Araştırmada Kullanılan Veri Seti ve Değişkenler

Türkiye’de sermaye yapısının finansal performans ile olan uzun dönemli ilişkisinin incelenmesi amacıyla panel veri yöntemi kullanılmıştır. Panel veri analizi, değişkenlerin değerlerinin sadece zaman birimlerine göre değişimini inceleyen zaman serisi analizinin farklı birimlerinden toplanan yatay kesit veri ile birlikte değerlendirilmesine olanak tanımaktadır. Çalışmada 1998-2017 dönemi zaman serisini ve ISO 500 Büyük işletmelerinin yatay kesitini kullanarak bir panel veri seti oluşturulmuştur. Çalışmanın kapsamını 1998-2017 dönemi 20 yıllık kesintisiz verilerine ulaşılabilen ISO 500 Büyük sanayi işletmelerinin 77 tanesi oluşturmaktadır. Veriler, Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırmaları web sayfasından temin edilmiştir. Çalışmaya dahil edilen işletmeler tablo 4.1’de gösterildiği gibidir:

86 Tablo 4.1. Çalışmaya Dahil Edilen İşletmeler

Akçansa Çimento San. ve Tic. A.Ş. İskenderun Demir ve Çelik A.Ş.

Adana Çimento Sanayi T.A.Ş. İstikbal Mobilya San. ve Tic. A.Ş.

Akbaşlar Tekstil Enerji San. ve Tic. A.Ş. İzocam Tic. ve San. A.Ş.

Ak-Kim Kimya San. ve Tic. A.Ş. JTI Tütün Ürünleri Sanayi A.Ş.

AKSA Akrilik Kimya Sanayi A.Ş. Kaptan Demir Çelik Endüstrisi ve Ticaret A.Ş.

Altınmarka Gıda San. ve Tic. A.Ş. Kartonsan Karton San. ve Tic. A.Ş.

Anadolu Cam Sanayii A.Ş. Kent Gıda Maddeleri San. ve Tic. A.Ş.

Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayi A.Ş. Kordsa Teknik Tekstil A.Ş.

Arçelik A.Ş. Korteks Mensucat San. ve Tic. A.Ş.

Aselsan Elektronik San. ve Tic. A.Ş. Küçükçalık Tekstil San. ve Tic. A.Ş.

Aygaz A.Ş. MAN Türkiye A.Ş.

BAGFAŞ Bandırma Gübre Fabrikaları A.Ş. Matesa Tekstil San. ve Tic. A.Ş.

Banvit Bandırma Vitaminli Yem Sanayi A.Ş. Menderes Tekstil San. ve Tic. A.Ş.

Baymak Makina San. ve Tic. A.Ş. Merinos Halı San. ve Tic. A.Ş.

Beypazarı Tarım. Üret. Paz. San. ve Tic. A.Ş. Merkez Çelik San. ve Tic. A.Ş

Borusan Mannesmann Boru San. ve Tic. A.Ş. Mitaş Enerji ve Madeni İnşaat İşleri T.A.Ş.

Bossa Ticaret ve Sanayi İşletmeleri T.A.Ş. Naksan Plastik ve Enerji San. ve Tic. A.Ş.

Boytaş Mobilya San. ve Tic. A.Ş. Noksel Çelik Boru Sanayi A.Ş.

BRİSA Bridgest. Sab. Lastik San. ve Tic. A.Ş. Nuh Çimento Sanayi A.Ş.

Çamsan Entegre Ağaç San. ve Tic. A.Ş. Nuh'un Ankara Makarnası San. ve Tic. A.Ş.

Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Otokar Otomotiv ve Savunma Sanayi A.Ş.

ÇEMTAŞ Çelik Makina San. ve Tic. A.Ş. Özdilek Ev Tekstil San. ve Tic. A.Ş.

Çimsa Çimento San. ve Tic. A.Ş. Paşabahçe Cam San. ve Tic. A.Ş.

Deva Holding A.Ş. Petkim Petrokimya Holding A.Ş. Gen. Müdür.

Dimes Gıda San. ve Tic. A.Ş. Pınar Entegre Et ve Un Sanayii A.Ş.

Döktaş Dökümcülük Tic. Ve San. A.Ş. Pınar Süt Mamulleri Sanayii A.Ş.

Ege Seramik San. ve Tic. A.Ş. PrometeonTurkey End. ve Tic. Lastikler A.Ş.

Er-Bakır Elektrolitik Bakır Mamulleri A.Ş. Sarkuysan Elektrolitik Bakır San. ve Tic. A.Ş.

ERBOSAN Erciyas Boru San. ve Tic. A.Ş. Sasa Polyester Sanayi A.Ş.

Ereğli Demir Ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş. Soda Sanayii A.Ş.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü SÜTAŞ Süt Ürünleri A.Ş.

EÜAŞ Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü Tat Gıda Sanayi A.Ş.

Ford Otomotiv Sanayi A.Ş. Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.

Goodyear Lastikleri T.A.Ş. Toros Tarım San. ve Tic. A.Ş.

Gübre Fabrikaları T.A.Ş. Trakya Cam Sanayii A.Ş.

Hema Endüstri A.Ş. Tüpraş-Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş

HES Hacılar Elektrik San. ve Tic. A.Ş. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.

Indesit Company Beyaz Eşya San. ve Tic. A.Ş. Türk Prysmian Kablo ve Sistemleri A.Ş.

İçdaş Çelik Enerji Ters. ve Ulaşım San. A.Ş.

Çalışmada işletmelerin sermaye yapısı finansal kaldıraç oranı ile finansal performans ise Aktif Karlılığı, Öz sermaye Karlılığı ve Satışların Karlılığı ile ölçülmüştür. Bu anlamda üç farklı finansal performans göstergesi kullanılarak üç farklı model

87 oluşturulmuş ve modeller test edilmiştir. Kullanılan değişkenlere ait bilgiler Tablo 4.2.’de gösterildiği gibidir;

Tablo 4.2. Çalışmada Kullanılan Değişkenler

Değişken Adı Kısaltması Hesaplanma Yöntemi Referans Kaynaklar

Finansal

Kaldıraç FİNKAL Toplam Borç/Toplam Aktif

Chen (2004),

Karadeniz, Kaplan ve Günay (2016), Turaboğlu ve Timur (2018),

Korkmaz ve Dilmaç (2018),

Aktif Karlılığı ROA Dönem Karı/Toplam Aktif

Külter ve Demirgüneş (2007),

Karlılığı ROE Dönem Karı/Özsermaye

Kabakçı (2008),

Karlılığı SK Dönem Karı/Net Satışlar Albayrak ve Akbulut (2008), Kısakürek ve Aydın (2013), Kocaman vd. (2016)

Çalışmada kullanılan değişkenlere ait tanımlayıcı istatistikler Tablo 4.3.’te gösterildiği gibidir. Buna göre örneklemde yer alan firmalar için en düşük finansal kaldıraç oranı %3.8 en yüksek finansal kaldıraç oranı ise %144 olarak görülmektedir.

Bu durum, Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunda finansal kaldıraçtan yararlanma açısından heterojen bir yapı olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte ortalama finansal kaldıraç oranının %49 olduğu görülmektedir. İşletmelerin finansal performansının önemli göstergesi olarak kabul edilen karlılık oranlarına bakıldığında, ele alınan dönem itibariyle firmaların %10’un altında bir ortalama karlılık oranına sahip olduğu görülmektedir. Satışların karlılığı da aynı şekilde %7 gibi düşük bir ortalama değere sahiptir. Tanımlayıcı istatistik tablosunda yer alan

88 önemli bir gösterge olan Jarque-Bera test istatistiği sonucu, serilerin normal dağılmadığını göstermektedir.

Tablo 4.3. Tanımlayıcı İstatistikler Tablosu

ROA ROE SK FINKAL

Ortalama 0.083089 0.108348 0.079390 0.489891

Medyan 0.076200 0.161100 0.061175 0.478400

Maksimum 0.613600 5.384000 0.757439 1.448100

Minimum -0.577700 -65.46770 -0.652324 0.038700

Standart Hata 0.103929 1.706904 0.116595 0.211683

Eğiklik 0.185774 -36.92442 0.760509 0.173565

Basıklık 7.222353 1419.308 8.128477 2.592521

Jarque-Bera 1150.592 1.29E+08 1832.538 18.35037

Olasılık 0.000000 0.000000 0.000000 0.000104

Gözlem sayısı 1537 1537 1537 1537

Normal dağılım göstermeyen değişkenlere ait seriler için korelasyon ilişkisine Spearman Rank korelasyon testi uygulanmaktadır. Analize dahil edilmesi planlanan değişkenler arasında bir ilişki olup olmadığını görmek için öncelikle bahse konu test uygulanmıştır. Tablo 4.4.’te korelasyon analizi sonuçlarına yer verilmiştir. Buna göre sermaye yapısı göstergesi olarak kabul edilen finansal kaldıraç değişkeni ile finansal performans göstergesi olarak kabul edilen satışların karlılığı, öz sermaye karlılığı ve aktif karlılığı değişkenleri arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu görülmektedir.

Tablo 4.4. Sperman Rank Korelasyon Analizi Sonuçları

ROA ROE SK FINKAL

ROA 1 0.859 0.902 -0.466

ROE 0.859 1 0.732 -0.076

SK 0.902 0.732 1 -0.512

FINKAL -0.466 -0.076 -0.512 1

89 Sermaye yapısı temel göstergesi olarak kabul edilen finansal kaldıraç oranına bakıldığında 1998-2001 arası dönemde %50 oranının üzerinde seyrettiği; 2001 finansal krizi ile hızlı bir düşüş yaşandığı görülmektedir. 2004 yılından sonra firmalar yeniden toplam kaynakları içinde borca daha fazla yer vermeye başlamıştır.

Yıllar itibariyle örnekleme dahil edilen firmaların ortalama finansal kaldıraç oranları genel olarak değerlendirildiğinde; Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunun ülkede yaşanan finansal krizlerin olduğu dönemler dışında borca ağırlık vererek bir sermaye yapısı oluşturdukları belirlenmiştir.

Grafik 1: Çalışmanın Örnekleminde Yer Alan Şirketlerin 1998-2017 dönemi Ortalama Finansal Kaldıraç Oranları