Tablo 3.4. ile katılımcılara ait demografik özellikler verilmiştir.
Tablo 3.4: Katılımcıların Demografik Özellikleri
Araştırmaya katılan; 30 yaş altı 19 kişinin hepsinin mesleki tecrübesi, 9 yıl ve altı olup 14’ü alt seviye, 2’si orta seviye, 3’ü üst seviye çalışandır. 31-40 yaş arası, 37 çalışanın;
14’ü, 9 yıl ve altı mesleki tecrübeye sahip olup; bunların 10’u alt seviye, 2’si orta seviye, 2’si üst seviye çalışan, 23’ü, 10-20 yıl arası mesleki tecrübeye sahip olup;
bunların 13’ü alt seviye, 4’ü orta seviye, 6’sı üst seviye çalışandır. 41 ve üzeri yaş aralığında çalışan 48 kişinin; 23’ü, 10-20 yıl arası mesleki tecrübeye sahip; bunların
20’si alt seviye, 3’ü üst seviye çalışan, 25’i 21 yıl ve üzeri mesleki tecrübeye sahip olup;
12’si alt seviye, biri orta seviye, 12’si de üst seviye çalışandır.
Tablo 3.5: Değişkenler İçin Korelasyon Analizi
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
Yapılan korelasyon analizinde kullandığımız değişkenlerin hizmetkar liderlik özelliklerinin hepsinde bağlılık olduğu görülmüştür.
Korelasyon analizi neticesinde;
Hizmetkâr liderlik özellikleri arasında, kişiler arası destek ile topluluk oluşturma arasındaki Pearson korelasyon katsayısının derecesi r=0,709 pozitif, aynı yönlü kuvvetli bir ilişki vardır. Fedakârlık ile 0,640 pozitif yönlü, eşit olma ile 0,679 pozitif, ahlaksal bütünlük ile 0,724 pozitif yönlü ilişki bulunmuştur.
Kişiler arası destek ile topluluk oluşturma ve ahlaksal bütünlük kuvvetli ve aynı yönlü, fedakârlık ve eşit olma arasında orta düzeyde aynı yönlü ilişki vardır.
Topluluk oluşturma ile fedakârlık arasında r= 0,569 pozitif, eşit olma ile r=
0,622 pozitif, ahlaksal bütünlük ile r=0,741 pozitif yönlü ilişki bulunmuştur.
Topluluk oluşturma ile fedakârlık ve eşit olma arasında orta kuvvette aynı yönlü, ahlaksal bütünlük ile kuvvetli aynı yönlü ilişki vardır.
Fedakârlık ile eşit olma arasında r=0,693 pozitif yönlü, ahlaksal bütünlük ile r=0,633 pozitif yönlü ilişki bulunmuştur.
Fedakârlık ile eşit olma ve ahlaksal bütünlük arasında pozitif yönde orta düzeyde aynı yönlü ilişki vardır.
Eşit olma ile ahlaksal bütünlük arasında r= 0,699 pozitif, orta kuvvetli aynı yönlü ilişki vardır.
Hizmetkâr liderlik özellikleri ile kişiler arası destek arasında r= 0,890 pozitif yönlü, topluluk oluşturma ile R= 0,859 pozitif yönlü, fedakârlık ile r=0,814 pozitif yönlü, eşit olma ile r= 0,847 pozitif yönlü, ahlaksal bütünlük ile r=0,877 pozitif yönlü ilişki bulunmuştur.
Tüm değişkenler ile hizmetkâr liderlik özellikleri arasında çok kuvvetli aynı yönlü bir ilişki olduğu görülmüştür.
Tablo 3.6: Değişkenler Fark Testleri
HİPOTEZ ANALİZ sig. DURUM
H1: Katılımcıların yaşına göre Hizmetkâr Liderlik algıları farklılık
göstermektedir. ANOVA 0,74 RET
H1a: Katılımcıların yaşına göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri
olan Kişiler Arası Destek algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,55 RET H1b: Katılımcıların yaşına göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri
olan Topluluk Oluşturma algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,02 KABUL H1c: Katılımcıların yaşına göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri
olan Eşit Olma algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,91 RET H1d: Katılımcıların yaşına göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri
olan Fedakârlık algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,6 RET H1e: Katılımcıların yaşına göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri
olan Ahlaksal Bütünlük algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,73 RET H2: Katılımcıların iş tecrübesine göre Hizmetkâr Liderlik algıları farklılık
göstermektedir. ANOVA 0,4 RET
H2a: Katılımcıların iş tecrübesine göre Hizmetkâr Liderliğin alt
boyutlarından biri olan Kişiler Arası Destek algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,015 KABUL H2b: Katılımcıların iş tecrübesine göre Hizmetkâr Liderliğin alt
boyutlarından biri olan Topluluk Oluşturma algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,83 RET H2c: Katılımcıların iş tecrübesine göre Hizmetkâr Liderliğin alt
boyutlarından biri olan Eşit Olma algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,038 KABUL H2d: Katılımcıların iş tecrübesine göre Hizmetkâr Liderliğin alt
boyutlarından biri olan Fedakârlık algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,4 RET H2e: Katılımcıların iş tecrübesine göre Hizmetkâr Liderliğin alt
boyutlarından biri olan Ahlaksal Bütünlük algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,37 RET H3: Katılımcıların iş statüsüne göre Hizmetkâr Liderlik algıları farklılık
göstermektedir. ANOVA 0,57 RET
H3a: Katılımcıların iş statüsüne göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından
biri olan Kişiler Arası Destek algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,37 RET H3b: Katılımcıların iş statüsüne göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından
biri olan Topluluk Oluşturma algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,2 RET H3c: Katılımcıların iş statüsüne göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından
biri olan Eşit Olma algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,03 KABUL H3d: Katılımcıların iş statüsüne göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından
biri olan Fedakârlık algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,01 RET H3e: Katılımcıların iş statüsüne göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından
biri olan Ahlaksal Bütünlük algıları farklılık göstermektedir. ANOVA 0,58 RET
Tablo 3.6. ile değişkenler için fark testleri verilmiştir.
Analizler sonucu H1, H2 ve H3 hipotezleri kısmen kabul edilmiştir.
Katılımcıların iş tecrübesine göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri olan Kişiler Arası Destek algıları farklılık göstermektedir. Kişiler Arası Destek boyutu 9 yıl ve altında tecrübesi olanlar için 3,99; 10 – 20 yıl arasında tecrübesi olanlar için 4,2; 21 yıl ve üzeri olanlar için 4,25’tir. % 95 güven aralığıyla aradaki bu fark anlamlıdır. 9 yıl ve altında mesleki tecrübeye sahip kişilerin hizmetkâr liderlikte Kişiler Arası Destek düşüncesi daha düşüktür.
Katılımcıların iş statüsüne göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri olan Eşit Olma algıları farklılık göstermektedir. Eşit Olma boyutu alt düzey çalışanlar için 3,99; orta düzey çalışanlar için 3,78; üst düzey çalışanlar için 4,1’dir. %95 güven aralığıyla aradaki bu fark anlamlıdır. Alt ve orta düzey çalışanlar liderlerinin eşit olma konusunda üst düzey çalışanlara kıyasla daha olumsuz düşünmektedirler.
Katılımcıların yaşına göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri olan Topluluk Oluşturma algıları farklılık göstermektedir. Topluluk Oluşturma boyutu 30 yaş altındakiler için 2,17; 31 – 40 yaş arası için 2,35; 41 yaş ve üzeri için 2,38’dir.
%95 güven aralığıyla aradaki bu fark anlamlıdır. 30 yaş ve altındaki katılımcılar 31 yaş üzerindeki katılımcılara kıyasla liderin topluluk oluşturması hususunda daha olumsuz görüşe sahiptir.
Katılımcıların iş tecrübesine göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri olan Eşit Olma algıları farklılık göstermektedir. Eşit Olma boyutu 9 yıl ve altında tecrübesi olanlar için 3,1; 10 – 20 yıl arasında tecrübesi olanlar için 3,8; 21 yıl ve üzeri olanlar için 4,1’tir. %95 güven aralığıyla aradaki bu fark anlamlıdır. 9 yıl ve altında mesleki tecrübeye sahip kişilerin hizmetkâr liderlikte Eşit Olma düşüncesi daha düşüktür.
Katılımcıların iş statüsüne göre Hizmetkâr Liderliğin alt boyutlarından biri olan Fedakârlık algıları farklılık göstermektedir. Fedakârlık boyutu 9 yıl ve altında tecrübesi olanlar için 3,9; 10 – 20 yıl arasında tecrübesi olanlar için 4,1; 21 yıl ve üzeri olanlar için 4,3’tir. % 95 güven aralığıyla aradaki bu fark anlamlıdır. 9 yıl ve altında mesleki tecrübeye sahip kişilerin hizmetkâr liderlikte fedakârlık düşüncesi daha düşüktür.
Tablo 3.7: Değişkenler İçin Regresyon Analizi
Model
Unstandardized Coefficients
Standardized Coefficients
Sig.
B Std. Error Beta
1 (Constant) 4,44 0,00
Kişiler arası destek 0,26 0,00 0,29 0
Topluluk oluşturma 0,53 0,00 0,26 0
Fedakârlık 0,16 0,00 0,22 0
Eşit olma 0,16 0,00 0,20 0
Ahlaksal Bütünlük 0,16 0,00 0,20 0
a. DependentVariable: Hizmetkâr Liderlik
Tablo 3.7 ile değişkenlere ait; Hizmetkar Liderliğin bağımlı, Kişiler Arası Destek, Topluluk Oluşturma, Fedakarlık, Eşit Olma, Ahlaksal Bütünlük boyutlarının bağımsız değişken olduğu regresyon modeli verilmiştir. Regresyon modeline göre Hizmetkâr Liderlik = 4,44 + 0,53 topluluk oluşturma + 0,26 kişiler arası destek + 0,16 fedakârlık + 0,16 eşit olma + 0,16 ahlaksal bütünlük olarak gerçekleşmektedir.
Katılımcıların hizmetkâr liderlik algısına sahip olmasındaki en önemli faktör liderin topluluk oluşturma becerisindeki çalışan algısı olarak gerçekleştiği görülmektedir.
SONUÇ ve ÖNERİLER
İnsanlar grup halinde yaşayan sosyalleşme ihtiyacı olan varlıklar olmakla beraber, amaçlarına ulaşmalarını sağlayacak liderlere ihtiyaç duymaktadırlar. İnsanlar sosyal birer varlık olarak grup, örgüt, topluluk halinde birlikte yaşamaları ve faaliyet göstermeleri nedeniyle beşeri ve toplumsal olarak “Liderlik” olgusuna ihtiyaç duymaktadırlar.
Çalışmamızda liderlik konusunda ortaya atılan birçok tanımı değerlendirdiğimizde bu olgu genel olarak, bir grup insanı belirli amaçlar etrafında toplayabilmek ve bu amaçları gerçekleştirebilmek için grubu harekete geçirecek bilgi ve yeteneklerin toplamı olarak tanımlanmaktadır. Her liderlik yaklaşımının diğerlerinden farklı tutumu, yetenekleri, kişilik özellikleri ve beklentileri olduğundan değişik yaklaşımlar geliştirilmiştir. Çeşitli araştırmacılar liderde öne çıkan davranış biçimlerini bulundukları döneme, gerçekleştirildikleri uygulamalara ve yönetim kuramları çerçevesinde açıklamışlardır; genel olarak liderlik tiplerini otoriter, karizmatik, demokratik vb. olarak sınıflandırmaktadırlar. Bu çalışmalar sonucunda oluşturulan teorilerden hiçbiri tek başına herkes tarafından kabul görmemiştir. Ancak liderliğe yeni bir boyut katmışlardır.
Küreselleşme, teknolojinin gelişimi, insanların bulundukları ortamda ve davranış biçimlerinde yaşanan gelişmelerle beraber liderlik düşüncesini de etkilemiştir.
Değişim anlayışına uygun olarak izleyicilerine yol göstermek, hizmet etmek ve geliştirmek için, mevcut durumda en iyiyi yapmayı amaçlayan liderlik yaklaşımı olarak Greenleaf’ın ortaya attığı hizmetkâr liderlik yaklaşımı günümüzde yer edinmiştir.
Bu çerçevede araştırmada; liderlikteki bu değişim sürecinin, kamudaki etkisi ortaya konulmak istenmiş, ilgili kamu kurumuna örgüt yönetimi açısından katkı sağlanması amaçlanarak örgütsel başarının ve etkinliğin hizmetkar liderler yönünden incelenerek kurum personelinin bakış açısının ortaya konması amacıyla ampirik(deneysel) bir çalışma yapılmıştır.
Araştırmamın evreni olarak ilgili kamu kurumu bünyesinde bulunan birbirinden farklı üç birimde görev yapan personelden anket yöntemi ile veriler toplanmış ve elde edilen veriler istatistiksel olarak analiz edilerek yorumlanmıştır.
Kamu sektöründe hizmetkâr liderliğin uygulanabilirliğini belirlemeye yönelik çalışmamın modelinde katılımcıların demografik özelliklerine göre hizmetkâr liderliğin boyutları arasında fedakarlık, kişiler arası destek, eşit olma, topluluk oluşturma ve ahlaksal bütünlük çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Araştırmada yöntem olarak; Vidaver-Cohen, Colwell ve Reed’in (2011) geliştirdiği, Necdet Konan, Hüsameddin Demir ve Mehmet Karakuş tarafından Türkçeye kazandırılan “Yönetici Hizmetkâr Liderlik Ölçeği” kullanılarak kamu kurumlarında çalışan yöneticilerin, çalışanları gözünde, ne derecede hizmetkâr liderlik özellikleri taşıdıklarını ortaya koymak amaçlanmıştır.
İstatistiksel yöntemlerden korelasyon analizi ile faktörlerin birbirleri ile ilişkilerine bakarak hizmetkar liderlik özelliklerinin hepsinde pozitif yönlü bağlılık olduğu görülmüştür. Hizmetkâr lider, mevcut izleyicilerinin arasındaki desteği arttırırsa, izleyicilerin liderleri hakkındaki fedakârdır algılarının artacağı, aynı şekilde;
izleyicilerin, lider fedakârdır algıları arttırılırsa, lider eşittir, algılarının da pozitif yönde arttığı görülmüştür.
Anova testi sonucu H1, H2 ve H3 hipotezlerimiz kısmen kabul edilmiştir;
Mesleki tecrübe azaldıkça hizmetkâr liderlikte Kişiler Arası Destek düşüncesi daha düşüktür. Alt ve orta düzey çalışanlar liderlerinin eşit olma konusunda üst düzey çalışanlara kıyasla daha olumsuz düşünmektedirler. Katılımcıların yaşı arttıkça liderin topluluk oluşturması hususundaki görüşlerinin olumlu yönde arttığı görülmektedir.
Tecrübe azaldıkça hizmetkâr liderlikte Eşit Olma düşüncesi azalmaktadır. Tecrübe azaldıkça liderlikte fedakârlık düşüncesi azalmaktadır.
Regresyon analizi ile modeldeki değişkenlerin belirlenmesi sonucunda bu değişkenlerin her birinin ayrı ayrı etkiye sahip olduğu düşünülerek hizmetkâr liderliğin bağımlı, kişiler arası destek, fedakârlık, eşit olma, topluluk oluşturma ve ahlaksal bütünlük boyutlarının bağımsız değişkenler olduğu görülmüştür.
Araştırmada ana hipotezimiz olan, izleyicilerin hizmetkâr liderlik anlayışını etkileyen en önemli unsurun;
Liderin izleyicilerini bir topluluk oluşturmayı başarabilmesiyle alakalı olduğu bulgulanmıştır.
Bu durumunla lider, etkili olmak istiyorsa izleyenlerin amaçlarını, tecrübe ve yeteneklerini göz önünde bulundurarak; bireylerin kendilerini geliştirebilecekleri, insanların daha sağlıklı, bilgili, kendine güvenen ve daha özgür bireyler olabilecekleri çalışma ortamı hazırlamalıdır. İzleyenlerin kendi aralarında ve liderlerine karşı açık iletişim içinde olmalarını sağlayarak, izleyenlerine çalıştıkları topluluğu sahiplenme ve birim gelişimine katkı sağlama istek ve arzusu uyandırmalıdır.
Hizmetkâr liderlik günümüz için önemli bir ihtiyaçtır. Toplumdaki en küçük birimden aileden başlayarak, okul, iş, siyaset ve toplumun her kesiminden insanların ihtiyaçlarının giderilmesinde beşeri münasebetlerini en iyi şekilde gerçekleştirecek hizmetkâr liderlere büyük görevler düşmektedir.
Çalışma sonunda geliştirilebilecek öneriler;
Dijital endüstri dönemine uygun liderlik yaklaşımının ne olması gerektiği ortaya konularak bu dönemde işletmelerin rakiplerine kıyasla lider seçiminde hangi özelliklere dikkat etmeleri gerektiğinin belirlenmesinde kolaylık sağlanabilir.
Öğrenen örgütler ile hizmetkâr liderlik yaklaşımı arasındaki uyum incelenerek örgütlerin sürdürülebilir bir yapıya ulaşması sağlanabilir.
Kamu yöneticilerinin hizmetkâr lider davranışları sergilemeleri veya bu özellikleri daha etkili kullanabilmeleri için yöneticilerin hangi eğitim ve kariyer gelişim noktalarında destek verileceği incelenebilir,
Farklı sektörlerde, farklı demografik özelliklere sahip insanların olduğu birimlerde ve farklı coğrafik özellikler içeren şehirlerde hizmetkâr liderlik algısı ölçümü ile söz konusu boyutlar arasındaki ilişkiler incelenerek izleyenlerin izlemesi gereken hususlar ortaya konabilir.
EKLER
Ek 1: Hizmetkâr Liderlik Ölçek Çalışması Değerli arkadaşlar,
Ben, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsünde İşletme Yüksek Lisans (Yönetim-Organizasyon) bölümü öğrencisiyim. Tez danışmanım Sayın Doç. Dr.
Cengiz DURAN’dır.
Yüksek Lisans tezimde kullanmak üzere “Hizmetkâr Liderlik” ile ilgili bir ölçek çalışması yapmaktayım. Ölçek, siz ilgili kamu personelinin, yöneticiniz konumunda bulunan liderlerinizin “Hizmetkâr Liderlik” yönündeki algılarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Hizmetkârlık anlayışı, bir kimsenin herhangi bir çıkar gözetmeksizin başkalarına adaması, onların ihtiyaçlarını karşılaması ve onlar için yaşaması anlamına gelmektedir. Kendisini sıfır noktasında gören, benlik kavramını aşmış yani “ben”
kavramından önce “biz”, “sen”, “siz” kavramına odaklanmayı başarabilmiş olmayı içeren anlayıştır (Fındıkçı, 2009:378).
Hizmetkâr Liderlik şu şekilde tanımlanmaktadır:
Ortak iyiliği sağlama, hedeflere ulaşma ve çalışanların gelişmelerini sağlamada öncelikli amacın onlara hizmet etmek olduğu bir liderlik tarzı olarak tanımlamaktadır.
Ölçeği doldururken bir üst amirinizi dikkate alınız.
Kişisel bilgileriniz tamamen çalışmanın amacı doğrultusunda kullanılacak olup herhangi bir yasal yaptırım ve sorun yaratmayacaktır.
Çalışmaya yapmış olduğunu değerli katkılarınızdan dolayı şimdiden çok teşekkür eder, saygılarımı sunarım…
Namık TUĞYAN Dumlupınar Üniversitesi
Yaşınız :
İhtisasınız-Branşınız :
Mesleki Tecrübeniz (Yıl olarak) : Öğrenim Durumunuz ve Mezuniyet Bölümünüz :
Ek 2: Anket Formu
KAYNAKÇA
AKİŞ TADUK, Yeşim, (2005), Yaşar Büyükanıt ile Görüşme, Kara Kuvvetleri Komutanı, CEO’s, 24:13
AKYÜZ, Bülent, (2012), “Hizmetkâr Liderlik Davranışlarının Örgütsel Adalet, Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ve Performans Üzerine Etkisi: Eğitim Sektörü Üzerine Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
AKYÜZ, Bülent, EREN, Müfide Şule, (2013), “Hizmetkâr Liderlik Davranışlarının Eğitim Sektörü Üzerindeki Etkisine Yönelik Teorik Bir Çalışma”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt:8, Sayı:2, Çanakkale, ss. 191-205
ALKIN, M. Cengiz, (2006), “Liderlik Özellik ve Davranışlarının Belirlenmesi Ve Konuyla İlgili Olarak Yapılan Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
ASLAN, Şebnem; ÖZATA, Musa, (2011), “Sağlık Çalışanlarında Hizmetkâr Liderlik:
Dennis-Winston ve Dennis-Bocernea Hizmetkâr Liderlik Ölçeklerinin Geçerlik ve Güvenirlik Araştırması”, Journal of Management & Economics, Sayı:18.1.
AYDEMİR, Namık Kemal, (2010), “İşletmelerdeki Liderlik Yaklaşımları İle Türk Silahlı Kuvvetleri’ndeki Liderlik Yaklaşımlarının Karşılaştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
BALAY, Refik, KAYA, Ahmet, GEÇDOĞAN-YILMAZ, R, (2014), “Eğitim Yöneticilerinin Hizmetkâr Liderlik Yeterlikleri İle Farklılıkları Yönetme Becerileri Arasındaki İlişki”, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Uluslararası E-Dergisi, sayı: 4, ss.229-249
BAYTOK, Ahmet; ERGEN, Fatma Doğanay, (2013), “Hizmetkâr Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: İstanbul ve Afyonkarahisar’daki Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Araştırma”, İşletme Araştırmaları Dergisi, Sayı:5.4, ss.105-132.
BENNIS, Warren, (2001), Bir Lider Olabilmek, Teksöz, Utku, (Çev.), Sistem Yayıncılık, 1.Baskı, İstanbul
CERİT, Yusuf, (2007), “İlköğretim Okulu Müdürlerinin Hizmet Yönelimli Liderlik Rollerini Gerçekleştirme Düzeyleri” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:33, ss.88-98.
COŞKUNLAR, Emre, (2011), “Belediyelerde Yöneticilerin Hizmetkâr Liderlik Rollerine İlişkin Personel Görüşleri (Eskişehir İli Örneği)”, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
DEMİREL, Erkan Turay, YATKIN, Ahmet, DÜŞÜKCAN, Muhammet, DERİN, Neslihan, ÇAKINBEK, Arzu, GÜVEN, Mehmet, (2013), “Vatandaşların Belediye Hizmet Kalitesi Algılamaları Üzerine Belediye Başkanlarını Liderlik (Hükümdar/Hizmetkâr) Özelliklerinin Belirleyiciliği: TRB-1 Bölgesi Örneği”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt:22, Sayı:2, ss. 45-81
DUYAN, Emin Cihan, (2012), “Hizmetkâr Liderlik: Çalışan İyilik Hali Ve Çalışma Yaşamının Kalitesi İle İlişkileri Üzerine Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
EKICI, Kenan Mehmet, (2006), Vizyoner Liderlik, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara.
ERDAL, Mehmet, (2007), “İşletmelerde Dönüştürücü Liderlik Davranışlarını Analizi”, Yüksek Lisans Projesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
EREN, Erol (1994), Etkin Yönetimin Temel İlkeleri ve Yöneticilik (II. Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı için), TÜSSİDE Yayınları Gebze/Kocaeli
EREN, Erol (2000), Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta Yayınları, İstanbul.
FINDIKÇI, İlhami, (2009), Bir Gönül Yolculuğu: Hizmetkâr Liderlik, Alfa Yayınları, İstanbul
GÖMEÇ, Ali, (2010), “Askeri Liderlik ve Komutanlık”, Araştırma Raporu, Hava Teknik ve Sınıf Okullar Komutanlığı, İzmir.
HESSE, Herman, (2017), Doğu Yolculuğu, Herman Hesee, Yılmazer Aksu, Zehra, (Çev.), Can Yayınları, 12.Baskı, İstanbul
IŞIK, Naim (2014), “Liderlik yaklaşımları ve Hizmetkâr Liderliğin İş görenlerin Organizasyonel Bağlılıklarına Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
KAHVECİ, Hakkı, (2012),“İlköğretim Okullarında Hizmetkâr Örgüt Liderliğinin İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
KILIÇOĞLU, Gökhan, (2010), “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Bağlılık Algılarının Bazı Değişkenler Açısında İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
KONAN, Necdet, DEMİR, Hüsameddin, KARAKUŞ, Mehmet, (2015), “Yönetici Hizmetkâr Liderlik Ölçeğinin Türkçeye Uyarlama Çalışması”, Electronic International Journal of Education, Arts and Science, Volume:1 Issue:1, Ohio/USA, pp. 135-155
KÜNTER, Nuri (2014), “Askeri Liderlik: Kavramlaştırma ve Askeri Liderin Etkinliğinin Ölçümüne İlişkin Bir Ölçek Geliştirme Çalışması”, Yüksek Lisans Tezi, Kara Harap Okulu, Ankara.
ÖNEN, S. Mustafa; KANAYRAN, Hasibe Gül, (2015), “Liderlik ve Motivasyon:
Kuramsal Bir Değerlendirme”, Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, sayı:5.2, ss.43-64
ÖVEN, Halil, (2006), “Türk Silahlı Kuvvetlerinde Yönetici ve Liderin Fonksiyonları (Van, Ağrı, Bitlis Ve Siirt İlleri Askeri Yönetici ve Liderler Örneği)”, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
ÖZKAYA, M. O.,KOCAKOÇ, İ. D., &KARAA, E. (2006),“Yöneticilerin Örgütsel Bağlılıkları ve Demografik Özellikleri Arasındaki İlişkileri İncelemeye Yönelik Bir Alan Çalışması”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 77-96.
ÖZMUTLU, İlker, (2011), “Bedensel Engelli Sporcularda Antrenörlerin Hizmetkâr Liderlik Davranışlarının Sporcu Tatmini İle İlişkisi”, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
SU, Ahmet, (2015), “Başarı Belgesi Almış Okul Yöneticilerinin Etik Liderlik Uygulamalarının İncelenmesi (Afyonkarahisar İli Örneği)”, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
ŞEKERCI, Murat; AYPAY, Ahmet,(2009), “İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Yönetim Becerileri İle Grup Etkililiği Arasındaki İlişki”, Kuram Ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Sayı:57, ss.133-160.
TENGİLİMOĞLU, D, (2005), “Kamu ve Özel Sektör Örgütlerinde Liderlik Davranışı Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Alan Çalışması”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:14.
TOPALOĞLU, C.,& Dalgın, T. (2013). Algılanan Liderlik Tarzı Ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi: Marmaris’de Yer Alan Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Üzerinde Bir Uygulama, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(29), 277-301.
TSK İç Hizmet Yönetmeliği (1961), M.d.14,21.
YILMAZ, Celal, (2013), “Hizmetkâr Liderlik ile Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki”, Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
Elektronik Kaynaklar
BAKAN, İsmail, DOĞAN, İnci Fatma (2012), “Hizmetkâr Liderlik”,
BAKAN, İsmail, DOĞAN, İnci Fatma (2012), “Hizmetkâr Liderlik”,