ARAŞTIRMANIN MODELİ

yapmaktır. Kenara itilmiş yeterince ilgi görmeyen ya da temsil edilmeyen grupların karşılaştıkları sorunların belirlenmesi ve ihtiyaçlarının ortaya çıkarılmasında kullanılır. Bu yöntemin kullanılmasıyla bütüncül bir anlayış sağlamak amaçlanmıştır. Dönüştürücü desenin oluşturulmasında üzerinde durulacak bir takım hususlar bulunmaktadır. Farklı grupların sıkıntıları, ayrımcılık ve baskı gibi konularda incelikli bir biçimde literatür taraması yapılır. Katılımcıların ahlakı kaygılarına saygılı davranılır. Deneysel kısımların çalışmaya eklenmesi halinde hiçbir gruba yapılacak muamelenin önüne geçilmemelidir. Baskı ve ayrımcılıkla ilişkilendirilen grup üyelerine odaklanılır ve katılımcıları tek tipleştirici etiketlemelerden kaçınılıp, gruplar arasındaki farklılıklara önem verilir.

Topluluğun kültür bağlamlarına duyarlı veri toplama yöntemleri kullanılır ve topluluk üyeleri arasında etkili iletişime önem veren veri toplama yöntemleri kullanılır. Toplumsal değişimi ve hareketi kolaylaştırıcı sonuçlar ortaya çıkarır.

Farklı özelliğe sahip grupların maruz kalacakları değişkenlerin etkililik analizlerini ortaya çıkarır (Creswell, 2006). Dönüştürücü desende veri toplama süreci aynı anda gerçekleşebileceği gibi, ardışık olarak da sürdürülebilir. Örneğin önce nitel araştırma arkasından nicel araştırma yapılabilir. Bunun tam tersi de mümkün olmaktadır. Araştırma kapsamında ilk olarak uygulanan Nitel araştırma yöntemi ile Türkiye’de yaşayan Suriyeli göçmen ailelerin ve çocuklarının eğitim sorunları ile öğretmen/idarecilerin yaşadıkları problemler ve ihtiyaçları belirlenmiştir.

Mevcut durum, derinlemesine görüşmeler şeklinde yapılan Farkındalık ve Bilgilendirme Toplantıları ve yarı yapılandırılmış görüşme formlarıyla Suriyeli aileler ile öğretmen/idarecilerin gözünden ele alınıp detaylı olarak incelenmiştir.

Nitel araştırma kapsamında 15 Suriyeli veli ve 16 öğretmen/idareci ile görüşülmüştür. Yapılan nitel görüşmeler Suriyeli ailelerin ve öğretmen/idarecilerin duygularını, deneyimlerini, algılarını ve ihtiyaçlarını ortaya koyarak derinlemesine bir analiz yapılmasına olanak sağlamıştır. Yapılan nitel görüşmeler sonucunda okullarda verilen eğitimin özellikle Suriyeli çocukların okula uyumları konusunda yetersiz kaldığı, Türk ve Suriyeli çocuklar ile onların ailelerinin birbirlerine karşı önyargı ile yaklaştıkları, Suriyeli veliler ile okul-aile işbirliği sağlanamadığı ve iletişim kurmakta zorluk yaşandığı belirlenmiştir. Ayrıca öğretmen/idarecilerin çok kültürlü eğitim konusunda bilgi eksiklikleri olduğu ve yardıma ihtiyaç duydukları

saptanmıştır. Çocukların farklı kültürlere saygı duyma, onlarla beraber yaşama konusunda eğitim almaları gerektiği gözlemlenmiştir. Bu sebeple belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda nicel araştırma yapılmasına karar verilmiştir. Nicel araştırma da ise Suriyeli ve Türk öğrencilerle çalışılmış ve onlara Farklılıklara Karşı Saygı Eğitimi verilmiştir. 113 Suriyeli ve Türk öğrenciden oluşturulan deney ve 100 öğrenciden meydana gelen bir kontrol grubu oluşturularak verilen eğitimin, yapılan öntest-son test analizleri ile çocukların farklılıklara karşı saygı düzeylerine ve okula karşı tutumları üzerine etkisi incelenmiş ve ortaya çıkan sonuçlar neticesinde okul sosyal hizmeti model önerisi yapılmıştır.

3.1.1. Nitel Boyut

Nitel Araştırma, öncelikle bir keşif araştırmasıdır. Altta yatan nedenleri, fikirleri ve motivasyonları anlamak için kullanılır. Soruna ilişkin öngörü sağlar veya potansiyel nicel araştırmalar için fikir veya hipotez geliştirmeye yardımcı olur.

Nitel Araştırma, düşünce ve görüşlerdeki eğilimleri ortaya çıkarmak ve daha derine dalmak için kullanılır (DeFranzo, 2011).

Bu çalışma da Türkiye’de yaşayan Suriyeli göçmen ailelerin çocuklarının eğitim sorunlarını belirlemek ve yeni bir okul sosyal hizmeti modeli önerisi yapabilmek için nitel araştırma yaklaşımında fenomenoloji araştırması olarak desenlenmiştir.

Verilerin değerlendirilmesinde ise içerik analizi tekniği kullanılmıştır.

Fenomolojik desen farkında olunan; ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olunmayan olgulara odaklanmaktadır. Olgular, yaşanılan olaylar, tecrübeler, durumlar vs. gibi farklı şekillerde kendini gösterebilmektedir (Göçer, 2013). Fenomenoloji yaklaşımının temelini bireysel tecrübeler oluşturmaktadır.

Bu araştırmalarda veri analizi yaşantıları, anlamları ortaya çıkarmaya yöneliktir.

Bu amaçla yapılan içerik analizinde verinin kavramsallaştırılması ve olguyu tanımlayabilecek temaların ortaya çıkarılması çabası vardır. Sonuçlar betimsel bir anlatım ile sunulur ve sık sık doğrudan alıntılara yer verilir. Bunun yanında ortaya çıkan temalar ve örüntüler çerçevesinde elde edilen bulgular açıklanır ve

yorumlanır (Şimşek ve Yıldırım, 2008, akt; Şanlı, Altun ve Tan, 2015). İçerik analizi yöntemi, sorunun sistematik ve tarafsız bir biçimde sunumunu hedefler (Arun ve Koçak, 2006).

Aşağıda, araştırmada belirlenen temalar gösterilmektedir.

Şekil 3. Nitel Temalar

Araştırmanın nitel boyutu kapsamında, araştırmanın alt amaçlarına yönelik, yanıtlanması beklenen sorular aşağıda yer almaktadır.

1. Göçmen çocukların ve ailelerinin toplumsal yaşamla aralarında bir engel niteliğinde olan dil problemleri aşıldığında, göçmen çocuğun okul ortamına uyumu nasıldır?

2. Okul çevresinin göçmen çocuklara davranış biçimleri ile göçmen çocukların yaşıtlarını ve öğretmenlerini benimsemesi arasındaki ilişki nasıldır?

Aşağıda, araştırma da belirlenen temalar belirtilmektedir.

Sosyodemografik Özellikler

Suriyeli Velilerin Sosyodemografik Özellikleri

Öğretmen/İdarecilerin Sosyodemografik Özellikleri

Araştırma Amaçlarının Sınanmasına Yönelik

Bulgular

İletişim Engeli

Uyum Süreci

Okul İlişkisi Gelecek Beklentisi

Suriyeli Velilerin Göçmen Olarak Yaşadıkları Sorunlar Ve Türk Çocukları İle Beraber Alınan Eğitime Karşı Düşünceleri

Öğretmen/İdarecilerin Farklılık Ve Çok Kültürlü Eğitim Konusundaki Düşünceleri Suriyeli Velilerin, Çocuklarının Okula

Uyum Becerilerini Arttırmak İçin Yaptıkları Etkinlikler

Öğretmen/İdarecilerin, Suriyeli Çocukların Okula Uyum Becerilerini Arttırmak İçin Yaptıkları Etkinlikler

Suriyeli Öğrencilerin Diğer Öğrencilerle ve Öğretmen/İdarecilerle İlişkisi

Öğretmen/İdarecilerin, Suriyeli Velilerle İlişkisi Öğretmen/İdarecilerin, Suriyeli Velilerle İlişkisi Öğretmenin/İdarecinin Gelecek

Beklentisi

Suriyeli Velilerin Gelecek Beklentisi

3. Ailelerin sosyoekonomik düzeyleri ile göçmen çocuğun okul hayatı arasındaki ilişki nasıldır?

4. Suriyeli göçmen çocuğa eğitim veren öğretmenlere/idarecilere, velilere farkındalık ve bilgilendirme toplantıları yapıldığında çocukların okul ortamına uyumları nasıldır?

3.1.2. Nicel Boyut

Araştırmada Karma eğitim veren Milli Eğitim Bakanlığına bağlı devlet ilkokulu sayısının azlığı ve bunlara ulaşmanın zorluğu sebebiyle amaçlı örnekleme kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme, olasılı olmayan seçkisiz bir örnekleme yaklaşımıdır. Çalışmanın amacına bağlı olarak bilgi açısından zengin durumların seçilerek derinlemesine araştırma yapılmasına olanak tanır. Belli ölçütleri karşılayan veya belli özelliklere sahip olan bir veya daha fazla özel durumlarda çalışılmak istenildiğinde tercih edilir (Büyüköztürk ve arkadaşları, 2014, s.90-91).

Amaçlı örnekleme de kota örneklemesinde olduğu gibi araştırmacının, belli bir örnek sayısına gelinceye kadar en yakını, sevdiği, beğendiği, hoşlandığı, çevresinden kişileri örnekleme almasıdır. Uygun örneklem yöntemine benzerlik göstermekle birlikte aradaki önemli fark örnekleme seçilen kişilerin ya da objelerin araştırmacının amaçlarına en uygun yanıtı verebilecek birey ve objeler arasından seçilmesidir (Aziz, 2013: 55). Bu teknikte, örneği oluşturan elemanlar araştırmacının araştırma problemlerine cevap bulacağına inandığı kişilerden oluşur (Altunışık ve arkadaşları, 2004, s.130).

Patton’a (1987) göre, amaçlı örnekleme zengin bilgiye sahip olduğu düşünülen durumların derinlemesine çalışılmasına olanak vermektedir. Bu anlamda amaçlı örnekleme pek çok durumda olgu ve olayların keşfedilmesinde ve açıklanmasında yararlı olmaktadır (Patton,1987; akt., Yıldırım ve Şimşek, 2011, s.107). Amaçlı örneklem yaklaşımında temel amaç, araştırmanın konusunu oluşturan kişi, olay ya da durum hakkında ve belirli bir amaç doğrultusunda derinlemesine bilgi toplamaktır (Maxwell, 1996, s.71). Bu araştırma göçmen/mülteci ve Türk çocukların birlikte eğitim aldıkları karma sınıfa sosyal hizmet bilgi birikimi ve bakış açısıyla hazırlanmış farklılıklara saygı, hoşgörülü

olma ve insan haklarına dayalı eğitimlerin, çocukların farklılıklara saygı ile okula yönelik tutumları üzerinde etkili olup olmadığını belirlemek amacıyla planlanmıştır. Bunun için amaçlı örneklemin bir çeşidi olan tipik durum örneklemesi kullanılmıştır. Bu örnekleme yöntemi, araştırma problemi ile ilgili olarak evrende yer alan çok sayıda durumdan tipik olan bir durumun belirlenerek bu örnek üzerinden bilgi toplanmasıdır. Bu yöntemle, problemle ilgili olarak tipik, normal bir durum gösterilmektedir (Büyüköztürk ve arkadaşları, 2014, s.90-91).

Araştırmanın nicel boyutunu, farklılıklara saygı ve insan hakları eğitiminin çocukların farklılıklara saygı ve okula karşı tutum düzeylerine etkisinin incelenmesi oluşturmaktadır. Bu çalışmada, nicel araştırma yöntemlerinden olan yarı deneysel desen kullanılmıştır. Deneysel araştırma yöntemlerinin esas hedefi, sonuç üzerinde etkisi olabilecek bütün dışsal etmenleri kontrol ederek bir deneysel işlemin veya müdahalenin ortaya çıkan sonuç üzerindeki etkisinin test edilmesi olarak belirtilebilir (Creswell, 2013). Bu çalışmada, hazırlanan farklılıklara saygı eğitiminin etkililiğini saptamak üzere, deney ve kontrol gruplarıyla yapılan ön test ve son test olarak deneysel desenden yararlanılmıştır.