Araştırmanın Evren ve Örneklemi

Araştırmada, araştırma evren ve örnekleminin tespiti için çok değişken, uzun süreçler kayıtlar ve uygulamalar dikkatle incelenmiştir: Ocak 2014-2015 tarihleri arasında, hükümlülerin kapsadığı mevcut kayıtların analizi yapılmıştır. Ocak 2014-2015 tarihleri arasında toplam yapılan müdahale programlarının kaç tane olduğu ve kaç kişinin katıldığı, aynı şekilde seminerler için de bu analizler yapılmıştır. Seminer çalışmaları genel olarak tek oturumluk oldukları ve grup çalışmalarının birer oturumlarına denk bir çalışma olması, grup çalışmalarına katılan her hükümlünün bireysel görüşmelere de katılımı sağladığından dolayı çalışmanın örneklem seçim işleminin odak tarama noktası, ağırlıklı olarak grup çalışmaları olmuştur.

Eğitim ve iyileştirme faaliyetlerine ilişkin kapsama giren, hükümlülere ve uygulamalara ilişkin tanımlar, 2. Bölümdeki tanımlardan takip edilebilir. DS’ nin hedef kitlesine genelde, ÇKK 5. maddenin yanında 36. Madde kapsamındaki kişiler (suça sürüklenen çocukların denetim altına alınması ile ilgili hükümleri kapsar) mahkeme tarafından dâhil edilirse, CMK 231/8c(dosya sayısının çok az olması ve süreçte dosyanın olmamasından hedef kitlesi olarak çalışmaya dahil edilmemiştir) TCK 51/5 maddesi (hapis cezasının ertelenmesi), CGTİHK 107/9 (cezaevinden koşullu salıverilme) ve TCK 191/23 (uyuşturucu madde) grupları da dahil edilmektedir. Malatya müdürlüğünde bulunan dosya türlerine göre, eğitim ve iyileştirme faaliyetlerine en çok dahil edilen CGTİHK 107/9 (koşullu salıverilme) ve TCK 191/23(uyuşturucu madde) maddelerini ele alan dosyalar bulunmaktadır. Çalışmanın bu dosyalara odaklı olduğu vurgulanabilir. Bu yanlılık, çalışmadan değil, Malatya müdürlüğündeki hükümlülerin ve kayıtların yapısından kaynaklanmaktadır.

Araştırmada, eğitim ve iyileştirme faaliyetlerinin bireysel, grup ve seminer çalışmaları ele alınarak, anket soruları bu üç dal üzerinden hazırlanmıştır. Bireysel görüşmeler tüm mevcut dosyalar için yapılmakta olup; grup çalışmaları gruba uygun olan kesimin alındığı; seminerler ise gerek gruptan önce veya grup çalışmalarından sonra kalan kesime verilmektedir.

Çalışmanın evrenini Ocak 2015’te Denetimli Serbestlik Müdürlüğünde eğitim ve iyileştirme programının %70’ine katılan hükümlü sayısı oluşturmaktadır.

Bu araştırmada, grup çalışmasının SAMBA (Sigara, alkol ve madde bağımlılığı), Öfke Kontrolü, ÇMP(Çocuk Müdahale Programı) ve HAYDE(hayat için değişim programı) yüzde yetmişine katılanlar, yani SAMBA, Öfke Kontrolü programının son 7., 8., 9. ve 10. u; ÇMP’ nin 14.-20. arası oturumlarına ve HAYDE’ nin 9.-14. Arası oturumlarına katılan kesim oluşturmaktadır. Alan uygulaması genel olarak grup çalışmaları oturumlarının sonunda yapılmıştır. Çalışma sürelerinin farklılığından kaynaklı olarak, araştırma sürecine dahil edilenler bu çalışmalardan araştırmaya dahil edilmişlerdir (2. Bölümdeki grup çalışmalarının tanım ve farklılıkları).

Denetimli Serbestlik Müdürlüklerinde eğitim ve iyileştirme kapsamında, gerek bireysel, gerekse grup çalışmaları açısından dinamik bir süreç devam etmekte olup farklı gruplar açılmakta ve kapanmaktadır. Tez hazırlanma sürecinde, uyuşturucu madde kullanımına bağlı yeni bir program oluşturulmuş ve “Genç SAMBA” adında grup çalışmalarına dahil edilmiş olsa da, Malatya Denetimli Serbestlik Müdürlüğünde, henüz Genç SAMBA adında grup çalışması açılmadığından, yapılan anket içerisine dahil edilmemiştir.

Araştırmanın örneklemini ise, Ocak 2014-2015 yılları arasındaki bir yıllık süreçte, Malatya Denetimli Serbestlik Müdürlüğünde eğitim ve iyileştirme programı dâhilinde açılan grupların her birinde bulunan hükümlü sayısının %10’u oluşturmuştur. Örneklem türü olarak, tabakalı örnek seçme stratejilerinden, orantılı ayırmanın sayıya orantılı ayırma yöntemi seçilmiştir. Bu örnekleme türünü seçme nedeni, ana kütlenin alt tabakaları farklılık gösterdiği için, her bir alt tabakayı ayrı ayrı örnekleme gereğidir.

Malatya Denetimli Serbestlik Müdürlüğünde 2014-2015 yılları arasında yapılan grup ve seminer çalışmalarının sayısı belirlenmiştir. Bir yıl içerisinde Malatya DSM’ de birçok grup ve seminer çalışması yapılmış olup bu çalışmaların dağılımı tablo 3’te belirtilmiştir.

Tablo 3: 2014’te Malatya DSM’de Açılan Yeni Grupların Aylara Göre Dağılımı 2014’TE YENİ AÇILAN GRUPLAR

AYLAR SAMBA ÖFKE K. HAYDE ÇMP

Ocak 2 1 1 - Şubat 1 2 1 1 Mart 2 1 1 - Nisan 3 1 1 - Mayıs 1 - 1 - Haziran 4 1 1 - Temmuz 4 1 - 1 Ağustos 2 - - - Eylül 8 1 2 1 Ekim 3 2 1 - Kasım 3 3 1 - Aralık 1 1 2 - Ocak - - - - TOPLAM 34 14 12 3

Kaynak: Malatya Denetimli Serbestlik Müdürlüğü 2014-2015 Kayıtları.

2014-2015 yılları arasında SAMBA’ dan 34, Öfke Kontrolünden 14, HAYDE’ den 12 ve ÇMP’ den 3 tane grup açılmıştır. Toplamda 63 tane grup açılmış olup bu grupların çoğunu SAMBA oluşturmaktadır. Gruplar, en fazla 16 kişiden oluşmaktadır. Gruptaki kişilerin sayısı sabit olmayıp kapanan, başka ile nakil olanlar ya da başka sebeplerden dolayı eksilen dosyalar mevcuttur. Çalışma, oturumların yüzde yetmişini tamamlayan kesimi kapsamış olduğundan, 2014 yılında grup çalışmalarının toplam kişi sayısı 1008’de olsa, yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı kişi sayısının sabit kalmadığı ve eksildiği görülmüştür. Yapılan tarama hesaplamaları sonucunda, toplam ulaşılabilir kişi sayısının 803 kişi olduğu saptanmıştır. Her gruptaki kişilerin yüzde onu alınarak anket uygulanmıştır. Yapılan hesaplamalarda SAMBA’ dan 49, Öfke Kontrolünden 13, HAYDE’ den 10 ve ÇMP’ ye katılanlardan 3 kişiye, toplamında 75 kişiye anket uygulanmıştır.

Tablo 4’te 2014 yılında Malatya DSM de yapılan seminerlerin dağılımı yer almaktadır.

Tablo 4: 2014’te Malatya DSM’ de Yapılan Seminerlerin Dağılımı

Seminer Adı Seminer Sayısı

1. Değerler Eğitimi 19

2. Ahlak ve İyi İnsan Olma 16

3. Stresle Başa Çıkma Yolları 7

4. Zararlı Madde Alışkanlıkları 12

5. Empati Kurabilme 12

6. Alkolün Zararları 15

7. Zaman Yönetimi 8

8. Madde Bağımlılığı 2

9. Toplumsal Kurallar 6

10. Aile Yaşam Becerileri 4

11. Hayır Diyebilme 11

12. Trafik Kuralları 12

13. Temel Afet Bilgileri 14

14. Problem Çözme 5

15. İlk Yardım 11

16. Bulaşıcı Hastalıklar 12

17. Aile İçi İletişim 4

18. İletişim 10

19. Okuma-Yazma 3

20. İş Bulma Becerileri 12

TOPLAM 195

Kaynak: Malatya Denetimli Serbestlik Müdürlüğü 2014-2015 Kayıtları.

Bu tabloda, Malatya DSM’ de belli aralıklarla yapılan seminerler gösterilmiştir. Seminerlerin karşısında yazılan sayıların, hangi seminerin, yıl içinde kaç kez yapıldığını belirtmektedir. Seminerlerin konuları, hükümlülerin sosyal, ailevi, iş, suç türüne ve kişinin psikolojik durumuna göre belirlenmektedir. Seminerler genel olarak, hükümlüye ayda bir verilmeye çalışılmakta ve bazı kriterlere dikkat edilmektedir. Bu kriterler; öncelikle hükümlünün ilk olarak ARDEF’ine bakılmakta, risk durumuna göre,

hükümlünün verilen seminerlerde grubun içerisinde hasımlarının olmamasına dikkat edilmekte, hükümlünün geldiği yerin seminer saatlerine uygunluğuna bakılmaktadır. Bu kriterler hükümlüye verilen cezanın yanında hükümlüyü çok fazla mağdur etmeden katılımını sağlamaktır. Verilen seminerlerde şu konulara odaklanılmaktadır: Hükümlünün toplumsal kuralları benimsemesi, aile içi iletişim, ahlak ve iyi insan olmak için yapılması gerekenler, zararlı maddelerin neler olduğu ve zararlı maddelere son vermek için hayır diyebilme, alkolün zararları ve alkol kullanımına bağlı ortaya çıkan sonuçlar, trafik kurallarına uyma ve bulaşıcı hastalıkların neler olduğu ve korunma yolları.

Ayrıca, Maddenin Etkileri, Sosyal Hayatta İletişim, Girişimcilik, Kişisel Gelişim, Çocuklarda Zararlı Alışkanlıklar, Çanakkale Zaferi ve Zafer Bayramı konulu seminerler de birer kez kongre ve kültür merkezinde, en az iki yüz hükümlünün katılımıyla gerçekleştirilmiştir.

Araştırmada, hem açık uçlu hem de kapalı uçlu sorulardan oluşan, 69 maddelik anket formu kullanılmıştır. Anket hazırlanırken kısmi olarak, kurumun görüşme formları ve daha önce yapılmış tez ve çalışmalardan faydalanılmıştır.

Anket formunun son şekli, araştırmanın hedeflerine ve pilot çalışmadan sonra tespit edilen aksaklıklar dikkate alınarak düzenlenmiştir. Ankette üzerinde durulan başlıklar şunlardır: Hükümlünün sosyo-demografik özellikleri, hane halkı ve aile, ekonomik durum, suç ve Denetimli Serbestlik süreci başlıklarını taşımaktadır (bkz. ekler).

Anketler, hükümlülere Malatya Denetimli Serbestlik Müdürlüğünde ve iki ayı kapsayan bir sürede uygulanmıştır.