{TTK Tasarı m.476.}

495

387496’nin lafzından hareketle oyda imtiyazın da kabul edildiği kabul edildiği sonucuna varılmaktadır.

TTK Tasarısı’nda da imtiyazlı paylar hususu sarih bir madde ile düzenlenmiştir. Tasarıda ayrıca TTK’dan farklı olarak oyda imtiyaz konusu ayrı olarak ele alınmış ve bir paya verilebilecek en çok oy hakkı on beş ile sınırlandırılmıştır497.

Her ne kadar Topluluk düzenlemelerinin hiçbirinde imtiyazlı payları yasaklayan bir hükme yer verilmemiş olsa da; “imtiyazlı pay” kavramında Topluluğa üye ülkelerdeki genel eğilim hem konu hem de sağlanan hak bakımından sınırlandırılmalarından yanadır498. Tüzük de Topluluk içerisindeki genel eğilimden hareketle imtiyazlı paylara ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Ancak, şirket esas sözleşmesinde bir takım hisse gruplarının sözkonusu değişik nedeniyle etkilenmesi durumunda o hisse grubunun sözkonusu değişikliği ayrı olarak oylaması gerekmektedir499. Bu maddesinin lafzından hareketle Avrupa Anonim Şirketi esas sözleşmesinde farklı pay sınıflarının yaratılabileceğinin kabul edildiği anlaşılmaktadır.

Tüzük hükümleri arasında düzenlenmeyen ama anonim şirketlerin payları ile ilgili bir diğer konu payların devrine ilişkindir. Gerek TTK’da gerekse TTK Tasarısı’nda anonim şirket paylarının devri pay için çıkarılan pay senetlerinin türünü göre değişmektedir. Buna göre hamiline yazılı pay senetlerinin devri şirket ve üçüncü şahıslar hakkında ancak teslim ile hüküm ifade etmektedir500

. Ayrıca esas sözleşmede aksine hüküm olmadığı sürece nama yazılı pay senetleri ise serbestçe devredilebilir501. Konunun Tüzük hükümleri ile düzenlenmemesi nedeniyle Avrupa Anonim Şirketi’nin paylarının devrinde Tüzüğün uygulanacak hukuku belirlediği 9 uncu maddesi gereği

496_{TTK m. 387: Esas mukavelenin değiştirilmesi için yapılan toplantıda esas mukavelede aksine hüküm}

olsa dahi, her hisse senedi ancak bir rey hakkı verir.

497

TTK Tasarısı m. 479

498_{TTK Tasarısı Genel Gerekçesi p.79, madde gerekçesi m.478} 499_{2001/2157/AT sayılı Tüzük m.60.}

500_{TTK m. 415, TTK Tasarısı m.489} 501

ilk olarak şirket merkezinin bulunduğu üye devletin ulusal hukuklarına başvurulacaktır.

XI. Türk Hukukunda Avrupa Anonim Şirketi İçin Yapılması Gerekenler

2001/2157/AT sayılı Tüzüğün üye devletlerin ulusal hukuklarına çok sayıda atıfta bulunmasının gerekçesinin üye devletlerin ulusal mevzuatlarının Topluluk hukukunda yürürlükte bulunan şirketler hukukuna ilişkin yönergelerle birbirine yakınlaştırıldığı düşüncesi olduğunu söylemiştik. Bu bağlamda Tüzük, çalışmamızda görüldüğü gibi ilgili maddelerde Toplulukta o konuya ilişkin yürürlükte bulunan bir yönerge var ise, o yönerge ile uyumlu olan ulusal hukuk kurallarına gönderme yapmaktadır. Bu nedenle ileride Avrupa Anonim Şirketi’ni hukukumuza aktarabilmek için Avrupa Topluluğun üye devletlerin şirketler hukukunun uyumlaştırılmasına ilişkin çıkardığı yönergelerle uyum sağlayacak yeni düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu noktada özellikle Tüzüğün sarih biçimde gönderme yaptığı “kamuyu aydınlatma yönergesi” olarak anılan 68/151/AET sayılı birinci şirketler hukuku yönergesinin, şirketlerin birleşmelerine ilişkin 78/855/AET sayılı üçüncü şirketler hukuku yönergesinin, kuruluş ve sermayenin korunmasına ilişkin “sermaye yönergesi” olarak anılan 77/91/AET sayılı ikinci şirketler hukuku yönergesinin, konsolide hesaplara ilişkin 83/349 sayılı yedinci şirketler hukuku yönergesinin, sigorta şirketlerinin hesaplarına ilişkin 91/674/AET sayılı Topluluk yönergesinin, tek ortaklı sınırlı sorumlu şirkete ilişkin 89/667/AET sayılı on ikinci şirketler hukuku yönergesinin ulusal hukukumuza aktarılması gerekmektedir. Bununla birlikte Tüzük ile düzenlenmeyen vergilendirme konusunda da şu an Topluluk içerisinde yürürlükte bulunan birleşme ve bölünmelerde ortak vergi sistemine ilişkin 90/434/AET sayılı Topluluk yönergesi ile ana şirket- yavru şirket arasında ortak vergilendirme sistemine ilişkin 90/435/AET sayılı Topluluk yönergesinin de vergi mevzuatımızda yer alması gerekmektedir.

Ayrıca Tüzük 2001/2157/AT sayılı Tüzüğün 8 inci maddesinde üye devletlere kendi ulusal mevzuatlarında Avrupa Anonim Şirketi’ne uygulanacak hükümlere ilişkin düzenlemeler yapma yetkisi verilmektedir. İlgili madde doğrultusunda Türk

ticaret mevzuatında da diğer şirketlerden farklı olarak sadece Avrupa Anonim Şirketleri’ne uygulanacak yeni bir düzenleme getirilmelidir. Sözkonusu düzenlemenin yeni bir yasadan ziyade TTK’nin şirket tiplerini düzenlediği ilgili maddelerinde “Avrupa Anonim Şirketi” başlığı altında yeni bir şirket tipi olarak ele alınmasının daha yerinde olacağını düşünmekteyiz.

Çalışmamızın üçüncü bölümünde ele aldığımız 2001/86/AT sayılı çalışanların Avrupa Anonim Şirketi’ne katılımına ilişkin Konsey yönergesinin de yasa koyucu tarafından iç hukuka aktarılması gerekmektedir. Çünkü, Avrupa Anonim Şirketi’nin tescil edilebilmesi için yerine getirilmesi gereken şartlardan bir tanesi de çalışanların katılımının anılan yönerge hükümleri doğrultusunda karara bağlanmasıdır.