Aralık Stratejileri (Spreads)

Aynı anda işlem fiyatları ve/veya vadeleri birbirinden farklı olan opsiyonların birinin alınıp diğerinin satılarak gerçekleştirilen stratejilere aralık stratejileri adı verilmektedir (Demirel, 2011: 88). Aralık stratejisini uygulayacak olan yatırımcı piyasaların yükselişte ya da düşüşte olmasına göre farklı pozisyonlar alacaktır.

2.5.2.1. Yükselen Piyasalarda Alım Opsiyonu

Finansal piyasalarda yükselişte olan piyasalar boğa piyasaları olarak adlandırılırken; düşüşte olan piyasalar ise ayı piyasaları olarak adlandırılır. Yatırımcı boğa piyasasında vadeleri aynı olan alım opsiyonlarından işlem fiyatı düşük olanı alıp, işlem fiyatı yüksek olan alım opsiyonunu satarak bu stratejiyi gerçekleştirir.

Yatırımcının beklentisi dayanak varlık fiyatının aşırı olmamak kaydıyla artacağı yönündedir. Vade sonunda dayanak varlığın spot fiyatı her iki işlem fiyatından düşük olursa opsiyonlar kullanılmayacak; yatırımcının uğrayacağı zarar opsiyon primleri arasındaki fark kadar olacaktır.

Dayanak varlık spot fiyatı her iki opsiyonun işlem fiyatının da üzerinde gerçekleşirse, her iki opsiyonda alıcıları tarafından kullanılacaktır. Bu durumda yatırımcı için düşük işlem fiyatlı opsiyonun getirisi yüksek işlem fiyatlı opsiyonun zararından daha fazla olacaktır.

Dayanak varlık spot fiyatı her iki opsiyonun işlem fiyatları arasında gerçekleşir ise, düşük kullanım fiyatlı opsiyon kullanılırken yüksek işlem fiyatlı opsiyon kullanılmayacaktır. Bu durumda kar zarar dengesi için opsiyonların başabaş noktasına bakılmalıdır (Karatepe, 2000: 103).

Yatırımcının karşı karşıya kalabileceği maksimum kar ve zarar durumları şöyledir;

Maksimum

Zarar =

Düşük İşlem Fiyatlı

Opsiyona Ödenen Prim -

Yüksek İşlem Fiyatlı Opsiyondan Elde Edilen Prim

46 Maksimum

Kar =

Yüksek Kullanım Fiyatlı Opsiyondan Elde Edilen Kazanç

- Düşük İşlem Fiyatlı Opsiyondan Uğranılan Zarar + Net Prim (2.37)

Şekil 8: Yükselen Piyasalarda Alım Spread’ i Kar Zarar Grafiği Kaynak: Demirel, 2011: 89

2.5.2.2. Yükselen Piyasalarda Satım Opsiyonu

Yatırımcı, stratejiyi boğa piyasalarında vadeleri aynı olan opsiyonlardan düşük işlem fiyatlı satım opsiyonunu alıp, yüksek işlem fiyatlı satım opsiyonunu satarak gerçekleştirir. Strateji sonucunda yüksek işlem fiyatlı opsiyonun primi düşük işlem fiyatlı opsiyonun priminden fazla olduğu için yatırımcının net opsiyon prim geliri pozitiftir.

Yatırımcı bu stratejiyi uygularken beklentisi, vade sonunda fiyatların her iki işlem fiyatından da yüksek olacağı ve opsiyonların kullanılmayacağı yönündedir. Eğer beklentiler gerçekleşir ve opsiyonlar kullanılmazsa yatırımcı net prim geliri kadar kar elde eder. Dayanak varlık spot fiyatı düşük işlem fiyatına eşit ya da daha düşük olursa opsiyonlar kullanılacak ve yatırımcı işlem fiyatları arasındaki farkla net prim geliri toplamı kadar zarar edecektir.

Yatırımcının karşı karşıya kalabileceği maksimum kar ve zarar durumları şöyledir (Şekil 9);

Alım Opsiyonu Alımı

Alım Opsiyonu Satımı Boğa Piyasası Alım Aralığı Kar / Zarar

Varlık Fiyatı Zarar

Kar Başabaş Noktası

47 Maksimum Zarar = Yüksek Kullanım Fiyatlı Opsiyondan Uğranılan Zarar - Düşük İşlem Fiyatlı Opsiyondan Elde Edilen Kar +

Net

Prim (2.38)

Maksimum

Kar =

Yüksek Kullanım Fiyatlı Opsiyondan Elde Edilen Prim - Düşük İşlem Fiyatlı Opsiyona Ödenen Prim (2.39)

Şekil 9: Yükselen Piyasalarda Satım Spread’ i Kar Zarar Grafiği Kaynak: Demirel, 2011: 90

Boğa piyasalarında aralık stratejisi uygulayacak olan yatırımcılar alım opsiyonu yerine satım opsiyonunu tercih etmektedir. Bunun nedeni alım opsiyonu stratejisinde nakit çıkışı olurken; satım opsiyonu stratejisinde nakit girişi olmasıdır.

2.5.2.3. Düşen Piyasalarda Alım Opsiyonu

Vadeleri aynı olan iki alım opsiyonundan düşük işlem fiyatlı opsiyonu satıp, yüksek işlem fiyatlı opsiyonu alarak gerçekleştirilen bu stratejinin özelliği dayanak varlık fiyatı düştükçe kar ettiren bir strateji olmasıdır (Ata, 2003: 32).

Yatırımcı ayı piyasasına uygun aralık stratejisi yaparak alım opsiyonları arasındaki prim farkından kar elde etmek amacındadır. Eğer fiyatlar her iki opsiyonun işlem fiyatının altında gerçekleşirse opsiyonlar kullanılmayacak ve yatırımcı opsiyon primleri farkı kadar kar elde edecektir.

Satım Opsiyonu Alımı Satım Opsiyonu Satımı

Boğa Piyasası Satım Aralığı

Kar / Zarar

Varlık Fiyatı

Zarar

48 Maksimum

Kar =

Düşük İşlem Fiyatlı

Opsiyondan Elde Edilen Prim -

Yüksek İşlem Fiyatlı Opsiyona Ödenen Prim

(2.40)

Dayanak varlık fiyatının her iki işlem fiyatının da üzerinde gerçekleşmesi durumunda opsiyonlar kullanılacak ve yatırımcı işlem fiyatları farkından net prim geliri farkı kadar zarara uğrayacaktır.

Şekil 10: Düşen Piyasalarda Alım Spread’ i Kar Zarar Grafiği Kaynak: Demirel, 2011: 92

2.5.2.4. Düşen Piyasalarda Satım Opsiyonu

Vadeleri aynı olan iki satım opsiyonundan işlem fiyatı düşük satım opsiyonun

satılarak, yüksek işlem fiyatlı satım opsiyonunun ise alınarak gerçekleştirilen stratejidir. Maksimum

Zarar =

Yüksek İşlem Fiyatlı Opsiyondan Uğranılan Zarar - Düşük İşlem Fiyatlı Opsiyondan Elde Edilen Kazanç - Net Prim Geliri (2.41)

Alım Opsiyonu Alımı

Alım Opsiyonu Satımı Ayı Piyasası Alım Aralığı Kar / Zarar Varlık Fiyatı Zarar Kar

49

Yatırımcı dayanak varlık fiyatının düşeceğini tahmin ederek opsiyon sözleşmesi sayesinde dayanak varlığı yüksek işlem fiyatından satmayı amaçlamaktadır.

Vade sonunda dayanak varlığın spot fiyatı düşük işlem fiyatına eşit ya da daha düşük olursa opsiyonlar kullanılacaktır. Yatırımcı kullanım fiyatları arasındaki farktan net prim tutarı farkı kadar kar elde etmektedir.

Maksimum

Kar =

Yüksek İşlem Fiyatlı Opsiyondan Elde Edilen Kazanç - Düşük İşlem Fiyatlı Opsiyondan Uğranılan Zarar - Net Prim Geliri (2.42)

Vade sonunda dayanak varlığın spot fiyatı, her iki işlem fiyatının da üzerinde gerçekleşirse opsiyonlar kullanılmayacak ve yatırımcı net prim tutarı kadar zarara uğrayacaktır.

Maksimum

Zarar =

Yüksek İşlem Fiyatlı

Opsiyona Ödenen Prim -

Düşük İşlem Fiyatlı Opsiyondan Elde Edilen Prim

(2.43)

Şekil 11: Düşen Piyasalarda Satım Spread’ i Kar Zarar Grafiği Kaynak: Demirel, 2011: 91

Ayı piyasalarında yatırımcı tarafından satım opsiyonu stratejisine başvurmak yerine alım opsiyonu stratejisini tercih etmektedir. Bunun nedeni alım opsiyonu

Satım Opsiyonu Alımı Satım Opsiyonu Satımı

Ayı Piyasası Satım Aralığı Kar / Zarar

Varlık Fiyatı Zarar

50

stratejisine başlarken nakit çıkışı olurken satım opsiyonu stratejisine nakit girişi ile başlamalarıdır

2.5.2.5. Kelebek Aralığı Stratejisi

Dayanak varlık fiyatının dar bir bantta hareket edeceğini düşünen yatırımcıların daha çok tercih ettiği bu strateji, düşük işlem fiyatlı bir alım/satım opsiyonu ile buna ilaveten yüksek işlem fiyatlı bir alım/satım opsiyonu daha alınarak ayrıca her iki işlem fiyatının arasında kalan bir işlem fiyatından iki alım/satım opsiyonu satılarak gerçekleştirilir (Chambers, 2009: 80).

Yatırımcının bu stratejiyi uygulamadaki amacı beklentisinin dışında gerçekleşecek olası fiyatı hareketlerinden uğrayabileceği zararı sınırlandırmaktır (Tekbacak, 2010: 39). Hem alım hem de satım opsiyonlarıyla ayrı ayrı oluşturulabilen bu stratejide üç farklı işlem fiyatından dört adet opsiyon kullanılmaktadır.