Altyapı Hizmetleri

İl’de artan şehirleşme oranı beraberinde planlı bir kent yaşamını getirmemiş, aksine çarpık kentleşme ve kırsal hayatın kentte devam ettirilmesi şeklinde kendini göstermiştir (Kurğa ve diğerleri,2013:13). Bu durum birçok altyapı sorununu da beraberinde getirmektedir. Gerek yol, su, kanalizasyon altyapıları ve imar planlarına gerekse sosyo-kültürel hayata etki etmektedir.

Altyapı yatırımları başlangıçta iki kategoride düzenlenebilir. Yatırımların kamu kaynaklarından karşılanması ve yatırım teşvikleri verilerek özel sektör yatırımlarının önünün açılması şeklinde değerlendirilebilir. Ağrı İli’nde kamu yatırımları 2001-2012 yılları arasında artarak devam etmiştir. 2001 yılında 21.569.000 olan kamu yatırımı 2012 yılında 268.942.000 TL’ye yükselmiştir. Diğer yandan 2001- 08,07,2014 tarihleri arsında 116 yatırım teşvik belgesi uygulamaya girmiş ve 931.000.000 TL yatırım yapılarak ve 4.004 kişi istihdam edilmiştir (Ekonomi Bakanlığı, 2013; Kalkınma Bakanlığı, 2014).

Ağrı İli’nde kamu yatırımları sektörsel olarak değerlendirildiğinde 2011 ve 2012 yılarında en çok konut yapımına ayrılmıştır. İkinci sırada eğitim, üçüncü sırada diğer kamu hizmetleri ve dördüncü sırada tarım yer almaktadır. Yatırımlar genelde ya makine

119

alımı ya da inşaat yapımı şeklinde görülür. Özellikle son yıllarda gelişen inşaat sektörü kamu yatırımlarında kendini göstermektedir (Kalkınma Bakanlığı, 2013).

Her ne kadar kamu yatırımları ve yatırım teşvik uygulamaları artarak devam etse de Ağrı İli diğer illerle ve özellikle göç verdiği illerle karşılaştırıldığında çok geride görünmektedir. Ağrı İli’nin bulunduğu TRA2 bölgesinin maddi mallara ilişkin brüt yatırımlarının Türkiye toplamındaki payı %0,20’dir. 26 bölge arasında en son sıradadır. İstanbul ise %36,94 ile ilk sırada yer almaktadır (TÜİK-Ağrı, 2013:9).

Ağrı İli’nin bütününde içme suyu sorunu çözülmek üzeredir. Ancak tarım için su ihtiyacı hala bir sorun teşkil etmektedir ve bunun için ciddi yatırımlar gereklidir. Kanalizasyon sistemi her ilçe de bulunmaktadır. Birçok köye de kanalizasyon sistemi götürülmüştür. Belediyelerin kentlerde çöp toplama işleri çok iyi olmasa da yeterli düzeyde; köylerde ise yetersizdir. Gerek plastik şişe, poşet vb. maddelerin yerlere atılmaması gerekse hayvan gübrelerinin görüntü ve kokuları için konulan yasaklara hiç kimse uymamaktadır. Ulaşım anlamında dış bağlantı yolları nispeten iyidir. Ancak şehir içindeki cadde ve sokaklar dış bağlantı yollarına göre çok kötü durumdadır. Şehirde yaşayanlar açısından altyapı yetersizliği konusunda bozuk şehir içindeki yolları ile kış aylarında yetersiz kar temizleme işleri ön plandadır.Şehir ahalisinin dile getirdiği önemli bir diğer konu ise binalar yapılırken iki bina arasındaki mesafenin korunmaması, bir binanın diğerinin görüşünü kapatması, binaların yollara taşırılması gibi imar uygulamalarındaki usulsüzlüklerle ilişkili sorunlardır. Ağrı İli’nde ahalinin kültürel ve sosyal ihtiyaçları da karşılanmamaktadır. Rekreasyon alanları, çocuk parkları, spor salonları, parklar, kütüphaneler vb. insanların günlük yaşamlarını geçirecekleri yerlerin az olması, yılın önemli bir kısmının ağır kış şartları altında geçmesi insanların bu şehri tercih etmemelerinde önemli etkenler olarak görülmektedir.

İl yollarında önemli olan asfalt betonu ve sathi kaplamadır. İkisinin toplamı 504 km iken parke 9 km ve geçit vermez ise 51 km’dir. Bu yolların 312,116 km’si ise bölünmüş yoldur (KYGM, 2014). Yapılan gözlemde vatandaşların il ve devlet yolları ile ilgili herhangi bir şikâyetine rastlanmamıştır ve memnun oldukları görülmüştür.

2010 yılında belediyelerin günlük kişi başı su temini sıralamasında 256 litre ile Ağrı, Türkiye ortalaması olan 216 litrenin üzerindedir (TÜİK, 2013:28). Ağrı İli’nde kentlerde içme suyu sorun teşkil etmemektedir. İçmesuyu sorunu daha çok kırsal

120

kesimde kısmen hissedilmektedir. Devlet bu sorunu KOYDES projesi ile aşma uğraşındadır.

Köylerde su ve yol çalışmaları KÖYDES projesi kapsamında valilik ve kaymakamlıklar tarafından yapılmaktadır. KÖYDES projesinin en önemli iki başlığını içme suyu ve yol projeleri oluşturmaktadır. 2005 yılı Ağrı İli içme suyu envanterine göre; sulu 547 ünite, suyu yetersiz 261 ünite, susuz 122 ünite bulunurken bu sayılar 2013 yılında olumlu değişmiş ve sulu 890 ünite, suyu yetersiz 41 ünite ve susuz 0 ünite haline dönüşmüştür. Diğer yandan çeşme sisteminden şebeke sistemine geçiş devam etmektedir. 2005 yılında şebekeli ünite sayısı 235 ve çeşmeli ünite sayısı ise 573’tür. 2013 yılı verilerinde şebekeli ünite sayısı 764 olurken, çeşmeli ünite sayısı 167’ye kadar gerilemiştir. KÖYDES projesinin ikinci önemli ayağı olan yol çalışmalarında ise 2005 yılında asfaltlı köy yolu 167 km, stabilize köy yolu 2.486 km ve tevsiye yol ise 380 km iken 2013 yılında stabilize yol 3.640 ve asfaltlı yol 565 km’ye çıkmıştır (MİGM, 2014; AİÖİ, 2014;TÜİK-Ağrı, 2013:109).

İl’de kanalizasyon sistemi eski ve yetersizdir. Yağmur suyu tahliyesi merkez ilçe dışında diğer ilçelerde bulunmamaktadır. Merkez ilçede ise sadece ana arterlerde yağmur suyu tahliye edilmektedir. Elektrik hatları eski olduğu için elektrik kesintisi sık sık oluşmaktadır. Doğalgaz hattı yalnızca şeker fabrikası ve üniversitenin yeni kampüsünde kullanılmaktadır. Isınma kalitesiz kömürle sağlandığı için hava kirliliği yaşanmaktadır. Çöp toplama hizmetleri düzenli gerçekleştirilmemekte, atık su arıtma sistemi ile tıbbi atıklar için çöp depolama alanları bulunmamaktadır. 2008 yılında açılan bir katı atık depolama tesisi bulunmaktadır. Hava kirliliği ise kış aylarında gerek kalorifer yakıcılarının bilinçsizliği gerekse düşük kaliteli linyit kullanımının fazla olmasından dolayı görülmektedir. Ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı her iki soruna yönelik toplantı yapmış ve toplantıda bu sorunların düzeltilmesi kararı alınmıştır (Yıldırım, 2014:237-238; Ağrı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2014; Çalışkan ve diğerleri, 2013).

Muğla’nın kırsalında yapılan bir araştırmada, kişiler köydeki yaşam kalitelerinin iyi, gelirlerinin yüksek olduğunu düşündüklerinden ve istihdam problemi yaşamadıklarından dolayı altyapı yetersizliğine rağmen göç etmediklerini belirtmişlerdir (Aktaran Parzarlıoğlu, 2007:124). Ancak Ağrı İli kırsalında gelirlerinin düşük olması,

121

istihdam olanaklarının kısıtlı olması ve altyapı yetersizlikleri birçok kişinin göç etmesine sebep olmaktadır.