Araştırma beş süreçten oluşmaktadır. Bu süreçler: Ön gözlem, soru oluşturma formu1, soru sorma becerisi öğretimi, son gözlem ve soru oluşturma formu 2’den oluşmaktadır. Aşağıda bu süreçlerin içerikleri bildirilmiştir.
3.4.1.Ön Gözlem
Öğretmenlerin nasıl sorular sorduklarının ortaya konulabilmesi amacıyla iki öğretmen bir gün süresince, video kamera ile tüm etkinliklerde gözlenmiştir. Gözlem, davranışı doğrudan ve doğal çevresinde gözlemleme imkanı sunduğundan (Yıldırım ve Şimşek, 2008) araştırmada yapılan gözlemler doğal ortamın sağlanabilmesi için sınıfta yapılmıştır.
Doğal ortamda araştırmacının bireyleri yönlendirmediği gözlemler yapılandırılmamıştır. Yapılandırılmamış gözlemde, aynı zamanda daha bütüncül ve geniş olarak davranış örüntülerine odaklanılmaktadır (Punch, 2005). Bu nedenle araştırmada örnek olayın incelenmesi için yapılan gözlemler yapılandırılmamıştır.
Öğretmenlerin hangi etkinlikte ne kadar süre ile gözlendiği ve bu süre içerisinde sordukları soru sayısı tablo halinde verilmiştir (Tablo 4 ve 32).
3.4.2. Soru Oluşturma Formu 1
Gözlemlerde öğretmenlerden kaynaklanacak veri kaybının önlenmesi amacıyla öğretmenlerin bir gün içerisinde gerçekleştirecekleri etkinliklere yönelik amaç kazanım ve materyallerin belirlendiği “Soru Oluşturma Formu 1” verilerek öğretmenlerin çocuklara sorabilecekleri soruları bu forma bireysel olarak yazmaları istenmiştir.
3.4.3. Soru Sorma Becerisi Öğretimi
Öğretmenlere yönelik verilen eğitim, kısa bir süre içerisinde kalabalık bir gruba aynı anda eğitim imkanı sağladığı için okul öncesi öğretmenlerini eğitmede yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir (Storey, 2004). Yapılan araştırmalarda öğretmenlerin soru sorma becerilerini arttırmaya yönelik eğitim almaları sonucunda, öğretmenlerin soru sorma becerilerinin olumlu yönde geliştiği ortaya konulmuştur (Barnette, Orletsky, Sattes, 1994; Savage, 1998; Büyükalan Filiz, 2002; Storey, 2004; Wong, 2006).
Araştırmanın bulguları, betimsel bulgularla desteklendiği takdirde önem kazanmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2008). Bu nedenle soru sorma becerisi öğretimi verilmeden önce öğretmenlerin betimlenmelerine yönelik görüşmeler yapılmış ve kişisel bilgileri öğrenilmiştir. Edinilen bu bilgiler öğretmenlerin betimlemesinde kullanılmıştır.
Araştırmada soru sorma becerisi öğretimi, üç durumu kapsayacak şekilde planlanmıştır. Bunlar:
a) Teorik bilgi ve örnek verme, c) Örnek isteme,
İlgili araştırmalarda, Barnette ve diğerleri (1994) öğretmenlere verdikleri soru sorma becerisi öğretimini 7 saat, Büyükalan Filiz (2002) ve Wong (2006) ise 12 saat olarak uygulamıştır. Bu araştırmalardan yola çıkarak öğretmenlere verilecek soru sorma becerisi öğretiminin süresi toplam 5 gün ve 12 saat olarak planlanmıştır. Aşağıdaki tabloda soru sorma becerisi öğretim programının süreci verilmiştir.
Tablo 1: Soru Sorma Becerisi Öğretim Programının süreci
GÜNLER SÜRE ÖĞRETİM AÇIKLAMA
Pazartesi 2 saat
Teorik Bilgi ve Örnek
Verme
Okul öncesi eğitimde soru sorma becerisinin önemi ile Bloom’un Taksonomisinin bilgi, kavrama, uygulama basamaklarına yönelik teorik bilgi ile her basamağa yönelik örnekler verilmesini içermektedir
Salı 3 saat
Bloom’un Taksonomisinin analiz, sentez, değerlendirme basamakları ile ilgili teorik bilgi ve örnekler verilmesini içermektedir
Çarşamba 2 saat
Soruların yapısına yönelik teorik bilgi ve örnekler ile soru geliştirmeye yönelik teorik bilgi verilmesini içermektedir.
Perşembe 2 saat Örnek İsteme
Öğretmenlerin soru sorma becerilerine örnek vermeleri için pazartesi, salı ve çarşamba günlerine ait günlük planlarını getirmeleri istenmiştir. Günlük planları içerisinde tüm etkinliklerde sorabilecekleri soruları öğretmenlerden yazmaları istenmiştir. Yazılan sorular öğretmenlerle birlikte bilişsel taksonomi ve yapı yönünden analiz edilmesini içermektedir.
Cuma 3 saat Uygulama
Öğretmenlerin, analiz edilen soruları bilişsel taksonomiye göre daha üst seviyede nasıl sorabileceklerini yazarak geliştirmeleri istenmiştir. Soruların geliştirilmesi çalışmalarında öğretmenlere geri bildirimler verilmiştir. Uygulama çalışmalarının ardından öğretmenlerle birlikte öğretim süreci ve sorulardaki gelişmeler tartışılmasını içermektedir.
Soru sorma becerisi öğretim programında, her gün için öğretime yönelik amaç ve kazanımlar belirlenmiştir. Belirlenen amaç ve kazanımlara göre o gün içerisinde verilecek öğretimin içeriği belirlenmiştir.
Soru sorma becerisi öğretiminin birinci gününde öğretmenlere ilgili literatüre dayanarak soru sorma becerisinin önemi üzerine bilgi verilmiştir. Ardından Bloom’un bilişsel taksonomisinin ilk üç basamağı olan bilgi, kavrama ve uygulama basamaklarına yönelik tanımlar ve basamaklara yönelik örnekler verilmiştir. İlk üç basamağın etkinlik içerisinde kullanışlarının öğretmenler tarafından daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla, bir etkinlik örneği ve etkinlikte bu basamaklara göre sorulan örnek sorular verilmiştir. Günün sonunda programın o güne ait dokümanları öğretmenlere verilmiştir.
Öğretimin ikinci gününde taksonominin diğer 3 basamağı olan amaliz, sentez ve değerlendirme basamaklarına yönelik tanımlar ve örnekler verilmiştir. Bir etkinlik örneği ve bu etkinlik içerisinde bilişsel taksonominin 6 basamağını da kapsayacak şekilde örnek sorular verilmiştir. Günün sonunda programın o güne ait dokümanları öğretmenlere verilmiştir.
Üçüncü günde, açık ve kapalı uçlu soruların tanımları ve örnekleri verildikten sonra öğretmenlerin soracakları soruları nasıl planlamaları gerektiği ve nelere dikkat etmeleri gerektiğine yönelik literatüre dayalı bilgi verilmiştir. Günün sonunda bir etkinlik örneği verilerek bilişsel taksonominin 6 basamağını ve açık, kapalı uçlu soruları
kapsayacak şekilde örnekler verilmiştir. Daha sonra programın o güne ait dokümanları öğretmenlere verilmiştir.
Dördüncü günde ilk üç günde öğretmenlerin uyguladıkları günlük planları getirmeleri istenmiştir. Daha sonra bu planların içerisindeki tüm etkinliklerde sorabilecekleri soruları öğretmenlerden yazmaları istenmiştir. Yazılan sorular öğretmenlerle birlikte bilişsel taksonomi ve yapı yönünden kodlanmıştır.
Öğretimin son günü olan beşinci günde kodlanan soruları öğretmenlerin bilişsel taksonomiye göre farklı seviyelerde nasıl sorabileceklerini yazarak geliştirmeleri istenmiştir. Soruların geliştirilmesi çalışmalarında öğretmenlere geri bildirimler verilmiştir. Çalışmalarının ardından öğretmenlerle birlikte öğretim süreci ve sorulardaki gelişmeler tartışılmıştır. Günün sonunda öğretmenlere programın değerlendirmesine yönelik 20 sorudan oluşan bir soru grubu verilmiş ve öğretmenlerin bu soruların kodlamalarını yapmaları istenmiştir. Yapılan kodlamalar öğretmenlerle birlikte değerlendirilmiş ve öğretim sonlandırılmıştır.
Soru sorma becerisi öğretim programı, öğretmenlerin öğrendikleri bilgileri sınıf ortamına başarılı bir şekilde transfer etmeleri amacıyla uygulanmıştır. Bu nedenle soru sorma becerisi öğretimi sonunda öğretmenlere soru sorma becerilerine yönelik pratik yapmaları için üç hafta süre verilmiştir. Öğretmenlere üç hafta sonra gözlem ve son video kaydının yapılması için gelineceği bilgisi verilmiştir.
3.4.4. Son Gözlem
Soru sorma becerisi öğretiminden üç hafta sonra öğretmenlerin her biri bir gün süresince, sınıf içerisine yerleştirilen video kamera ile tüm etkinliklerde gözlenmiştir. Son gözlemin sonunda da öğretmenlerin hangi etkinlikte ne kadar süre ile gözlendiği ve bu süre içerisinde sordukları soru sayısı tablo halinde verilmiştir (Tablo 4 ve 32).
3.4.5. Soru Oluşturma Formu 2
Öğretmenlere ön gözlemde kullanılan formdan farklı olarak hazırlanmış bir gün içerisinde gerçekleştirecekleri etkinliklere yönelik amaç, kazanım ve materyallerin belirlendiği “Soru Oluşturma Formu 2” son gözlemden sonra verilmiş ve öğretmenlerin çocuklara sorabilecekleri soruları bu forma yazmaları istenmiştir.