Araştırma-Sorgulamaya Dayalı Öğretim Şekilleri

Araştırma sorgulamaya dayalı öğretim şekilleri farklı araştırmacılar tarafından farklı gruplara ayrılmıştır. Amerikan Ulusal Fen Eğitimi Standartları (2000)’na göre üç kısımda incelenir:

1. Öğretmenin soruyu seçtiği, çalışmayı planladığı ve uyguladığı öğretmen merkezli

2. Öğretmenin soruları seçtiği, öğretmen ve öğrencinin çalışmaları nasıl yapacaklarını birlikte planladıkları kılavuzlu araştırma

3. Öğrencilerin soruları oluşturup, çalışmalarını planladıkları öğrenci merkezli veya açık araştırma

Chin ve Chia ( 2006)’a göre;

1. Rehberlikli [guided (partial)] araştırma-sorgulama

2. Tam anlamıyla açık [open (full)] araştırma-sorgulama olmak üzere ikiye ayrılır.

Windschitl (2003)’e göre araştırma-sorgulama;

1. Yemek kitabı laboratuvar (cookbook lab) etkinlikleri 2. Yapılandırılmış araştırma-sorgulama (structured inquiry) 3. Rehberlikli araştırma-sorgulama (guided inquiry)

4. Bağımsız araştırma-sorgulama (open or independent inquiry) olmak üzere dört çeşittir.

Araştırma-Sorgulama, “kısmi” (partial) ya da “tam” (full) araştırma-sorgulama etkinlikleri olarak da sayılabilir (NRC, 2000). Tam araştırma-sorgulama yöntemi olması için, öğrenciler bir dönem ya da bir akademik yıl boyunca aldıkları fen öğrenimi boyunca araştırma-sorgulamanın tüm varyasyonlarını içeren öğrenme deneyimleri yaşamalıdır (NRC, 2000).

Furtak’a (2006) göre ise araştırma-sorgulamaya dayalı öğretim şekilleri bir doğru üzerinde şekille gösterilecek olursa bu doğrunun bir ucunda öğrencilerin

öğretmen tarafından kendilerine verilen talimatları yerine getirdikleri ve sonuçta ulaşılacak cevapların yine öğretmen tarafından öğrencilere söylendiği geleneksel direkt öğretim (traditional direct instruction) şekli; diğer ucunda ise öğrencilerin bir fenomen ile ilgili kendi araştırmalarını planladıkları ve yaptıkları açık uçlu bilimsel araştırma- sorgulama (open-ended scientific inquiry) olarak adlandırılabilecek şekli; doğrunun iki ucunda belirtilen bu uygulama şekillerin arasında bir yerde gerçekleşen ve bilimsel araştırma süreci ile ilgili öğrencilere öğretmen tarafından rehberliğin yapıldığı, öğretmen tarafından öğrencilere spesifik bir cevabın verilmediği, arada bir yerde gerçekleşen rehberlikli araştırma-sorgulama (guided scientific inquiry) etkinlikleri olarak adlandırılabilecek şekli bulunmaktadır.

Şekil 5. Bilimsel Araştırma-Sorgulamanın Öğretimde Uygulanma Şekilleri (Furtak, 2006).

Dunkhase (2003), serbest veya yönlendirilmemiş araştırmaya dayalı öğrenme uygulamaları sırasında öğrenci ve öğretmenlerin zaman, müfredatın amaçları, materyal yetersizliği, yönlendirilme yapılmadan yapılan deneysel çalışmalar sonrasında öğrencilerde bazı kavramların ve konun içeriğinin öğrenilmemesi gibi problemlerini çözümlemek amacıyla Çift Araştırmaya Dayalı Öğrenme (ADÖ) döngüsü önermiştir. Bu döngüde, yönlendirmeli ADÖ ile tamamıyla öğrenci-merkezli olan serbest-ADÖ birleştirilmiştir (Dunkhase, 2003).

Geleneksel Direkt Öğretim Açık Uçlu Bilimsel Araştırma- Sorgulamaya Dayalı Öğretim

Rehberlikli Bilimsel Araştırma-Sorgulamaya Dayalı Öğretim

Şekil 6. Çift ADÖ Döngüsü (Dunkhase, 2003).

Araştırma Sorgulamaya dayalı öğretim şekilleri aşağıda kısaca ele alınmıştır: Gösteri (Demonstrasyon), tüm araştırma sürecinin öğretmen tarafından yapılandırıldığı öğrencilerin sadece öğretmenlerini izledikleri, tüm kontrolün öğretmende olduğu, öğrencilerin Fen’i kitaplardaki gerçekleri doğrulamak ve göstermek için hazırlanmış aktivitelerin bulunduğu bir koleksiyon olarak düşünmelerine sebep olan şeklidir (Tatar, 2006; Alouf ve Bentley, 2003).

Doğrulama şeklinde yapılan araştırmalar, öğrencilere kavram veya prensiplerin sunulduğu ve öğrencinin bunu doğrulamak için dikkatlice planlanmış basamakları takip ederek araştırmasını tamamladığı, araştırma becerilerini fazla geliştirmeyen çalışmalardır (Hilosky, Sutman ve Schruckler, 1998). Bu çalışmalarda öğrenci sonucun ne olacağını önceden bildiği için elde ettiği sonuçtan ve araştırma yapmaktan heyecan duymaz (Tatar, 2006).

Yapılandırılmış araştırmalar, öğretmenin çalışılacak konu ya da problem hakkında öğrencilere genellikle süreci gösteren çalışma kağıtlarının üzerinde yazılı

sorular yöneltmesiyle başlanan, öğrencilerin hangi aktiviteleri yapacakları, hangi materyalleri kullanacakları, verileri elde etmek için izleyecekleri basamakları açıkça gösterilen veya araştırma basamakları öğretmenler tarafından da açıklanan çalışmalardır (Tatar, 2006). Bu araştırmalar genellikle yemek kitabından tarifine bakılarak yemeğin pişirilmesi gibi öğrenciler tarafından da aynı şekilde yapılır (Tatar, 2006). Windschitl (2003), bu araştırmaları yemek kitabı laboratuvar (cookbook lab) etkinlikleri olarak adlandırır. Doğrulama araştırmalarında olduğu gibi öğrenciler el becerilerini geliştirirler ancak zihinsel olarak aktif olmazlar. Doğrulama araştırmalarından farkı ise araştırma sonucunun öğrenciler tarafından önceden bilinmemesidir (Keller, 2001).

Kılavuzlu araştırmalar, öğrencilerin araştırma becerilerini kazanarak gelecekte bağımsız araştırmalar yapabilme kabiliyeti kazanabilmeleri için tamamen kendilerinin yapacakları araştırmalara hazır olmadıklarında ve doğrulama deneylerinden açık araştırmalara geçiş basamağı olarak uygulanabilir (Tatar, 2006). Öğrencilere materyallerin seçiminde, toplayacakları bilgilerin tipleri hakkında ve tartışma tekniklerinin kullanımında kılavuzluk yapılır. Daha önce sorumluluk almamış, bilimsel araştırmaların nasıl yapılacağını bilmeyen öğrencilerle böyle bir çalışma yapmak zordur. Bu nedenle öğretmen Dersi dikkatlice planlamalı ve her öğrenciye sorumluluk alması için belli görevler vermelidir. Öğrenciler kılavuzlu araştırmalarla açık araştırma için gerekli olan davranışları kazanacaklardır (Howe ve Jones, 1998). Kılavuzlu araştırma dersleri, öğretmen veya öğrencilerin oluşturduğu sorularla başlar. Öğretmen, soru sorabilir veya öğrencilerin beklemedikleri şaşırtıcı olaylar sunarak öğrencilerin meraklanmalarını sağlayıp öğrencileri soru sormaya sevk edebilir. Konu verilmeden yapılan şaşırtıcı bir gösteri deneyi öğrencilerin derse ilgilerini çekmesini sağlayacaktır. Öğrenciler soruları cevaplayabilmek için bilgilerin toplama ihtiyacında olacaktır. Bu bilgi, ölçümlerin kaydedilmesi, olayların veya amaçların liste halinde yazılması şeklinde olabilir. Toplanılan bilgiler doğrultusunda öğretmenin kılavuzluğunda tartışma gerçekleştirilir. Öğretmen öğrencilerinin çalışmalarını açıklayabilmeleri için onlara yardımcı olur ve üst düzey fikirler oluşturmaları ve derinlemesine anlamaları için soruların bilişsel düzeylerini artırır (Tatar, 2006). Öğretmenler, öğrencilere materyaller sunup, etkileşimlerine izin verip keşfetmelerini sağlayarak fiziksel; düşünmelerini geliştirici sorular sorup, cevapları dinleyip ve benzer fikirlerle alternatif düşünmelerini

sağlayarak mantıksal; grup tartışmalarında bilgileri karşılaştırarak sosyal olarak öğrenmelerin desteklemelidir (Howe ve Jones, 1998).

Açık araştırmalar, öğrencilerin sorularını kendileri oluşturarak araştırmaya başladıkları, sorularını cevaplamak için gerekli süreçleri belirledikleri ve sonuçlarını kendilerinin bulduğu yani hem problemi hem de onu çözmek için izleyecekleri basamakları belirledikleri en üst düzey araştırmalardır (Llewellyn, 2002). Öğretmen, süreç içinde gerekli araştırma yapısını sağlamak için öğrencileri destekleyebilir (Tatar, 2006). Öğretmen, araştırma hakkında yeterince deneyimi olmayan, konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları için zorlanan öğrencileri göz önünde bulundurmalı ve araştırmaya dayalı dersleri bunları düşünerek planlamalıdır (Hayes, 2002). Tatar (2006), öğretmenlerin öğrencilerine araştırmaya dayalı öğrenme için gerekli bilimsel süreç becerilerini kazandırmadan açık araştırmalara başlamamaları gerektiğini, bu becerilerin araştırma tiplerinin aşamalı olarak kullanılmasıyla kazandırılabileceğini belirtmiştir. Açık araştırmaların en önemli dezavantajı zaman alıcı olmasıdır (Llewellyn, 2002). Belli bir müfredatı yetiştirme zorunda olan, sınav kaygısı taşıyan ve sınıf mevcudunun çok yüksek olduğu ülkemiz için uygulanması zordur.

2.1.10. Ülkemizdeki Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim