Kariyer engellerinin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonun aracılık rolünü belirlemeye yönelik olan bu çalışmada, öncelikle araştırmanın kapsamı, araştırmanın örneklemi ve araştırmada kullanılan ölçeklere ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Daha sonra araştırma modelinde yer alan tüm değişkenlere keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmış, değişkenler arası birlikteliği belirlemek için korelasyon analizi
gerçekleştirilmiştir. Araştırma hipotezlerin test edilmesinde ise hiyerarşik regresyon analizi uygulanmış ve aracılığın kapsamlı olarak belirlenebilmesi için Sobel testi kullanılmıştır.
Araştırmanın Kapsamı ve Örneklemi
Araştırmanın konu açısından kapsamı; kariyer engelleri, kariyer motivasyonu ve mutluluk arasındaki ilişkilerin açıklanmasıyla sınırlandırılmıştır. Araştırmanın uygulama açısından kapsamını; kolayda örnekleme yöntemi ile belirlenen ve Antalya’da faaliyet göstermekte olan 4 adet beş yıldızlı otel işletmesinin kadın çalışanları oluşturmaktadır. Bu otellerin yönetimlerinden alınan izin doğrultusunda teslim edilen 250 adet anket formundan geriye dönen 170 adet (%68) anket formunun, 166 (%66) adedi değerlendirme kapsamına alınmıştır.
Araştırmanın Ölçekleri
Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket tekniğinden yararlanılmıştır. Anket formlarının oluşturulmasında yabancı literatürden alınıp Türkçe’ye uyarlanan ölçekler kullanılmıştır. Ölçeklerin Türkçe uyarlanmasında İngilizce-Türkçe ve Türkçe-İngilizce çeviri yöntemi kullanılarak, çeviriler yabancıl dil okutmanlarıyla gerçekleştirilmiştir.
Ölçekler, Türkçe’ye çevrildikten sonra, pilot araştırma (n=30) vasıtasıyla gözden geçirilmiş ve gerekli düzeltmeler gerçekleştirilmiştir. Ölçeklerde bulunan ifadelerin yanıtları için eşit aralıklı olduğu varsayılan beş aralıklı Likert tipi derecelendirme (“1=Kesinlikle katılmıyorum”…“5=Kesinlikle katılıyorum”) kullanılmıştır. Ayrıca anket formunda 4 adet demografik soruya yer verilmiştir.
Kariyer Engelleri Ölçeği: Kadın işgörenler tarafından algılanan kariyer engellerinin ölçülmesinde Swanson (1996)’un geliştirdiği kariyer engelleri envanterinin Raiff (2004) tarafından daraltılan şekli kullanılmıştır. Ölçekte, kariyer planlama eksikliğinden kaynaklanan engeller 9 ifade (“kariyer hedefimin ne olduğundan emin değilim”,
“çevremde alternatif kariyer fırsatları olduğunu düşünmüyorum” vb.); iş-aile çatışmasından kaynaklanan engeller 10 ifade (“aile hayatıma yönelik planlarım ile kariyer planlarım arasında çatışma yaşarım”, “ev yaşamındaki sorumluluklarım iş performansımı olumsuz etkiler” vb.); cinsiyet ayrımcılığından kaynaklanan engeller 6 ifade (“yöneticim, bayan olduğum için bana önyargılı davranır”, “bu işi yapan erkekler bayanlara göre daha çabuk terfi eder” vb.); çevreden kaynaklanan engeller 7 ifade (“ailem seçtiğim kariyer yolunu onaylamıyor”, “toplumda erkeklerin bu işi daha yaptığına dair bir önyargı var” vb.) olmak üzere 32 ifade yer almaktadır. Kariyer engelleri ölçeğine ilişkin verilere, ölçeğin yapı geçerliliğinin sağlanması amacıyla açıklayıcı (keşfedici) faktör analizi uygulanmıştır.
Temel bileşenler analizinde, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi, örneklemin faktör analizi için yeterli olduğunu (KMO değeri .933) göstermiştir. Keşfedici faktör analizi sonucunda 13 madde faktör yüklerinin 0.50’nin altında kalması sebebiyle analiz dışında bırakılmış ve kalan maddelerin dört faktörlü yapıya uyum sağladığı görülmüştür. Kalan maddelerin faktör yüklerinin .69 ile .86 arasında olduğu belirlenmiştir. Yapılan güvenirlik analizi sonucunda ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .94 olarak bulunmuştur.
Kariyer Motivasyonu Ölçeği: Kadın işgörenlerin kariyer motivasyonu düzeylerini ölçmek amacıyla Grzeda ve Prince (1997) çalışmasında yer alan ölçek kullanılmıştır. Ölçekte, kariyer esnekliği boyutuna ilişkin 8 ifade (“işimi veya çalıştığım yeri değiştirmek benim için normal bir durumdur”, “değişen çalışma şartlarına uyum sağlarım” vb.); kariyeri kavrama boyutuna ilişkin 5 ifade (“neyi iyi yapabileceğimi neyi yapamayacağımı biliyorum”, “ileriye yönelik belirli kariyer hedeflerim var” vb.); kariyer kimliği boyutuyla ilgili 8 ifade (“kariyer hedeflerime uygun bir yerde çalışmak isterim”, “edindiğim yeni bilgi ve deneyimlere göre kariyer hedeflerimi gözden geçiririm” vb.) olmak üzere toplam 21 ifade yer almaktadır. Temel bileşenler analizinde, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi, örneklemin faktör analizi için yeterli olduğunu (KMO değeri .748) göstermiştir. Keşfedici faktör analizi sonucunda, 11 madde faktör yüklerinin 0.50’nin altında kalması sebebiyle analiz dışında bırakılmış ve kalan maddelerin üç faktörlü yapıya uyum sağladığı görülmüştür. Kalan maddelerin faktör yüklerinin .59 ile .88 arasında olduğu belirlenmiştir.
Yapılan güvenirlik analizi sonucunda ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .71 olarak bulunmuştur.
Mutluluk Ölçeği: Kadın işgörenlerin mutluluk düzeylerini ölçmek amacıyla Hills ve Argyle (2002) çalışmasından elde edilen Oxford Mutluluk Envanterinin kısa formu kullanılmıştır. Toplam 8 ifadeden (“kendimden, mesleğim, işim, yaşantımdan memnunum”, “hayatın oldukça ödüllendirici olduğunu düşünüyorum” vb.) oluşan ölçeğin yapı geçerliliğinin sağlanması amacıyla açıklayıcı (keşfedici) faktör analizi uygulanmıştır.
Temel bileşenler analizinde, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi, örneklemin faktör analizi için yeterli olduğunu (KMO değeri .826) göstermiştir. Keşfedici faktör analizi sonucunda 1 madde faktör yükünün 0.50’nin altında kalması sebebiyle analiz dışında bırakılmış ve kalan 7 maddenin ölçeğin tek faktörlü yapısına uyum sağladığı belirlenmiş, faktör yüklerinin ise .52 ile .77 arasında olduğu görülmüştür. Yapılan güvenirlik analizi sonucunda ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .80 olarak bulunmuştur.
Keşfedici faktör analizlerinin sonucunda Lisrel 8.80 programı kullanılarak, doğrulayıcı faktör analizi yapılmış ve her bir ölçeğin uyum iyiliği değerleri hesaplanmıştır. Tablo 1’de araştırmanın ölçeklerine ilişkin doğrulayıcı faktör analizi sonuçları verilmektedir. Bu değerlerin, literatürde kabul edilen sınırlar içerisinde olduğu görülmektedir (Schermelleh-Engel, Moosbrugger ve Müller, 2003, s.52; Meydan and Şeşen, 2011, s.35 ).
Tablo 1. Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonucunda Ölçeklerin Uyum İyiliği Değerleri
Değişkenler χ² d.f. χ²/df GFI AGFI CFI NFI NNFI RMSEA ≤ 5 ≥ .85 ≥ .80 ≥ .90 ≥ .90 ≥ .90 ≤0.08 Kariyer 241.50 145 1.66 0.87 0.83 0.99 0.97 0.98 0.064 Engelleri
Kariyer 48.26 24 2.01 0.94 0.89 0.96 0.93 0.94 0.076 Motivasyonu
Mutluluk 21.29 13 1.63 0.97 0.93 0.98 0.96 0.97 0.066
ARAŞTIRMA BULGULARI