Araştırma Verilerinin Toplanması

Bu araştırmada veriler iki şekilde toplanmıştır. Bunlar;

2.4.1. Teknolojinin Doğası Üzerine Görüşler Anketi (VOSTS)

Bu çalışmada öğretmen adaylarının teknolojinin doğası hakkındaki görüşlerini değerlendirmek için Aikenhead, Ryan ve Fleming (1989) tarafından deneysel yolla geliştirilmiş olan “Teknolojinin Doğası Hakkında Görüşler Anketi” (VOSTS) kullanılmıştır. Aikenhead ve Ryan (1992), Kanada’daki farklı sosyo-ekonomik düzeylerdeki bölgelerde okuyan 11000 lise öğrencisine bilim-teknoloji-toplum konularını içeren başlıklar vererek yazdırdıkları paragrafları, onlarla yaptıkları yarı yapılandırılmış görüşmeleri, 6 yıl boyunca inceleyerek VOSTS anketini geliştirmişlerdir. Bu anket (VOSTS) deneysel yolla geliştirilen dokuz kategori üzerine görüşleri 114 çoktan seçmeli maddeyle değerlendiren bir ankettir. Bu kategoriler şunlardır;

a) Bilim ve teknoloji,

b) Bilim ve teknoloji üzerine toplumun etkisi, c) Gelecek kategorisi,

d) Toplum üzerine bilim ve teknolojinin etkisi, e) Okul biliminin etkisi,

f) Bilim insanlarının karakteristiği, g) Bilimsel bilginin sosyal yapısı, h) Teknolojinin sosyal yapısı, i) Bilimsel bilginin doğası.

Aikenhead ve Ryan (1992) VOSTS ve diğer birçok anket arasında önemli bir farkın olduğunu belirtmektedir. Bu fark ise, öğrencilerden elde edilen verilere bağlı olarak, araştırmacıların varsayımları ya da önyargılarının sonuçları etkilemesine izin verilmeden nitel yolla geliştirilmiş olmasıdır. Bu araştırmacılara göre deneysel olarak geliştirilen anketler katılımcıların perspektiflerini açmaya çalışır ve katılımcının baktığı noktadan bakış açısının haklılığını ortaya çıkarır, araştırmacıların bakış açısına uymak zorunda bırakmaz.

Bu çalışmada araştırmanın amacına uygun olarak VOSTS anketinden 17 madde seçilmiştir. Bu maddeler anketin teknoloji (2 soru), teknoloji ile bilim arasındaki ilişki (4 soru), teknoloji ile toplum arasındaki ilişki (8 soru) ve teknolojinin sosyal yapısı (3 soru) kategorilerinden seçilmiştir. Anketin pilot uygulaması fen ve teknoloji öğretmenliği birinci sınıf öğrencilerinden 40 öğretmen adayına uygulanmış ve anket maddelerinden düzenlenmesi gereken maddeler düzeltilmiştir. Pilot çalışmada anketin uygulanma süresi 30- 40 dakika olarak belirlenmiştir.

2.4.2. Görüşme

Teknolojinin doğası hakkında fen ve teknoloji ve sınıf öğretmen adaylarının bakış açılarını daha derinlemesine ortaya çıkarmak için fen ve teknoloji öğretmenliği bölümünden 12 kişi, sınıf öğretmenliği bölümünden de 8 kişi ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır (Ek 2 ye bakınız). Kendilerini rahat ifade etmeleri için öğrencilere yeterince zaman verilmiştir. Bilgi toplamanın gizliliği ve katılımcıların hakları anket uygulanmadan önce öğretmen adaylarına anlatılmış ve katılımcılar gönüllü olarak katılmalarını ve görüşmelerin gizliliği hakkında bilgilendirilmiştir. Öğretmen adayları ile

yapılan görüşmeler yaklaşık her biri ile 10-15 dakika sürmüştür. Görüşmelerin hepsinin ses kaydı alınmış ve kayıtlar harfi harfine öğrencinin ifadesini tam olarak sağlamak için yazılmıştır. Her bir öğrenciyle bireysel olarak görüşülmüştür.

Bu çalışmada görüşme soruları VOSTS anketinin içeriğinden oluşturulmuştur. Teknolojinin doğası hakkındaki görüş anketleri; teknoloji ile toplum ilişkisini, teknoloji ile bilim ilişkisini, teknolojinin sosyal yapısını değerlendirmeyi amaçlar.

2.5. Verilerin Analizi

Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının sınıf derecesi ve alanı ile ilgili özelliklerini betimlemek amacıyla betimsel istatistik yapılmıştır. Elde edilen betimsel istatistikler, teknolojinin doğası konusunda yapılan anketten elde edilen veriler ile karşılaştırılarak ki- kare ile analiz edilmiştir.

2.6. Araştırmanın Amacı

Günümüzde artan bilimsel ve teknolojik gelişmelerin toplumun bireyleri tarafından anlaşılması ve takip edilmesi açısından teknoloji okur-yazarlığı önem arz etmektedir. Teknoloji okur-yazarlığın önemli öğelerinden biri olan teknolojinin doğasının bireyler tarafından doğru algılanması gerekir. Bu yüzden bu çalışmada geleceğin bireylerini yetiştirecek olan fen ve teknoloji öğretmen adayları ile sınıf öğretmen adaylarının teknolojinin doğası hakkındaki görüşleri ve teknolojinin doğası hakkındaki kavram yanılgıları belirlenmeye çalışılmıştır.

2.7. Araştırmanın Önemi

Günümüz teknoloji çağıdır. Fen eğitiminin en önemli amaçlarından biri teknoloji okur- yazarı olan bireyler yetiştirmektir. Türkiye’de ilköğretimde teknoloji okur-yazar bireyler yetiştirilmesi değişen 4-8. sınıf Fen ve Teknoloji Dersi programının vizyonu olarak belirlenmiştir.

Teknoloji okur-yazar bireyler yetiştirebilmek için öğretmenlerin, öğretmen adaylarının ve öğrencilerin teknolojinin doğası hakkındaki var olan bilgilerini araştırmak oldukça önemlidir. Bu konuda yurtdışında son 50 yıldır birçok araştırma olmasına rağmen

Türkiye’de oldukça sınırlı sayıda çalışma vardır.

İlköğretim 4. sınıftan itibaren öğrenciler fen ve teknoloji dersi almaktadırlar. Bu yüzden öğrencilerin fen ve teknoloji okur-yazarı olmalarına bu seviyeden başlanmaktadır. İlköğretim 4 ve 5. sınıfları ülkemizde çoğu okulda sınıf öğretmenleri okutmaktadır. Bunun için sınıf öğretmenleri de öğrencileri fen ve teknoloji okur-yazarı olarak yetiştirmelidirler. Bu amaçla, sınıf öğretmen adaylarının ve fen ve teknoloji öğretmen adaylarının fen ve teknoloji okuryazarı olmadaki en önemli konularından biri olan teknolojinin doğası hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi ve bu konuda eksiklerin belirlenip öneriler sunulması önemlidir. Bu çalışmada amaç; ilköğretimin ilk basamağında yer alan öğrencilerin teknoloji okur-yazarı olarak yetişmesine temel olacak sınıf öğretmen adayları ile teknoloji okur-yazarlığını ikinci kademede geliştirecek olan fen ve teknoloji öğretmen adaylarının, teknoloji okur-yazarlığın en önemli göstergelerinden olan teknolojinin doğası hakkındaki görüşlerini tespit edip var olan kavram yanılgılarını ortaya çıkarmaktır. Çalışmanın verileri ışığında öğretmen yetiştiren kurumlara uygun öneriler sunmakta çalışmayı önemli kılmaktadır.

2.8. Araştırmanın Sınırlılıkları

- Araştırma, teknolojinin doğası konusu ile sınırlıdır.

- Araştırma teknoloji, teknoloji ile bilim arasındaki ilişki, teknolojinin sosyal yapısı ve teknoloji ile toplum arasındaki ilişki hakkında bakış açısını ortaya çıkaran ölçme aracı ile sınırlıdır.

- Veri toplama araçları VOSTS anketi, yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi ile sınırlıdır.

- Araştırma Fırat Üniversitesinde öğrenim görmekte olan fen ve teknoloji ve sınıf öğretmenliği adaylarıyla sınırlıdır.

- Anketin orijinali İngilizce olduğu için Türkçeye adapte etmede kusurlar olabilir. - Bazı katılımcılar için anketin cevaplanma süresinin uzunluğu can sıkıntısına neden olmuş olabilir.

2.9. Araştırmanın Varsayımları

- Bu çalışmada öğretmen adaylarına teknolojinin doğasıyla ilgi olarak teknoloji, teknoloji ile bilim arasındaki ilişki, teknoloji ile toplum arasındaki ilişki ve teknolojinin

sosyal yapısı ile ilgili konular içeren anket uygulanmıştır. Bu anketin geçerli ve güvenilir olduğu varsayılmıştır.

- Fen ve teknoloji ve sınıf öğretmen adaylarının anketlerde ve görüşmelerde objektif bir şekilde cevap verdikleri kabul edilmiştir.

- Öğretmen adayları anketleri doldururlarken hiçbir etkileşimin olmadığı kabul edilmiştir.

3. BULGULAR

Bu bölüm üçe ayrılmıştır. İlk kısım VOSTS.TR maddelerinin betimsel analizi ile ilgilidir. İkinci kısımda öğretmen adaylarıyla yapılan görüşmelerden elde edilen bilgiler sunulacak ve üçüncü kısım ise fen ve teknoloji öğretmen adaylarının ve sınıf öğretmen adaylarının teknolojinin doğası hakkındaki kavram yanılgıları ortaya çıkarılacaktır.