Araştırmanın Tasarımı ve Yöntemi

Alan araştırmasına dayanan bu çalışmada takip edilen metodoloji; araştırmanın amacı, önemi, kapsamı, sınırlılıkları, örneklemi, ölçek geliştirme süreci, modeli, değişkenleri, veri toplama yöntemi, veri toplama aracı ve hipotezlerden oluşmaktadır.

4.1.1. Araştırmanın Önemi ve Amacı

Sosyo-ekonomik alandaki gelişmeler, demografik yapıdaki değişimler kişilerin yaşam seviyeleri yanında, mekânsal dağılımını da etkilemektedir. Az gelişmiş yerlerden gelişmiş yerlere doğru nüfus hareketlerinin olması müspet ve kaçınılmaz olarak görülmektedir.

Kırsal alanlardaki yüksek doğurganlık oranları, ölüm oranlarının azlığı ve tarımda makineleşme ile kırdaki nüfusun işsiz kalmış; toprakların bölünmesi kişi başına toprak oranının düşmesine ve verimliliğin azalmasına neden olmuştur. Nüfus artışı ve makineleşme kırda yaşamın iticiliğini arttırarak, kente göç etmeninin daha cazip hale gelmesini sağlamıştır. Diğer yandan kentteki istihdam, eğitim, sağlık vb. hizmet ve imkânlar göçleri hızlandırmıştır. Kırın iticiliğine kentin çekiciliği eklenince kırdan kente büyük göçler olmuştur.

Bireylerin, çalışma yaşamında gerçekleştirdikleri ekonomik faaliyetler o toplumun sınıfsal yapısı içindeki yerlerini göstermektedir. Bu olgu göçmenler için de geçerlidir. Göçmenlerin işgücü piyasasındaki konumu göç ettiği toplumdaki toplumsal konumunu açıklamaktadır. Bu araştırmada göçmenin işgücü piyasasındaki konumunun o toplumda farklı alanlara dâhil olma sürecine de etki ettiği savunulmaktadır.

Bu akımlar neticesinde kentlerde trafik, hava kirliliği, altyapı yetersizliği gibi çeşitli sorunlar oluşmaktadır. Diğer yandan göç edilen yerlerde ise yaşanılan bölgesel eşitsizliklere rağmen önemli bir gelişme sağlanamamakta ve göçler süreklilik arz etmektedir. Her ne kadar devletler bu göçü yönlendirme çabası içerisinde olsalar da önemli bir başarı gösterdikleri söylenemez. Yaşanan göç akımlarının azaltılamaması ve

134

istenildiği gibi yönlendirilememesi göç meselesinin önemini artırmakta ve araştırmacıları bu yönde araştırma yapmaya sevk etmektedir.

Araştırmanın amacı; içgöçlerin akım yönlerini, göçün iten ve çeken sebeplerini, içgöçlerde kullanılan ağ ilişkilerini, tarım sektöründen sanayi ve hizmet sektörüne geçişleri, merkez, yarı-çevre ve çevre illerin göçle olan ilişkilerini, köylülükten işçiliğe geçişi ortaya koymaktır.

4.1.2. Araştırmanın Sınırlılıkları

Araştırmada, Ağrı İli’nden İstanbul, İzmir, Kocaeli, Bursa ve Ankara illerine kalıcı ve yarı kalıcı şekilde yer değiştirmiş kişiler ele alınmış ve bu kişilere anket soruları sorulmuştur. Dört boyutlu olarak hazırlanan anket soruları kişilerin cevapları doğrultusunda incelenmeye alınmış, sonuçları aktarılmış bu sonuçlara göre değerlendirmelere yer verilmiştir.

Göç edenlere ulaşmanın zorluğundan ve mevcut Kürt Meselesi’nden dolayı göçmenlerin anket sorularına cevap vermek istememesi neticesinde katılımcı sayısı ve araştırma yapılan şehir sayısı düşük kalmıştır.

4.1.3. Araştırmanın Örneklemi

Çalışmanın evrenini Ağrı İli nüfusuna kayıtlı olup Ağrı İli dışındaki illerde yaşayan göçmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın temel verilerini ise Ağrı İli nüfusuna kayıtlı kişilerin en çok bulunduğu büyük şehirlerdeki (İstanbul, İzmir, Kocaeli, Bursa ve Ankara) göçmenlerden elde edilen veriler oluşturmaktadır. Bütün illerdeki Ağrılılara ulaşılmanın zorluğu ve yüksek maliyeti göz önüne alınarak Ağrılıların en çok göç ettiği illerde araştırma yapılmaya karar verilmiştir. Bu şehirlerde yaşayan Ağrı İli nüfusuna kayıtlı kişilerin sayıları TÜİK-ADNKS’den alınmış, güvenirlik analizi yapılmış, anketin uygulanmasında yüzde hesabı kullanılarak dağıtım gerçekleştirilmiştir. Ankete katılacak kişilere öncelikle Ağrılı hemşeri dernek başkanları aracılık yapmış, daha sonra akrabalık ağı vasıtasıyla ulaşılmıştır. Yüz yüze görüşülerek yapılan anketlerin dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

135 Tablo 44

Uygulanan Anketin Örneklemi

Yaşadığı Şehir (2014) Ağrı Nüfusuna Kayıtlı Kişi Sayısı Toplam Göçten Aldığı Pay Anket Dağılım Anket Uygulanacak Kişi Sayısı İstanbul 165.950 _{31,56 49,55 231} İzmir 72.574 _{13,80 21,67 101} Kocaeli 43.120 _{8,20 12,88 60} Bursa 27.721 _{5,27 8,28 39} Ankara 25.533 _{4,86 7,62 36} Toplam 334.898 _{63,69 100,00 467}

4.1.4. Araştırma Ölçeğinin Geliştirilme Süreci

Ölçek maddelerini belirleme, uzmanlarla görüşme, deneme ölçeğini hazırlama, ölçeği uygulama, güvenirlik ve geçerliliği belirleme aşamaları sırasıyla gerçekleştirilmiştir. Anket soruları itme-çekme kuramı baz alınarak hazırlanmış ve tutunma boyutu eklenmiştir. Kuramı oluşturan dört boyut; iten, çeken, ileten, tutan faktörler başlığı altında kategorize edilen anket soruları, göç üzerine yazılan eserlerden, göç üzerine çalışan uzmanlardan ve göç eden kişilerden görüşler alınarak düzenlenmiştir. Yapılan çalışma (anket tasarısı), konusunda uzman beş kişiye gösterilerek ölçeğin konuyu kapsayıp kapsamadığı medyan olarak hesaplanmış ve bunun sonucunda bazı sorular çıkarılırken bazıları eklenmiştir. Araştırmacı tarafından daha önce hazırlanmış olan 69 maddelik anket tasarısı görüşmeler ve hesaplamalar sonucunda 53’e indirilmiştir. Aynı zamanda ölçekteki maddeler bir dil uzmanı tarafından da gözden geçirilmiştir. Güvenirlik ve geçerlilik analizi için 30 kişi ile anket yapılmış ve anket formu revize edilmiştir.

Göç üzerine yapılmış daha önceki araştırmalar incelendikten sonra bu araştırmada 5'li Likert tipinde bir ölçek hazırlanmasına karar verilmiştir. Ölçekteki maddeler "kesinlikle katılıyorum" , "katılıyorum" "kararsızım", "katılmıyorum" ve "kesinlikle katılmıyorum" şeklinde derecelendirilmiştir. Kararsızım ortada olmak üzere katılıyorum seçenekleri solda, katılmıyorum seçenekleri ise sağ tarafta 5’den 1’e doğru sıralanmıştır. Buna göre olumlu cevapların puanları yüksek; olumsuz cevapların puanları düşüktür.

136 4.1.5. Araştırmadan Beklenen Yararlar

Bu eser, bilimsel yönden sınırlı sayıda esere konu olan Ağrı İli’ndeki göçlerin, itici ve çekici faktörlerini bilimsel açıdan incelediği, bölgesel eşitsizlikleri veriler dahilinde ortaya koyduğu ve bu eşitsizlikleri gidermeyi amaçlayan öneriler sunduğu için bölgenin eşitsizliğinin azaltılmasına katkı sağlayabilir.

4.1.6. Araştırmanın Yöntemi ve Değişkenleri

Araştırma yöntemlerine göre bu çalışmamız hem betimsel hem de analitiktir. Göçlerin durumunu ortaya koyması bakımından betimsel olarak nitelendirilebilirken; göçün iten, çeken, engelleyen ve ileten etkenleri ayrı ayrı göz önüne alındığında neden - sonuç ilişkisi içerisinde değerlendirilebilir. Bu yönüyle analitik bir araştırma denilebilir.

Saha çalışmasında anket araştırma tekniği kullanılmış ve pozitif yöntem içerisinde değerlendirilmiştir. Demografik veriler araştırmanın bağımsız değişkenler içerisinde yer alırken iten-çeken, ileten-engelleyen ve tutunma boyutları bağımlı değişkenleri oluşturmaktadır.

4.1.7. Araştırmanın Hipotezleri

Lee tarafından göçler için formüle edilen iten-çeken ve ileten- engelleyen boyutlar ile yeni boyut kazandırılarak ortaya konulan tutunma boyutu çerçevesinde şu hipotezler denenmiştir.

H1: Göç edenlerde işsizlik azalmıştır. H2: Göç edenlerde işçileşme artmıştır.

H3: Ağrı’dan göç edenlerin çoğu vasıf yönünden düşüktür.

H4: Ekonomik koşullar göçü tetikleyen temel faktörlerin başında gelir.

H5: Sağlık hizmetlerinin yetersizliği göç nedenleri arasında önemli yer tutmaktadır. H6: Eğitim hizmetlerinin yetersizliği göç nedenleri arasında önemli yer tutmaktadır. H7: Göçün iletici faktörleri arasında en çok kullanılan akraba ve yakınlardır.

137

H8: “Göç etme kararında aile birleşimi” cinsiyet açısından farklılık göstermektedir ve kadınların bu cümleyi olumlaması erkeklere göre daha yüksektir.

H9: Göçmenlere, göç ettiğinde kalacak yer sağlama konusunda en fazla akrabaları yardımcı olmuştur.

H10: Göç hareketleri akraba ve yakınların ilişkilileri ile özendirilmektedir. H11: Göç edenler göç etmekten memnun kalmışlardır.

4.1.8. Veri Toplama Yöntemi ve Aracı

Ağrılıların göç ettikleri illerde kurdukları 25 dernek tespit edilmiş, bu derneklerin başkanlarının telefon numaraları toplanmış ve daha sonrasında dernek başkanları aranarak randevu talep edilmiş, dernek başkanları ile buluşmadan sonra onun gösterdiği hemşeri ve akrabaları ile tesadüfî örneklem ile yüz yüze kartopu anket yöntemi kullanılarak anketler yapılmıştır.

Ankette beşli likert ölçeğinin kullanılmıştır. Cronbach Alpha yöntemi ile güvenirliği ölçülmüş, yapı geçerliği için faktör analizi yapılmıştır. Anova ve crosstable testi uygulanmıştır.