Sahip olunan amaçların ulaşılabilirlik derecesi ile kişilerin gösterecekler
ARAŞTIRMA
Tez çalışmasının bu bölümünde, çalışanların iş doyumunun ve örgütsel bağlılığının incelenmesine yönelik gerçekleştirilen araştırmanın amacı açıklandıktan sonra, araştırmanın ön kabulleri ve sınırlılıkları ile yöntemine ve ardından araştırmadan elde edilen veri ve bulgulara yer verilmektedir.
3.1. ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu araştırmada; çalışanların iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeylerini belirlemek, içsel ve dışsal faktörlerin iş doyumuna etkisini ortaya koymak, kişisel, örgütsel ve örgüt dışı faktörlerin örgütsel bağlılık üzerindeki etkilerini incelemek, iş doyumu ve örgütsel bağlılığın belirli demografik değişkenlerle ilişkisini, iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeylerinin işgören kademesine göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak, işgörenlerin, örgüt çevresi ile ilgili belli başlı değişkenlere yönelik algı düzeylerini belirlemek, bu değişkenlerin bireylerin iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeyini ne şekilde etkilediğini ortaya koymak ve bu doğrultuda konuya ilişkin sorunları saptayarak, çözüm önerileri getirmek amaçlanmıştır.
3.2. ARAŞTIRMANIN ÖN KABULLERİ
Bu araştırma ile ilgili olarak, ele alınan örneklem grubunun uygulanan anket formuna doğru ve yansız olarak bilgi verdikleri varsayılmıştır.
3.3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 3.3.1. Araştırmanın Örneklemi
Araştırmanın örneklemini bir kimya sanayi ve bir tekstil sanayinde çalışan işgörenler oluşturmaktadır. Araştırma Mayıs 2006 - Haziran 2006 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Kimya sanayinde faaliyet gösteren de çalışan sayısı 143 olmasına rağmen bazı departman yöneticilerinden izin alınamaması nedeniyle 88 işgörene anket uygulanabilmiştir. Tekstil sanayinde faaliyet gösteren işletmede ise çalışan sayısı 117 olmasına rağmen, bazı çalışanların araştırmaya katılmayı kabul
etmemesi nedeniyle 77 kişiye anket uygulanabilmiştir.
Toplam 210 kişiye ulaştırılan anketlerden geri dönen anket sayısı 165 olup, genel olarak anketlerin geri dönüş oranı % 80’dir. Geri dönen anketlerin tamamı (165 anket), araştırmanın analizlerine dahil edilmiştir.
3.3.2. Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Araçları
Araştırmada, “İş Doyumu” ve “Örgütsel Bağlılık” ölçeklerinin yanı sıra, demografik özellikleri içeren kişisel bilgi formu kullanılmıştır.
3.3.2.1. İş Doyumu Ölçeği
Tez çalışmasında kullanılan işdoyumu ölçeği; ‘’Locke, Smith ve Hulin’’ tarafından geliştirilen ve ‘’İş Tatmini Endeksi’’ olarak anılan ve Ayşe Can Baysal1 tarafından Türkçe’ye çevrilerek uyarlanıp geliştirilen ölçek ile Gülten İncir2 tarafından geliştirilen “İş Tatmini” ölçeğinden faydalanılarak oluşturulmuştur.
Toplam 41 maddeden oluşan bu ölçek, 5 dereceli likert tipi cevaplanır. Ölçekte yer alan ifadeler; şiddet derecelerine göre hiç katılmıyorum, katılmıyorum, kararsızım, katılıyorum ve tamamen katılıyorum seçeneklerinden birinin seçilerek yanıtlanmasını gerektirir.
İş doyumu ölçeği; terfi ve ilerleme, ast-üst ilişkisi, kişilik, statü, zeka ve yetenek, ödüller ve özendirme, kararlara katılma, birlikte çalışan işgörenler, fiziksel koşullar ve iletişim olmak üzere 10 alt ölçekten oluşmakta ve toplam 42 maddeyi içermektedir.. Terfi ve ilerleme alt ölçeği 5, ast-üst ilişkisi alt ölçeği 5, kişilik alt ölçeği 3, statü alt ölçeği 3, zeka ve yetenek alt ölçeği 6, ödüller ve özendirme alt ölçeği 3, kararlara katılma alt ölçeği 3, birlikte çalışan işgörenler 4, fiziksel koşullar alt ölçeği 5 ve iletişim alt ölçeği 5 maddeden oluşmaktadır.
1
BAYSAL, Ayşe Can, Çalışma Yaşamında İnsan(İnsan), Avcıol Basın Yayın, Fakülte Yayın, İstanbul, 1993
.
Kemal Eroğluer3’in hazırlamış olduğu “Örgüt Kültürünün Çalışanların İşdoyumuna Etkisi” tezinden 3, 4, 11, 17, 40 ve 41. maddeler değerlendirilerek anketimize alınmıştır.
Deniz Tarlan4’ ın hazırlamış olduğu “Konaklama İşletmelerinde Başarım Değerlemesi ve İş Doyumu Analizi” tezinden 5, 28, 29, 30 ve 31. maddeler değerlendirilerek anketimize alınmıştır.
Arzu Gürdoğan5’ ın hazırlamış olduğu “Bodrum Merkezde Bulunan Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Çalışan İşgörenler Üzerinde Örgüt Kültürü İle İş Doyumu Arasındaki İlişki” tezinden 21, 22 ve 23. maddeler değerlendirilerek anketimize alınmıştır.
Kezban Özçelik Kaynak6’ ın hazırlamış olduğu “Kamuda Farklı Statüde Çalışanların İş doyumu ve Sonuçlarının Karşılaştırılması” tezinden 6, 32, 33, 34, 35 ve 36. maddeler değerlendirilerek anketimize alınmıştır.
Selahattin Sertçe7’ nin hazırlamış olduğu “Kamu Kuruluşlarında Yöneticilerin İş Doyumu Üzerine Bir Araştırma (İzmir Emniyet Müdürlüğünde Bir Araştırma)” tezinden 7, 8, 9, 10 ve 25. maddeler değerlendirilerek anketimize alınmıştır.
Tülin Ulusoy8’ un hazırlamış olduğu “İşletmelerde İş Tatmini ve Karşılaştırmalı Bir Uygulama Araştırması” tezinden 1, 2, 13, 24 ve 37. maddeler değerlendirilerek anketimize alınmıştır.
Yurdagül Bulut9’ un hazırlamış olduğu “Toplam Kalite Yönetimi Uygulayan İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin İş Doyumu” tezinden 18 ve 19. maddeler değerlendirilerek anketimize alınmıştır.
3 EROĞLUER, Kemal, Örgüt Kültürünün Çalışanların İş Doyumuna Etkisi, İzmir, 2001.
4 TARLAN, Deniz, Konaklama İşletmelerinde Başarım Değerlemesi ve İş Doyumu Analizi, İzmir, 2001. 5 Gürdoğan, Arzu, Bodrum Merkezde Bulunan Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Çalışan İşgörenler Üzerinde Örgüt Kültürü İle İş Doyumu Arasındaki İlişki, İzmir, 2005.
6 KAYNAK, Kezban Özçelik, Kamuda Farklı Statüde Çalışanların İş doyumu ve Sonuçlarının Karşılaştırılması, İzmir, 2005.
7 SERTÇE, Selahattin, Kamuda Farklı Statüde Çalışanların İş doyumu ve Sonuçlarının Karşılaştırılması, İzmir, 2003.
8 ULUSOY, Tülin, İşletmelerde İş Tatmini ve Karşılaştırmalı Bir Uygulama Araştırması, İstanbul, 1993. 9 BULUT, Yurdagül, Toplam Kalite Yönetimi Uygulayan İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin İş Doyumu, İzmir, 2005.
Vedat EROL10’ un hazırlamış olduğu “İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık” tezinden 26, 27, 38 ve 39. maddeler değerlendirilerek anketimize alınmıştır.
3.3.2.2. Örgütsel Bağlılık Ölçeği
Tez çalışmamızda kullanılan örgütsel Bağlılık Ölçeği, “Meyer ve Allen”11 tarafından geliştirilen “Örgütsel Bağlılık Ölçeği”dir.
Toplam 18 maddeden oluşan bu ölçek, 5 dereceli likert tipi cevaplanır. Ölçekte yer alan ifadeler; şiddet derecelerine göre hiç katılmıyorum, katılmıyorum, kararsızım, katılıyorum ve tamamen katılıyorum seçeneklerinden birinin seçilerek yanıtlanmasını gerektirir.
Örgütsel bağlılık anketi; duygusal, rasyonel ve normatif bağlılık olmak üzere 3 alt ölçekten ve toplam 18 maddeden oluşmaktadır. Duygusal bağlılık alt ölçeği 6, rasyonel bağlılık alt ölçeği 6, normatif bağlılık alt ölçeği 6 maddeden oluşmaktadır.
3.3.2.3. İşten Ayrılma Niyeti Ölçeği
Toplam 4 maddeden oluşan bu ölçek, 5 dereceli likert tipi cevaplanır. Ölçekte yer alan ifadeler; şiddet derecelerine göre kesinlikle katılmıyorum, katılmıyorum, kararsızım, katılıyorum, kesinlikle katılıyorum seçeneklerinden birinin seçilerek yanıtlanmasını gerektirir.
3.3.2.4. Kişisel Bilgi Formu
Araştırma örnekleminin iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeylerinin ve örgüt çevresine yönelik algılarının bazı demografik değişkenlere göre farklılık gösterebileceğinden hareketle, kişisel bilgi formu oluşturulmuştur. Bu form, ankete katılanlardan “istekli olanlar” tarafından doldurulmuştur. Kişisel bilgi formunda; cinsiyet, yaş, medeni durum, çalışma süresi, eğitim durumu, işletmedeki pozisyonu, çalışılan bölüm ve iş değiştirme isteği ile ilgili sorular bulunmaktadır.
3.3.3. Verilerin Toplanmasında İzlenen Yol
Çalışmada kullanılan anketler; tekstil sanayi ve kimya sanayideki çalışan 165 kişinin tümüne iletilmiştir. Anketlerin uygulanması; Mayıs 2006 - Haziran 2006 tarihleri arasında, araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın amaçları ve içeriği anlatıldıktan sonra, araştırmaya katılmak isteyen çalışanlarla uygulama gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar, formları kendileri doldurmuşlardır. Her bir uygulamanın süresi ortalama 20 dakikadır.
3.3.4 Verilerin Analizi
Örneklem grubundan elde edilen verilerin analizi; SPSS 13 Paket programı (Statistical Programme for Social Sciences / Sosyal Bilimler için İstatistik Paket Programı) vasıtasıyla yapılmıştır. Analizlerde; betimsel istatistiksel teknikler, güvenilirlik analizi, tek örneklem için t testi (one sample t test), bağlantısız örneklemler için t testi (bağımsız grup t testi / independent samples test), tek yönlü varyans analizi (one way anova), çoklu regresyon analizi gibi analizler kullanılmıştır.
3.4 VERİLER VE BULGULAR
Bu bölümde, araştırmadan elde edilen verilere ve bulgulara yer verilmektedir.
3.4.1. Araştırma Örneklemine İlişkin Bulgular
Araştırma örneklemine ilişkin demografik veriler Tablo 3.1’de verilmiştir.
Tablo 3.1 Örneklemin Demografik Bulguları DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER N % CİNSİYET Erkek 66 40 Bayan 99 60 YAŞ 20 ve altı 2 1.2 21-30 70 42.4 31-40 61 37.0 41-50 18 10.9 51 ve üstü 14 8.5
SEKTÖR