Ari Irki Fenomeni:

iran'da Fars §ovenizmi, bugiinkii biitiin iranlilari Saf Ari irkindan sayar. Fars §ovenizmi teorisiyenlerden Dr. Af§ar iran'da Ari lrkimn Tiirki-Mongol ve Araplarla kari§imim onemsiz saymi§tir.^mideolojik a?idan, Fars?a konu§mayan halklarm asimilas- yonu, Devlet?e iilkenin islamdan dnceki tarihinin ve Ari lrkimn yiiceltilmesi temelinde ger?ekle§mektedir. M. Reza Pehlevi her zaman iranlilann Ari irkindan oldugunu iddia et- mr§ ve vurgulami§tir. O iranlilann dogu§tan yeti ve yeteneklerinin Arap saldinsi ile sdndiigiine inamrdi.

iran'da basdan Fars?a yaymlarda siirckli olarak, iranlilann irksal temizligi (kan§mami$ligi, safligi) ne deginilmektedir.

iran'da dzellikle Pan-iranist siyasi akimlar bu Ari irksal saflik ve ustiinliigiine dncelik vermektedir. Bunlar Qince, Arap?a, Siiryanice ve ibranice hari? biitiin diinya dil- lerinin anasim Ari (Aryan) dili olarak gdriirler. Bunlar " iratun ilk Ari devleti oldugu,...

170- Variiq 1372, Sayi 88-1, S.112 171- NDS.29

Yunanh, Romah. Arap, Mongol ve TUrkiterin saldirilarma direnmif ve kendi irk ve milli-yetlerini koruyabilmi§ler...* derler. (Bu du§iincenin gergekleri yansitmadigm gflrmek i?in bkz. irksal yapi)

Ornekler: * Bu saldirganlar (Akhimlar, Ttirkiler, Mongollar, vs.) hepsi hirer ilkel ajiretti. Bunlarm iilkeleri yikip dagitmaktan ba$ka hig bir amaglari yoktu.... Bunlar.so- nunda Iran Uygarhgmda eridiler ve kimlikleri Iran Irkmda eriyip yok oldu". (Iran §ehr)

“Azeriler en asil Iranli ve Ari irkmdandirlar. Akamenq, A§kani ve Sasani ddnemlerdenberi dil ve genel dzelliklerini koruyan en eski Ari irkmdandirlar(Af§ar, Islam Cumhuriyetinde basil mi§ bir kitabmdan)

Fare Islam Cumhuriyeti ddneminden Ornekler:

Derbend, iranli irkimn yaptigi bir kenttir. Gazan Han...., Iran sanatgilarmm yapitlanndan bir kag ornegi.... bu kenlin meydanlanna birakmi^tir.... Sultan M. Huda-bende... duvarlarmi suslemiftir...."¹⁷²

-iran Islam Cumhuriyeti Di§i§ler Bakanhgi, Uluslararasi ve Siyasi Ara$tirma §ubesi tarafmdan basilan "Qovmhaye Kohan..." kitabinda, sik sik, Hint-Avrupa irki, irani Irki, Iran milled, beyaz irk vs. gibi bilimsel a^idan anlamsiz terimler kul- lamlmaktadir.¹⁷³

-Iran islam Cumhuriyeti Ankara biiyiik el$iligi yaymlarindan:

“Iraniilar Arilerin ogullari sayiltr."^xlA"Arya irkindan Partler...."^l75(Ari irki savmin bilimsel degeri ve Iran halklanmn irksal yapisi i?in bkz. irksal yapi)

Son olarak iran Kitle Partisi genel sekreterinin sorgulamasi sirasinda, islam Cum-huriyeti sorgu yargici ile ge?en konujmayi aktanyoruz:¹⁷⁶

-Kiyanuri:"Ormnn/i imparatorlugunda belki 500 yil boyunca, Araplardan Macar, Bulgarian dek, ge§itli halklar bir devlet gatisi altinda ya$ami§lar. Bu onlann Osmanli milleti oldugunu ve kendi milli kimliklerinin olmayi§ini gostermez. isvegre, Kanada, Belgika vs. gok uluslu Ulkelerdir... Hatta Ruslara gok yakin olan Beyaz Ruslar ve Ukray-ilar bile, Rus halki ile aym degildir...."

-Islam Cumhuriyeti Sorgun yargici: "sadece Azerbaycan'da degil bum tran'da Azeri) dilli azmhklar yafamaktadir. Bunlarm bir kismi belki gogmen Turk boy- i kahntilari, bir kismi ise, Iran irkindan fakat Turk dillidir. Irksal olarak, Omegin enler gbgmen boylarin kalmtilaridirlar. Fakat tesadUfen, Azerbaycanhlar irk

ola-unf Fani den btabinda, SMefisinin bir mairawi

i Islam Cunhoriyttiae km bir babf bro»fW, Ankan Iran Islam Cumhuriyeti BOyflk Elfiliji. k taaiyalim. Ankara Iran islam Cumhuriyeti BQyftk Kiytairi-Tehrtn.

rak saf iranhdirlar ve dilleri yakm ge$mi$e kadar Farsga idi. Tiirk dilinin Azerbay- can'daki gegmifi gok eski degildir ve galiba Selguklularla bailor.... Fars Ostarunda irklari Lor olan fakat Tiirki (Azeri) konufan Kafkayiler vardir.... Kiirtler heryerde kendi- lerini saf iranli ve Medlerin irkindan sayarlar. Onlarin dili de bu gergegi onaylamak- tadir.... -Iran ahalisi tek bir milli birimi oluftururlar. Tarihte her zaman tek bir millet olan iran'da, hig bir zaman hig bir halk diger halklara egemen olmamiftir.... Eger Pehle- vi doheminde bir haksizlik ve baski olmufsa, bu biitiin Iran toplumuna yapilmiftir. Azer- baycanhlar veya Kiirtlere digerlerinden dr: Lor veya iranm diger Tiirk (Azeri)lerden da- ha fazla baski yapilmiftir diyemeyiz..."

-Diger bir dmek Iran Islam Cumhuriyeti Di§i§leri Bakanhgidan:

" Bazilari Azerileri Tiirk irkindan sayar. Azerilerin Tiirk irkindan olduklari kufkuludur. Irk bilimcileri ve tarihgilerinin gogunlugu, Orta Asyadan Tiirklerin bolgeye gogiinden sonra Tiirk dilinin burada yayildigina inamr. Bugiin $amahi koylerinde Farsga konufan gruplar vardir.^{177 178}

Aym dergide, iranlilar ve Taciklerin irkda§ ve dilda; oldugunu yaziyor.¹⁷¹

"Azerbaycanlilar, Ariya kavmi olan Medlerdendirler. Azerbaycan kavimleri asil (saf.

soylu)durlar".¹⁷⁹

" Her zaman diinyada bilim ve sanatm befigi, Ariya Ulkeleri olmuflardir."¹⁸⁰

4-3. Etnik Kimlige Yasal Engellemeler:

Iran'da Farslar hari? diger milletlerin milli kimlikleri resmen tescil edilmiyor. Fars ulusculugu diger etnik gruplan ulus olarak kabul etmemekte ve onlan Fars kulttirel ge?mi§inin bir pargasi olarak gOrmetedir.¹⁸¹

Hukuki agidan anayasada Farslara yazili olarak her tiirlii hak verilirken Fars olmayan diger halklara bu haklar tanmmamijtir. iran'da ya§ayan milletlerin yasalar karjismda e§it hukuklu olmadiklari ve Farslara ayncalik tanwdigina gdre, devlet nufusun %60'ni olu§turan gayri Fars halklarm dil, edebiyat ve kiiltiirlerini tamma, inceleme, koruma veya geli§tirme yolunda herhengi pratik bir girijimde bulunmamakta, hatta (ikardigi kisitlayici

177- 'FasloAmeye MotaieSte Asiyflyc Markazi va Qafq&z' dergisi Sayi 6,1373 (Bu dergi Inn Islam Cumhuriyeti cbj ifleri tarafmdan banlmaktadir.) S.85

178- Aym eser,S.175. Bu yanda birka? yanlijlik vardir lJTQrkirki diye birjey yoktur. 2) $amahi IcOylerinin bazwnda konujulan dil Farsga degil, Tati dilleridir. 3) tranldann % 41’ini olujturan FarslarlaTacikler dildaftir. BQtQn Iranlilar degil.

4)lranlilarla Tacikler irkda} degildir. Ortak Iranli irki olmadigi gjbi. Fanlann bile Taciklerle aym ttksal yapiya sahip olmadigi kesindir.

179- Zabftne FSni dar AzarMyj4n, S.139. Zabih Behruz.

180- MB S.70-69

181- Keyhftn HavAi 'de bir yazida, Azerbaycan Cumhuriyeti hakkinda jflyle denraektedir

*Tarih, irk.soy. din ve hatta milliyetin tamkligina gOre, Azerbaycan Cumhuriyeti. BQyQk Iran topraklan gOvdesinin bir parfastdir.’ (KeyMn HavSi: 28 February, 1996 Sayi 1,171. Si)

yasalarla bu halklann dil, edebiyat, miizik, dans, folklor ve kUltUrlerinin yok edilijini hizlandirmaktadir.

1994'teTarheTadvine Estelahnameye Farhangiyc lran(iranin kiiltilrcl tcrminolojisini olu§turma tasansi) adi altinda bir girijimde bulunulmujtur.¹⁸²Burada iran'da yajayan milletlerden kavimsel azinlik olarak sdz edilmi§ ve biitiin Iran halklan fdyle simflandirilmi§tir. Kiirt, Lor ve Lek, Fars, Belu? ve Brahoi, Tiirk, Arap.

Fakat Fars Islam Cumhuriyeti anayasasmda sadece "Iran Ilalki" terimi kul-lanilmaktadir. Aynca bu tilkede basilan biitiin kitaplarda, yerel dillerle ilgili sadece bu dilleri konu§an go?ebelere deginilmektedir. Om. sdz konusu olan dil Tiirki (Azerice) ise bu dil Ka$kayi, §ahsevenlerin dili olarak gdsterilir ve yerlejik hayati siiren 20 milyon Azeriden sdz edilmez. (Buna bir brnek ilha, cador Ne§inan tavaefe a§aeriye Iran

ki-tabidir.) '

Fars Islam Cumhuriyetinde, iran Universitelerinde Leh?eler Bilimi, (Guye§ §en&si) bbliimleri vardir. Burada Irani diller (Iran i?i ve di§inda konu§ulanlar), birer dil degil hi-rer Leh?e olarak incelenmektedir. Buna ragmen iran Universitelerinde, Irani olmayan fa-kat iran'da konu§ulan dr. Tiirki diller (Azerice vs.) boliimleri yoktur.