Çalışmanın bir önceki bölümünde incelenmiş olan etki değerlendirmesi yöntemleri deneysel ve yarı deneysel teknikler olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Deneysel tekniklerin uygulanabilmesi için deney ve kontrol gruplarının program başlamadan önce belirlenmesi gerekmektedir. Bu tekniğin uygulanmasının maliyetleri arttırmanın yanında belirlenen kontrol grubunu bilerek destekten mahrum bırakmak gibi dezavantajları bulunmaktadır. Araştırma kapsamında belirtilen dezavantajlardan kaçınılabilmesi amacıyla yarı deneysel yöntemin kullanılmasına karar verilmiştir. Yarı deneysel yöntemde; deney ve kontrol grubu program bittikten sonra belirlendiği için maliyetler azalmaktadır. Yarı deneysel teknikler içerisinden eşleştirme yönteminden yararlanılarak deney ve kontrol grupları birbirleri ile eşleştirilmiştir.
Eşleştirme yöntemi; deney ve kontrol gruplarını gözlenebilir özellikler açısından birbirine benzer hale getirmektedir. Bu çalışmada kullanılan gözlenebilir özellikler
95
cinsiyet, yaş grubu, eğitim düzeyi, il, kursa başlama ve İŞKUR’a işsiz olarak kayıt olma tarihleridir. Deney grubunda yer alan bireyler 2014 Yılı Ocak ayı ile 2015 yılı Haziran ayı arasında istihdam garantili ve istihdam garantisiz mesleki eğitim kurslarından başarılı bir şekilde mezun olan kursiyerler arasından seçilmiştir.
Yarı deneysel teknikte esas dikkat edilmesi gereken husus kontrol grubunun belirlenmesidir. Kontrol grubu oluşturulurken deney grubunda yer alan bireylerin özelliklerine dikkat edilerek eşdeğer bir grup oluşturulması gerekmektedir. Kontrol grubu belirlenirken deney grubu içerisinde yer alan bireylerin cinsiyet, yaş grupları, eğitim düzeyleri ve ikamet ettikleri şehre dikkat edilmiştir. Ayrıca deney grubunda yer alan bireylerin kursa başlama tarihi ile kontrol grubunda yer alan bireylerin İŞKUR’a işsiz olarak kaydolma tarihleri eşleştirilmiştir. Başka bir ifade ile deney grubunda yer alan bireyin kursa başlama tarihi ile kontrol grubunda yer alan bireylerin İŞKUR’a işsiz olarak kaydolma tarihleri aynıdır.
4.2.1. Evren ve Örneklem
Deney grubunda yer alan kişiler 2014 yılı Ocak ayı ile 2015 yılı Haziran ayı arasında mesleki eğitim kurslarından istihdam garantili ve istihdam garantisiz kurslara katılan ve başarılı bir şekilde mezun olan kursiyerler arasından seçilmiştir. Bu kursiyerlerin seçim aşamasında belirtilen referans tarihi arasında başarılı bir şekilde mezun olan kursiyerlerin cinsiyet, yaş grubu, eğitim düzeyleri dağılımına dikkat edilmiştir. 2014 yılı içerisinde kurslardan başarılı bir şekilde mezun olan 8 bin 376 kursiyer bulunmaktadır. Kursiyerlerin yüzde 29’u erkek yüzde 71’i kadındır. Kursiyerlerin 40’ı 15-24 yaş grubunda, yüzde 33’ü 25-34 yaş grubunda ve yüzde 26’sı 35 ve daha yukarı yaş grubunda yer almaktadır. Kursiyerlerin yüzde 30’u ilköğretim mezunu, yüzde 44’ü ortaöğretim mezunu ve yüzde 27’si yükseköğretim mezunudur.
Örneklem grubunun belirlenmesinde basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile uygulanacak anket sayısının tespit edilmesi için gereken formül şu şekildedir:189
189
Yamane, Taro; “Temel Örnekleme Yöntemleri”; çevirenler Alptekin, Esin, Bakır, M. Akif, Aydın, Celal, Gürbüzsel, Esen; Literatür Yayıncılık,2. Baskı, İstanbul 2016, s.117
96 Burada kullanılan ifadeler;
n = Örneklem Sayısını
N = Evreni Oluşturan Kişi Sayısı
z = İstatistiksel Güvenirlik Düzeyi (%5 Anlamlılık Düzeyinde, z=1.96) d = Hata Payı (d=0.05)
pq = Varyans (pq=0.25)
Belirtilen formüle göre 367 kursiyerin seçilmesi yığını temsil etmek için yeterli bir sayıdır. Fakat bireylerin cevap vermemesi ve hatalı verilerin oluşması risklerinden kaçınılabilmesi amacıyla örneklem için daha fazla kursiyer seçilmiştir. Bu kapsamda Türkiye genelini temsil edebilecek şekilde mesleki eğitim kurslarının en çok düzenlendiği İstanbul, Ankara ve İzmir illerinden tesadüfi olarak 500 kursiyer örnekleme seçilmiştir. Anket sonucunda toplanan veriler içerisinden hatalı olanlar ayıklanarak çalışma kapsamında 449 kursiyere ait veri derlenmiştir. Aynı şekilde deney grubu ile aynı özellikleri taşıyan referans tarihi içerisinde İŞKUR’a işsiz olarak kayıt yaptıran 500 kişi seçilmiştir. Bu kişilerden de elde edilen veriler içerisinden hatalı olanlar temizlenerek 498 kişiye ait veri derlenmiştir.
4.2.2. Verilerin Toplanması
Mesleki eğitim kurslarının istihdama ve ücrete olan etkisini ölçmek amacıyla deney ve kontrol grubu için iki ayrı soru kâğıdı hazırlanmıştır. Kursiyerler için hazırlanan soru formunda mesleki eğitim kursundan sonra istihdam durumları, istihdam edildikleri işlerin aldıkları eğitim ile ilgili olup olmadığı, kursiyerlerin istihdamını etkilediği düşünülen işsizlik süreleri, iş tecrübesine sahip olup olmadıkları, kurs sonucunda yaşanan ücret değişimleri ve kursun verimliliği hakkında bilgi verebilecek önermelerden oluşan sorular yer almaktadır. Kursa katılmayanlara ait hazırlanan soru formunda ise bireylerin istihdam durumları, referans tarihi içerisinde ücretlerinde yaşanan değişiklik ve istihdam durumlarını etkilediği düşünülen işsizlik süreleri ve iş tecrübesine ait sorular yer almaktadır. Deney ve kontrol grubu için belirlenen kişilere hazırlanan soru formları telefon görüşmesi yöntemi ile uygulanmıştır.
97
4.2.3. Araştırma Modeli
Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki matematiksel bağıntıyı analiz etmek için regresyon analizi yöntemleri kullanılmaktadır. Bağımlı ve bağımsız değişkenlerin ve hata terimlerinin varyansının normal dağılım göstermesi şartları sağlandığında doğrusal regresyon analizi kullanılmaktadır.190
Bu varsayımların sağlanmadığı durumlarda farklı regresyon yöntemleri kullanılmaktadır. Lojistik regresyon analizi bu yöntemlerden bir tanesidir. Bağımlı değişkenin kategorik veri olması durumunda, bağımsız değişkenler yardımıyla bağımlı değişken olasılıklarını tahmin etmek için lojistik regresyon analizi kullanılmaktadır. Bağımlı değişken iki gruplu ise ikili lojistik regresyon analizi, bağımlı değişken grubu ikiden fazla ise çok kategorili lojistik regresyon analizi uygulanmaktadır.
Lojistik regresyon analizinin yansız ve sapmasız tahminler üretebilmesi için büyük örneklemler ile çalışılmalıdır. Her bağımsız değişken için en az 50 kişilik bir grup olması gerekmektedir. Ayrıca bağımsız değişkenler arasında korelasyon olmamalıdır. Belirlenen kategoriler birbirinden bağımsız olmalıdır. Başka bir deyişle, bir gözlem aynı anda iki kategori içerisinde yer almamalıdır.191
Lojistik regresyon analizinde model kestiriminde en çok olabilirlik yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntem, bir olayın olma olasılığını maksimum yapmaya çalışmaktadır. Odds oranı bir olayın olma olasılığının olmama olasılığına bölünmesi ile elde edilir. Lojistik regresyon da odds’un logaritmasına dayanmaktadır. 192
Odds= (5)
Z= ln( ) (6)
Lojistik regresyon analizinde bir olayın olma olasılığı hesaplandığı için 6 nolu denklemden p(x) değeri çekildiğinde;
P(x)= elde edilmektedir.
190 Doç. Dr. Kalaycı, Şeref; “SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri”, Asil Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara, s. 273.
191
Çokluk, Ömay; “Lojistik Regresyon Analizi: Kavram ve Uygulama”, Kuram ve Uygulamada Eğitim
Bilimleri, 10(3), 2010, s.1368.
98
Yukarıdaki denklemde z değeri ’a giderken 0 değerini, + ’a giderken 1 değerini almaktadır. Böylece p(x) olasılığının 0-1 değer aralığında kalması sağlanmış olmaktadır.
Bu çalışma kapsamında kursun istihdama ve ücrete olan etkisi ölçülmeye çalışılmış ve iki model kurulmuştur. Birinci model kursa katılanların istihdam edilme olasılığını ikinci model kursa katılanların ücretlerinin artma olasılığını tahmin etmektedir. Birinci modelde bağımlı değişken kişilerin çalışması ve çalışmaması şeklinde iki gruptan oluşmaktadır. Bunun için ikili lojistik regresyon analizi yöntemi uygulanmıştır. İkinci modelde bağımlı değişken ücretlerin artması, azalması ve değişmemesi şeklinde üç gruptan oluşmaktadır. Bunun için çok kategorili lojistik regresyon analizi uygulanmıştır.
Birinci model; ∑
Y= i. Kişinin iş istihdamda olma olasılığı,
X1i = Mesleki eğitim kursuna katılımı,(i. Kişi deney grubundaysa 1 değilse 0 değerini alır)
X2i = Cinsiyeti, X3i = Yaş Gruplarını,
X4i = Eğitim Düzeyini göstermektedir. İkinci model;
∑
Y= i. Kişinin ücretinin artma olasılığını, X1 = Mesleki eğitim kursuna katılımı, X2 = Cinsiyeti,
99 X4 = Eğitim Düzeyini göstermektedir.