‘‘Bir Sapma ve Suç Türü Olarak Hırsızlık Olgusu Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma (Elazığ Örneği)’’adını taşıyan çalışmamız, bir alan araştırmasına dayanmaktadır. Araştırmamızın konusunu adından da anlaşılacağı üzere bir sapma ve suç türü olan hırsızlık olgusu oluşturmaktadır.
Hızlı bir değişme süreci yaşayan toplumumuzda, suç probleminin bilimsel yönden incelenmesi ve suça neden olan etkenlerin belirlenmesi en azından, ilgili kurumlar tarafından gerekli önlemlerin alınmasını kolaylaştırarak suçun batı toplumlarındaki boyutlara ulaşmasını büyük ölçüde engelleyebilecektir (İçli, 1992: 1).
Suçluluğun neden bazı sosyal yapılarda diğerlerinden daha sık işlendiği, hangi sosyal, ekonomik ve kültürel şartlarda, hangi tur sosyal ilişkilerin hakim olduğu yapılarda suçluluğun arttığı yada azaldığı, kısaca sosyal yapı içinde kişileri suça iten nedenler ancak bu konuyu kapsayan detaylı bilimsel analizlerin periyodik olarak yapılması ile büyük ölçüde açığa çıkartılabilir (İçli, 1992: 2).
Toplumsal sorunlardan olan suç sosyolojik açıdan incelenmesi gerektiği gibi her suç çeşidi de kendi içerisinde sosyolojik açıdan incelenmelidir. Adam öldürme suçuna neden olan sosyolojik etkenler farklı iken hırsızlık suçu ile ilgili etkenler farklılık arz edebilir. Bundan dolayı özellik arz eden suçların ayrı ayrı sosyolojik açıdan incelenmesi bu toplumsal sorun için üretilecek çözüm önerileri için önemlidir.
Hırsızlık suçu çabuk öğrenilen bir fırsat suçudur. Bundan dolayı çocuklar tarafından sıkça işlenen, büyükler tarafından kolayca icra edilen, bir gelir elde etme yoludur. Kriminal kariyere sahip bireylere bakıldığında suç işlemeye hırsızlık suçları ile başladıkları daha sonra profesyonelleşerek daha nitelikli suçlar işledikleri görülmüştür.
Bu araştırmanın amacı, malvarlığına karşı işlenen suçlardan olan hırsızlık suçlarını işleyen bireylerin sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerinin anket, görüşme, gözlem metotlarını kullanarak ortaya çıkartmak, elde edilen verilerin hırsızlık suçunu işleyen bireylere etkilerini ortaya koymaktır.
2006 yılında ülkemiz genelinde toplam 785510 asayiş olayı meydana gelmiş bu suçların 351949 hırsızlık suçlarıdır. Buradan hırsızlık suçlarının genel suçların %44’ünü
oluşturduğu anlaşılmaktadır (Egm.gov.tr,2008).
2006 yılında Elazığ ili polis sorumluluk bölgesinde toplam 5136 asayişe müessir olay kayıtlara geçmiş, bu olaylardan 1518 tanesi hırsızlık suçu olarak saydığımız ikametten, evden, oto ve otodan, yankesicilik, dolandırıcılık, kapkaç, hayvan hırsızlıları ile bu hırsızlıklara teşebbüs olaylarıdır. Oransal olarak hesaplandığında hırsızlık suçları genel suçların yaklaşık %29’nu oluşturmaktadır. 2007 yılı içerisinde ise Elazığ ili polis bölgesinde toplam 5904 olay meydana gelmiş bu olaylardan 1292 yukarıda saydığımız hırsızlık türlerindendir. Buda meydana gelen hırsızlık olaylarının %21,8’ni oluşturmaktadır (Elazığ Emniyet Müdürlüğü Suç İstatistikleri). Bu verilerden de anlaşılacağı üzere hırsızlık suçları meydana tüm suçların önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu rakamlara istatistiklere yansımayan değerleri de göz önünde bulundurmakta fayda vardır. Vatandaşlarımızın pek çoğu hırsızlık olayının mağduru olduğu halde değişik nedenlerle müracaat etmemektedir. Budan ötürü hırsızlık suçları incelenmesi gereken bir konudur.
Sosyoloji toplumsal sorunları inceleyen bir bilimdir. Günümüzün en önemli toplumsal sorunlarından biride suçtur. Suç toplumsal yapıyı bozduğu için sosyal bilimciler için araştırılması gereken bir konudur. Toplumların varlıklarını sürdürebilmeleri için içerisinde yaşayan bireylerin temel ihtiyaçları kadar güvenlik ihtiyacının da karşılanması gerekmektedir. Katillerin, tecavüzcülerin, hırsızların kol gezdiği, kontrol edilemediği, suçların sürekli artış gösterdiği bir toplum sağlıklı bir toplum değildir.
Suçun sosyolojik olarak incelenmesi;
—Toplumsal ve kültürel öğelerden hangilerinin suç fiillerini artırdığı, hangilerinin suçu önleyici nitelik taşıdığının tespiti,
—Bir ülke, şehir toplum veya bölge ile ilgili göç, kentleşme, sosyal kontrol mekanizmaları, yoksulluk, işsizlik ve aile gibi değişkenlerin suçun oluşumuna katkısının analiz edilmesi,
—Toplumsal değişim süreçlerinin ve sonuçlarının suç türlerinin artma ve azalmasına etkileri, toplumsal yapının analiz edilmesi ile suç eylemlerine etki eden toplumsal yapı unsurların belirlenmesi,
—Suçun önlenmesi ile ilgili üretilecek politikalar açısından, önem arz etmektedir(Kızmaz,2002:25).
Suçun ve araştırmamızın konusu olan hırsızlık suçlarının sosyolojik analizinin öneminden ötürü suçla ilgi sosyolojik kuramlar incelenerek, sosyolojik suç
kuramlarında belirtilen suç ve suçluluğu meydana getiren faktörler ile saha araştırmasında elde edilen veriler arasındaki uyumluluk araştırılmıştır. Ayrıca hırsızlık suçunu işleyenlere anket formunda sorulan değişkenlerin bu suçun işlemedeki oransal etkileri ortaya konmaya çalışılmıştır.
Bu araştırmanın özellikle üzerinde duracağı konu, bir sapma ve suç türü olan hırsızlık suçu kapsamına giren olayların şüphelilerinin sosyo-kültürel ve ekonomik özellikleri, anket tekniği, gözlem ve görüşme tekniği ile belirlenmeye çalışılarak bu etmenlerin hırsızlık suçunu işlenmesine olumlu yada olumsuz etkileri araştırılacaktır.
Saha araştırmasının önemi, tanınmış antropolog Branislaw Malinowski tarafından 1926'larda vurgulanmıştır. Malinowski, Antropologlara sandalyelerinden kalkıp sahaya gitmeleri ve insanların yaşadıkları yerlerden bilgi elde etmeleri için çağrıda bulunmuştur. Özellikle suçlu davranışın incelenmesinde, saha araştırmasının gerekliliği bir çok kriminolog tarafından vurgulanmış ve metot yaygın bir şekilde kullanılmıştır (İçli, 1998: 24).
4. 2. Araştırmanın Evreni
Bu araştırmanın evrenini Elazığ ili polis sorumluluk bölgesinde Elazığ Emniyet Müdürlüğü görevlilerince hırsızlık suçu kapsamına giren bir suçtan ötürü yakalanıp hakkında adli işlem yapılan şüphelilerden oluşmaktadır.
Yapılan çalışmada anketin uygulanması ile ilgili gerekli izin alınmıştır. Anket formunun uygulana bilmesi için Elazığ Emniyet Müdürlüğü bünyesinde bulunan adli işlem yapan birimlere yapılacak çalışma ile ilgili bilgi verilmiş, hırsızlık suçları ile ilgili yakalan şahıs olması durumunda, bu birimlerden haber alınması suretiyle 01.09.2007– 01.03.2008 tarihleri arasından hırsızlık suçundan işlem yapılan 72 deneğe anket tekniği uygulanmıştır.
4. 3. Bilgi Toplama Araçları
Bu araştırmada bilgi toplama aracı olarak anket formu kullanılmıştır. Bunun yanı sıra örneklem grubumuzu oluşturan hırsızlık olayı şüphelileriyle anket formunu uygulamadan önce, uygulama sırasında ve de sonrasında görüşme yapılmıştır.
Uygulanan anket formu açık ve kapalı uçlu toplam 66 soru oluşmuştur. Anket formunu dolduracaklarda sağlıklı yanıtların alınabilmesi için soru sayı az tutulmaya çalışılmıştır. Anketin doldurulması ortalama 20 dakika sürmüştür.
Anket formunda kullanılan sorularla, hırsızlık suçu şüphelilerinin sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerini ortaya çıkartarak, bu özelliklerin hırsızlık suçunu işlemelerine etkileri ortaya konmaya çalışılmıştır.
4. 4. Uygulama
Anket formuyla deneklerin detaylı bilgilerine ulaşılmaya çalışılmıştır. Bundan ötürü istenilen bulguların elde etmek için çok yönlü düşünülmüştür. Anket formunun hazırlanmasını müteakip 5 hırsızlık şüphelisine pilot uygulama yapılmış, karşılaşılan hatalar düzeltilmiştir. Pilot anketlerin uygulandığı deneklere anket formunun son hali uygulanmamıştır.
Anket formların uygulanmasına Emniyet Genel Müdürlüğünden gerekli izin alındıktan sonra 01.09.2007–01.03.2008 tarihleri arası 6 ay boyunca devam edilmiştir. Toplam 95 adet anket formu basılmış, hırsızlık olayı ile ilgili yakalanan şahıslarla bulundukları birimlere gidilmek suretiyle yapılacak çalışma ile ilgi olarak ön görüşme yapılmış, çalışmamıza gönüllü olarak katılmak isteyenlere anket formu ve kalem verilerek, anket formlarını objektif doldurabilmeleri için gerekli ortam hazırlamıştır.
Anket formunu doldurmayı kabul eden ancak okuma yazması olmayan deneklere sorular ve cevap şıkları okunmak suretiyle, yanıtları tespit edilmek suretiyle anket formu tanzim edilmiştir.
4. 5. Tasnif ve Analiz Teknikleri
Araştırmada kullanılan anket formu hazırlanma aşamasında bilgisayar ortamında değerlendirilebilecek şekilde sorular ve cevap şıkları numaralandırılmıştır. Anket formu gerekli izin belgesi alındıktan sonra 01.09.2007–01.03.2008 tarihleri arası 6 ay boyunca uygulanmasına devam edilmiş, sürenin dolmasından müteakip doldurulan anket formları kontrol edilmiş, geçersiz sayılan anket formları dışında toplam 72 adet formu değerlendirilmeye tabi tutulmuştur.
Verilerin analizi öncelikle örneklem grubundaki deneklerden elde edilen verilerin SPSS for Windows 15.0 paket programına kaydedilmiştir. Öncelikle basit dağılım tabloları ile birbirleri ile ilişkili olabilecek bağımsız değişkenler bulunmaya çalışılmıştır. Hırsızlık olayı şüphelilerinin bu suçu işlemelerinde etkili olan bağımsız değişkenlerden anlamlı ilişkinin var olup olmadığının tespiti amacı ile X2 testi uygulanmıştır. Elde edilen tablolar yorumlanırken bağımsız değişkenlerim yüzdeleri esas alınmış bu sayede bağımsız değişkenin oransal açıdan azalma ya da artışın olup
olmadığı öğrenilmeye çalışılmıştır. Açık uçlu sorulara verilen cevaplar, ortak özelliklerine göre kategorileştirilerek tablo haline getirilmişlerdir.
BÖLÜM-V