Araştırmanın Veri Toplama Teknikleri ve Analizi

Tez çalışmasının teorik bölümünün oluşmasında kaynak taraması yapılarak, kitap, dergi, rapor, gazete ve makalelerden istifade edilmiştir. Ayrıca toplumsal yapı ve nüfus yapısı ile ilgili bölümlerde TÜİK’in yayınlamış olduğu istatistikî bilgilerden yararlanılmıştır.

Alan araştırması ile ilgili verilerin elde edilmesi için anket formu oluşturulmuştur. Anket formunun oluşturulması sırasında Bağlı ve Bilici (2005), Bağlı ve Özensel (2005), Dünya Değerler Araştırması (2007), Bilgesam (2009) ve Konda (2006) çalışmalarından istifade edilmiştir. Elde edilen anket soruları tez izleme jüri üyelerine ve konu ile ilgili çalışma yapan akademisyenlere gönderilerek dönüt alınmıştır. Son hali verilen anket formu, Diyarbakır il merkezindeki 3 ilçenin farklı yerleşim birimlerinde 60 kişiye ön kontrol amaçlı pilot uygulama yapılmıştır. Ön değerlendirilme sonucunda

72

anlaşılamayan veya araştırmanın problem ve alt problemlerine cevap vermeyen sorular çıkartılmıştır. Uygulamadan sonra gerekli düzenlemeler yapılarak 73 değişik türde sorudan oluşan anket uygulaması yapılmıştır. Soruların tasnifi şu şekildedir:

1. Demografik veriler ve Nüfus yapısı a. Cinsiyet

b. Yaş

c. İkamet Edilen İlçe/Semt d. Doğum Yeri

e. Medeni Durum

f. Hanede yaşayan birey sayısı g. Çocuk Sayısı

h. Eğitim Düzeyi i. Meslek

j. Gelir

k. Ana dil, ailede konuşulan dil l. Sağlık ve ruhsal durum

m. Göç, göç edilen yerleşim yeri, göç sebebi 2. Aile kurumuna ilişkin görüşlerinin tespiti:

a. Ailenin önemi

b. Evlilik ile ilgili göstergeler i. evlilik yaşı

ii. evlilik türü

iii. eş ile akrabalık (akraba evliliği) a. Ailelerin yaşadığı en önemli problem

b. Ailede sorun olduğunda yardım alınan mercî c. Kız ve erkek çocukların eğitim düzeyi

d. Kadın-erkek ilişkileri ve aileye ilişkin tutumlar (5’li Likert tipindeki aşağıdaki önermelerden oluşmaktadır)

i. Bir çocuğun mutlu bir şekilde büyüyebilmesi için, hem analı, hem babalı bir eve ihtiyacı vardır.

ii. Bir kadının, hayatını tam yaşamış olması için çocuk sahibi olması şarttır. iii. Evlilik modası geçmiş bir kurum değildir.

73

v. Hayatta en önemli amaçlarımdan birisi, anne ve babamın benden gurur duymasıdır.

vi. Kadın ev dışında gelir getirici bir işte çalışmamalıdır.

vii. Bir kadın eşinden dolayı çocukları olmuyorsa boşanıp başkasıyla evlenmemelidir.

viii. Çalışan bir anne de, çocuklarıyla çalışmayan bir anne kadar sıcak ve güvenli ilişkiler kurabilir.

ix. Ev kadını olmak da, çalışmak ve para kazanmak kadar tatmin edici bir şeydir.

x. Evin gelirine, hem kadın, hem erkek katkıda bulunmalıdır. xi. Genelde erkekler kadınlardan daha iyi siyasi lider oluyorlar.

xii. Üniversite eğitimi, kız çocuktan daha çok, erkek çocuk için önemlidir. xiii. Bir erkeğin, birden fazla karısının olması kabul edilebilir.

xiv. Kadın, her zaman kocasına itaat etmelidir.

xv. İnsan anne ve babasını, hatalarına rağmen, kayıtsız şartsız sevip saymalıdır.

xvi. Sevgi ve saygıyı hak etmeyen bir anne ve babayı, çocuğu da sevip saymak zorunda değildir.

xvii. Anne ve babaların görevi, kendi zararlarına dahi olsa, çocukları için her türlü fedakârlığı yapmaktır.

xviii. Anne ve babaların da kendi hayatları vardır. Onlardan, çocuklarının iyiliği için kendi iyiliklilerini tehlikeye atacak kadar fedakârlık beklenmemelidir.

xix. Ülkede eğer çalışanlar iş bulamıyorsa, çalışmak kadınlardan çok erkeklerin hakkıdır.

a. Çocukların evde öğrenmesi gereken özellikler,

b. Kadının niteliği(İyi bir anne olmak, iyi bir eş olmak, dindar olmak, eğitimli olmak, çalışıyor olmak),

c. Namus Algısı(5’li Likert tipindeki aşağıdaki önermelerden oluşmaktadır) i. İnsan namusu için ölebilir ve öldürebilir.

ii. Evlenme kararında kızın rızasını almaya gerek yoktur. iii. Ahlakı bozulacağı için kızlar okula gönderilmemelidir. 3. Ekonomi kurumuna ilişkin görüşlerinin tespiti:

a. -Hanenin gelirini tatminkâr bulma b. Sanayi ve iş dünyasının yönetim şekli c. Gelirlerin dağılımının niteliği

74

d. İş yerlerinin ve sanayi kuruluşlarının mülkiyeti

e. Kişilerin geçiminde devletin veya bireylerin sorumluluğu 4.Siyaset kurumuna ilişkin görüşlerinin tespiti:

a. Siyasete ilgi duyma

b. Toplumun değişiminin niteliği c. Kendini solda veya sağda tanımlama

d. Farklı gruplarla komşuluk isteme-istememe (Sabıkalılarla, alkoliklerle, akıl hastalarıyla, uyuşturucu madde kullananlarla, Hıristiyanlarla, Yahudililerle, Türklerle, Kürtlerle, Araplarla, Zazalarla, Çingenelerle, Yezidilerle, Süryanilerle, Alevilerle, Ermenilerle, Keldanilerle komşuluk).

e. Kişinin çocuğunun farklı gruplarla evliliğini onaylama-onaylamama (Farklı şehir, bölge, ülke, etnik köken, din, mezheple evlilik)

f. Sivil toplum kuruluşlarına üyelik g. Siyasi gruplara yakınlık

h. Türkiye’nin en önemli sorunu i. Siyasi eylemlere katılım

j. Diyarbakır’ın en önemli problemi

k. Kurum, kuruluş ve kişilere güven (Cumhurbaşkanlığı, TBMM, Başbakanlık, silahlı kuvvetler (ordu), hükümet, emniyet teşkilatı, siyasi partiler, mülki amirler (kaymakam, vali), belediye başkanları, Diyanet İşleri Başkanlığı, din alimleri, dini cemaat/tarikatlar, yazılı basın, televizyon kanalları, sendikalar, muhtarlar, imamlar (din görevlileri), aşiret reisleri, devlet memurları, büyük şirketler, çevreci kuruluşlar, kadın hakları kuruluşları, AB, BM, yargı organları, AİHM), l. Siyasi sistemleri değerlendirme (diktatörlük, teknokrasi, ordunun yönetimi,

demokratik yönetim, sosyalizm, teokrasi), m. Demokratik yönetimi değerlendirme,

n. Oy verme davranışı (Seçimlerde oy verilecek parti, alternatif parti, hiçbir koşulda tercih edilmeyecek parti),

o. Ülkeye aidiyet ilişkisi

i. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmaktan memnunum. ii. Türkiye Cumhuriyeti benim de devletimdir.

75

iii. Türkçe konuşmak benim için sorun teşkil etmez. iv. Türkiye Cumhuriyeti’nin bayrağı hepimizin bayrağıdır.

v. Türkiye’nin her yeri benim de memleketimdir. vi. İstiklal Marşı bu ülkede yaşayan herkesin marşıdır. p. Ortak tarihi geçmiş, birlikte yaşam ve gelecek tasavvuru

i. Türk tarihi aynı zamanda Kürtlerinde/Zazalarında tarihidir.

ii. Birlikte yaşam açısından Türklerle Kürtler/Zazaların aynı dine mensup olmaları önemlidir.

iii. Kürt- Türk ayrımını anlamsız buluyorum.

iv. Türklerle Kürtlerin/Zazaların ortak bir geleceği vardır. q. Kendini güvende hissetme, ifade özgürlüğü ve ayrımcılık

i. Kendi etnik kökenim dışındaki etnik kökenden olanlara karşı herhangi bir önyargım ve antipatim yoktur.

ii. Bu ülkede çalışan herkesin başarı şansı eşittir.

iii. Türkiye’de kendimi ve düşüncelerimi rahatlıkla ifade etmekteyim.

iv. Kendi memleketimin bulunduğu bölgede kendimi diğer bölgelere göre daha g güvende hissederim.

v. Bir başka bölgede de kendimi güvende hissederim.

vi. Bu ülkede herkes kendi kültürünü rahat biçimde yaşamaktadır. vii. Yaşadığım bölge dışına çıktığımda kendimi tedirgin hissediyorum. r. Kamu görevlilerinin niteliği,

i. Bölgeye genelde işe yaramaz ve sorunlu memurlar atanmaktadır. ii. Bölgeye gelen kamu görevlileri bölgeye ve halka karşı ön yargılıdırlar. iii. Bölgeye gelen kamu personeli halkın dilini bilmedikleri için yeterli

iletişim kuramamaktadırlar.

s. Kimlik (kendini tanımlama: Arap, Kürt, Türk, Müslüman vb.) 5. Din kurumuna ilişkin görüşlerinin tespiti:

a. Dine mensubiyet, b. Mezhebe mensubiyet,

c. Tarikata veya dini cemaate bağlılık,

d. İbadetleri tatbik etme-etmeme (Kur’an okumak, beş vakit namaz kılmak, ara sıra namaz kılmak, Cuma namazı kılmak, bayram namazı kılmak, oruç tutmak, zekât

76

vermek, kurban kesmek, mevlit okumak, kandil gecesi ibadet etmek, hiç ibadet etmemek),

e. Kişinin ibadet yapıp-yapmadığına bakmaksızın kendi dindarlığını değerlendirmesi,

f. İnanç esaslarına iman (Allah, ahiret, kişinin bedeninden ayrı ruhunun olması, cennet-cehennemin varlığı, meleklerin varlığı).

Tez çalışmasının yürütücüsü tarafından araştırmanın yapıldığı ildeki üniversitenin Sosyoloji bölümü son sınıfta okuyan, anket konusunda tecrübeli Kürtçe ve Zazaca bilen öğrencilere anket formu tanıtılmış ve uygulamanın nasıl olması konusunda bilgi verilmiştir. Bu öğrencilerden 2’şer kişilik gruplar oluşturularak anketler 1 Mayıs - 30 Haziran 2009 tarihleri arasında 600 kişiye uygulanmıştır.

Anketörler tarafından yüz yüze görüşme şeklinde yapılan anket uygulamasında, katılımcıların yalnız olmalarına ve tek başlarına cevap vermelerine azami dikkat edilmiş; kontrol amacıyla telefon numaralarının alınması istenmiştir. Anketörler, katılımcıya gerekli açıklamaları yaptıktan sonra katılımcıdan ankette yer alan soruları cevaplandırması istenmiş, katılımcının ankette yer alan soruları cevaplandırırken isteksiz davranma, heyecanlanma veya tedirgin olma durumuna karşı hazırlıklı olunarak katılımcılar ikna edilmiş, tüm sorulara cevap alınmaya çalışılmıştır. Özellikle merkez ilçelerin dışındaki Ergani, Dicle, Çermik-Çüngüş ile göç sonucu kırsal kesimden gelenlerin çoğunlukta olduğu Sur, Bağlar gibi yerleşim yerlerinde yaşayanların bu tip araştırmalara fazlaca muhatap olmamaları ve tedirginlikleri anket sorularının cevaplandırılmasını zorlaştırmıştır. Anketörlerin katılımcılarla aynı semtlerde ikamet edenler ve Kürtçe ve Zazaca bilenler arasından seçilmesi, güven problemini azaltmış, soruların tam ve eksiksiz olarak cevaplandırılması sağlanmaya çalışılmıştır. Ancak tüm bu çabalara rağmen; katılımcıların bir kısmının ankete cevap vermek istememelerinin, bir kısmının ise soruların çokluğunu bahane ederek anketi yarım bırakmalarının önüne geçilememiştir. Geriye dönen anketlerin her gruptan yaklaşık %10’luk kısmı rastgele seçilerek telefonla aranıp kontrol edilmiştir. Hatalı doldurulan, yarım bırakılan ve cevapları çelişkili bulunanlar çıkarılarak 460 tanesi veri olarak kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS programına girilmiştir.

77

Betimsel bir araştırma desenine uygun olarak verilerin analizinde öncelikli olarak her sorunun bütününü görmek amacıyla frekans tabloları verilmiştir. Ayrıca verilerin bağımsız değişkenler olarak seçtiğimiz cinsiyet, yaş, eğitim ve gelirle ilişkisini tespit etmek amacıyla “iki değişkenli ki-kare testi” başka bir isimlendirmeyle “ki-kare bağımsızlık testi” uygulanmıştır.

Ki-kare bağımsızlık testi veri setindeki değişkenlerin farklı ölçütlere ya da belirli bir amaca göre iki ya da çok yönlü çapraz tablo biçiminde sınıflandırılması halinde ve değişkenlerin belirlenen özellikleri arasında bir bağımlılığın olup olmadığı test edilmek istendiğinde kullanılır (Yazıcıoğlu, Erdoğan, 2007:245). Veri toplama tekniği olarak anket kullanılan çalışmalarda, çeşitli sorulara verilen cevaplar arasında veya herhangi bir sorunun cevabıyla bağımsız değişkenler arasında bir ilişki olup-olmadığı test edildiğinde Ki-kare testi sıklıkla kullanılır. Ki-kare analiziyle değişkenler arasında ilişkinin anlamlı olup olmadığı test edilir. İki değişken arasında ilişkinin olması, bir değişken düzeyindeki cevapların diğer değişkenlerin farklılaştığını gösterir (Büyüköztürk, 2009: 148-149).