Araştırmanın Modeli

Fen ve Teknoloji dersi, ilköğretim 6.sınıf “Maddenin Tanecikli Yapısı” ünitesinde, rehberli araştırmaya dayalı öğretimin, öğrencilerin öğrenme ürünleri üzerindeki etkisini belirlemek ve bu öğretimin uygulanmasına ilişkin öğrenci görüşlerini ortaya çıkarmak amacıyla gerçekleştirilen bu araştırmada, nicel ve nitel veri toplama yöntemlerinin bir arada kullanıldığı karma araştırma yöntemi kullanılmıştır.

Karma araştırma; tek bir çalışma ya da çalışmalar dizisindeki aynı temel olgulara yönelik nitel ve nicel veriler toplayarak, onları analiz etmeyi ve yorumlamayı içerir (Leech ve Onwuegbuzie, 2007). Suhonen (2009) karma araştırma yönteminin güçlü yanlarını; (1) Tek bir yöntemle çalışmanın zayıflığını gidermesi, (2) Olgunun bütünsel bir resmini göstermesi, (3) Sayısal değerleri kelimelerle ve açıklamalarla kullanmayı sağlaması, (4) Sayılara kelimeler ve resimlerle anlam katmaya yardımcı olması, (5) Araştırmaların açıklığa ulaştırılmasında güçlü kanıtlar sağlaması şeklinde sıralamaktadır.

Araştırmanın nicel bölümünde, ön test–son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Ön test–son test kontrol gruplu modelde, yansız atama ile oluşturulmuş iki grup bulunur. Bunlardan biri deney, öteki kontrol grubu olarak kullanılır. Her iki grupta da deney öncesi ve deney sonrası ölçmeler yapılır (Karasar, 2004). Değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkilerini belirlemeyi amaçlayan desenlere deneysel desen denir (Büyüköztürk, 2001).

Araştırmada, deney ve kontrol gruplarında dersler, farklı iki öğretim süreci ile yürütülmüştür. Deney grubunda, rehberli araştırmaya dayalı öğretim uygulamasına, kontrol grubunda ise sadece MEB Fen ve Teknoloji ders kitabına bağlı kalarak öğretim sürecine devam edilmiştir. Deney gruplarında bağımsız değişken rehberli araştırmaya

dayalı öğretim uygulaması iken, kontrol gruplarında, araştırmada ölçülecek özellikleri etkileyecek herhangi bir bağımsız değişkene yer verilmemiştir. Deney ve kontrol gruplarında etkisi araştırılan bağımlı değişkenler ise, bilimsel süreç becerileri, akademik başarı, Fen ve Teknoloji dersine yönelik tutum ve eleştirel düşünme değişkenleridir. Söz konusu bağımlı değişkenlerin, hem deney ve kontrol gruplarının kendi içlerinde hem de gruplar arasında karşılaştırmalı olarak analizleri, bulgular ve yorum bölümünde verilmiştir.

Araştırmada nitel araştırma desenlerinden, ‘durum çalışması (case study) deseni’ kullanılmıştır. Durum çalışması (1) güncel bir olguyu kendi gerçek yaşam çerçevesi (içeriği) içinde çalışan, (2) olgu ve içinde bulunduğu içerik arasındaki sınırların kesin hatlarıyla belirgin olmadığı ve (3) birden fazla kanıt veya veri kaynağının mevcut olduğu durumlarda kullanılan, görgül bir araştırma yöntemidir (Yin, 1984, s.23, akt: Yıldırım ve Şimşek, 2011).

Durum çalışması nitel araştırmada çok yaygın olarak kullanılan bir yaklaşımdır. Durum çalışması yaparken izlenebilecek belli başlı aşamalar sekiz başlık altında sıralanabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011):

1. Araştırma sorularının geliştirilmesi

2. Araştırmanın alt problemlerinin geliştirilmesi 3. Analiz biriminin saptanması

4. Çalışılacak durumun belirlenmesi 5. Araştırmaya katılacak bireylerin seçimi

6. Verilerin toplanması ve toplanan verinin alt problemlerle ilişkilendirilmesi. 7. Verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması

8. Durum çalışmasının raporlaştırılması.

Veri toplama yöntemi olarak katılımcı gözlem, katılımcı olmayan gözlem, görüşme, doküman incelemesi ve arşiv kayıtları gibi bir dizi nitel veri toplama yöntemi; problemin doğasına ve araştırmacının beklentilerine göre tek başlarına veya birlikte kullanılabilir (Yıldırım & Şimşek, 2011). Bu araştırmada da, Fen ve Teknoloji derslerinde rehberli araştırmaya dayalı öğretim uygulamasına yönelik öğrenci görüşleri, gözlem ve öğrenci günlükleri kullanılmıştır.

Görüşme (interview), sözlü iletişim yoluyla veri toplama (soruşturma) tekniğidir (Karasar, 2004). “Yapılandırılmış” ve “yapılandırılmamış” veya Stewart ve Cash (1985)’ın tanımlamasıyla “yönlendirici olan görüşme” ve “yönlendirici olmayan görüşme” olmak üzere iki görüşme türünden söz etmek mümkündür (Yıldırım & Şimşek, 2011). Nitel araştırmalarda kullanılan görüşme tekniğinin belirleyici özelliği, görüşülen kişilerin bakış açılarını ortaya çıkarma olmaktadır (Kuş, 2012). Balcı (2005), yarı yapılandırılmış görüşme tekniğinin, araştırmacıya sunduğu en önemli kolaylık görüşmenin önceden hazırlanmış görüşme protokolüne bağlı olarak sürdürülmesi nedeniyle daha sistematik ve karşılaştırılabilir bilgi sunması olarak tanımlamıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formları, çalışılan konu hakkında derinlemesine soru sorma, cevap eksik veya açık değilse tekrar soru sorarak durumu daha açıklayıcı hale getirip cevapları tamamlama fırsatı sunar (Çepni, 2009). Bu araştırmanın nitel araştırma kısmında, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formunda bulunan sorular ise, araştırmacı tarafından hazırlanmıştır. Pilot ve deney grup öğrencileri ile uygulama süreci içerisinde ve uygulamadan sonra olmak üzere iki kez odak grup görüşme yapılmıştır.

Öğrencilerin, etkinliklere, Fen ve Teknoloji dersi uygulama sürecine ve öğrendikleri bilgileri günlük hayatta nasıl kullandıklarına ilişkin görüşlerini ortaya çıkarmak amacıyla fen günlüklerinden yararlanılmıştır. Araştırmanın gözlem aşamasında ise, araştırmacı tarafından uygulama süresince çekilen dersler video kayda alınmıştır.

Şekil 3. 1: Araştırma Deseninin Şematik Gösterimi

Araştırma sürecinde, deney ve kontrol gruplarına uygulanan veri toplama araçları ve geliştirilen etkinlikler Tablo 3.1’de yer almaktadır.

Verilerin Analizi, Yorumlanması ve Sonuçların

Belirlenmesi Sontest Olarak Uygulama

Verilerin Toplanması Ders Planlarının

Uygulanması Uygulama Süreci Uygulama Materyaline Son

Halinin Verilmesi Pilot Uygulama Veri Toplama Sürecinin

Belirlenmesi

Katılımcıların Belirlenmesi Literatür Taraması

Araştırma

Nicel Veri Toplama Teknikleri:  Bilimsel Süreç Beceri Testi  _{Akademik Başarı} Testi  Fen ve teknoloji dersine yönelik tutum ölçeği  Eleştirel Düşünme Ölçeği

Ön test olarak uygulama Güvenirlik Çalışması Nitel Veri Toplama

Teknikleri:  Gözlem  Görüşme (OdakGrup)  Yazışma (Fen günlükleri)

Nicel Veri Analizi ANCOVA

Sonuçlara dayalı olarak 8’li eğitim rehber materyali Nitel Veri Analizi

İçerik Analizi (Kodlanan görüşlerin yüzde ve frekans değerlerinin hesaplanması)  Gözlem  _Görüşme  Fen Günlükler i

Alan Uzmanları ile Geçerlilik Çalışmaları

Ders Planlarının Oluşturulması Etkinliklerin Geliştirilmesi

Tablo 3. 1

Deney ve Kontrol Gruplarına Ön test-Son test Kontrol Gruplu Desende Süreçte Yapılan İşlemler ve Veri Toplama Araçları

Süreçteki işlemler ve veri toplama araçları Deney 1 ve Deney 2 Kontrol 1 ve Kontrol 2

Akademik Başarı Ön Testi X X

Fen ve Teknoloji Dersine Yönelik Tutum Ön Testi

X X

Eleştirel Düşünme Becerileri Ön Testi X X Rehberli Araştırma Yöntemine

Göre Fen ve Teknoloji Dersinin X

Yürütülmesi Ders Kitabına Bağlı Kalarak Dersin

Yürütülmesi X

Bilimsel Süreç Becerileri Son Testi X X

Akademik Başarı Son Testi X X

Fen ve Teknoloji Testine Yönelik Tutum Son Testi

X X Eleştirel Düşünme Son Testi X X Yarı Yapılandırılmış Görüşmeler X

Odak Grup Görüşme X

Fen Günlükleri X

Fen ve Teknoloji dersi öğretmeni görüşleri