Ön araştırma Kararı ve Hukukî Niteliğ

4054 sayılı Kanun'un 40. maddesi uyarınca, "Kurul, re'sen veya ilk inceleme

aşamasından geçen başvurular üzerine doğrudan soruşturma açılmasına ya da soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için ön araştırma yapılmasına karar verir". Ön

araştırma yapılmasına karar verildiği takdirde, Kurul Başkanı, meslek personeli uzmanlarından biri veya bir kaçını raportör olarak görevlendirir (RKHK. m. 40,2). Raportör, 30 gün içinde elde ettiği bilgileri, her türlü delilleri141 ve konu hakkındaki görüşlerini Kurul'a yazılı olarak bildirir ve bu ön araştırma raporunun Kurul'a teslimini takip eden 10 gün içinde, elde edilmiş olan bilgiler Kurul tarafından değerlendirilerek, soruşturma açılması veya açılmaması hususunda karara varılır (RKHK m. 41).

Kanun’un 40 ve 41. maddelerindeki sürelerin geçirildiği yolundaki davacı iddiasını inceleyen Danıştay “ 4054 sayılı Kanun’un 40. maddesinde ön araştırma yapmakla

görevlendirilen raportörün 30 gün içinde elde ettiği bilgileri, her türlü delilleri ve konu hakkındaki görüşlerini Kurul’a yazılı olarak bildireceği; 41. maddesinde ise, ön araştırma raporunun Kurula teslimini takip eden 10 gün içinde Kurul’un toplanacağı ve soruşturma açılmasına veya açılmamasına karar vereceği öngörülmüş olmasına karşın, dava konusu olayda, ön araştırma kararı 16.11.1999 tarihinde alınmış, ancak raportörler Kurulca 3.12.1999 tarihinde görevlendirilmiş, 30 günlük süre geçirildikten sonra 7.1.2000 tarihinde rapor Kurul’a teslim edilmiş, anılan rapor 10 günlük süre geçirildikten sonra 3.2.2000 tarihli toplantısında görüşülmüş ise de, dava konusu Rekabet Kurulu kararına konu soruşturulan olayın niteliği ve

139

Aslan, Zehreddin: Rekabet Kurulu Kararları ve Yargısal Denetimi (Danıştay 134. Kuruluş Yıldönümü ve İdari Yargı Sempozyumu, 10.05.2002, Ankara 2002, s. 2-12), s. 2.

140

Aslan-Rekabet Hukuku s. 346.

141

Yılmaz, Ejder: Rekabet Hukukunda Deliller, Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi Üzerine Düşünceler (Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu, 9 Nisan 2004, Kayseri 2004, s.67-88), s. 68 vd.

61

önemi göz önüne alındığında, soruşturma sürecine hız kazandırmak, Kurul’un işleri süratli karara bağlamasını sağlamak amacıyla getirilen ve iç uygulamaya yönelik bu durum dava konusu Kurul kararını sakatlayan ve bu haliyle sonuca etki eden bir husus olarak görülmemiştir.” gerekçeleriyle davacı iddiasını yerinde görmemiştir142.

Görüldüğü üzere, yapılan başvuruların, ön araştırmaya tâbi tutulması ve bunun sonucunda karar verilmesi sistemi benimsenmiştir. Ayrıca Kanun’da yer alan usûlün de karışık ve kısa sürelere tâbi olarak düzenlenmesi nedeniyle bu tür süre aşımlarının Kurul kararlarını sakatlamayacağı yönündeki Danıştay kararı da kanımca yerinde bir karar olmuştur. Hukuk mahkemelerinde de davacı ve davalı tarafından verilen ikişer dilekçenin ardından ön inceleme yapılması ve buna bağlı olarak tahkikatın yapılması sistemi benimsenmiş olup, Rekabet Kurulu’nda izlenen sisteme benzerlik göstermektedir.

Ön araştırma kararı, 4054 sayılı Kanun uyarınca izlenen idarî usûlde, belli bir aşamayı ifade etmektedir. Bu kararın başlattığı ön araştırma süreci sonucunda, ya soruşturma açılmamasına karar verilecek ve ön araştırma konusu bakımından prosedür sona erecek; ya da soruşturma açılması kararı verilerek, Kanun’un 48. maddesi anlamında nihaî kararla sona erecek yeni bir usûl aşaması başlayacaktır. Dolayısıyla ön araştırma kararı nihaî bir idarî işlemin oluşturulması usûlünün belli bir parçasını meydana getiren bir hazırlık işlemidir143. Bu nedenle, ön araştırma kararı icraî nitelikte olmayıp, tek başına hukukî sonuç doğurmaz. Hukukî sonuç; soruşturma açılmaması kararı veya nihaî karar verildiği zaman doğmuş olacaktır. İcraî bir işlem olmayan ön araştırma kararı, tek başına dava konusu edilemez. Ön araştırma kararına ve bu kararla başlayan sürece ilişkin hukuka aykırılıklar, sürecin sonunda verilen ve dava konusu edilebilir nitelikteki işlemlere karşı açılan davada ileri sürülebilir144.

Danıştay 16.01.2004 tarihli bir kararında145 ön araştırma kararının hukukî niteliğini şu şekilde açıklamıştır : ”Rekabet Kurumu’nun ön araştırma kararı alması ve bu karar gereği

yaptığı işlemler, bu aşamada davacının hukukî durumunda değişiklik yaratan, idarî davaya konu edilebilir, kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliğinde bulunmadığından, incelenmesine olanak bulunmamaktadır. Rekabet Kurumu uzmanlarının ön araştırma sırasında ve sonrasında yaptığı çalışmaların, delilleri toplama biçiminin Kanun’un öngördüğü usûle uygun olup

142

10.D 4.11.2003, 1632/4243 (KBİBB).

143

Erkut, Celal: İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Ankara 1990, s. 139.

144

Aksoylu s. 15.

145

62

olmadığı, ancak Kurul’un bu bilgi ve belgeleri değerlendirerek kesin ve yürütülmesi gerekli nitelikte tesis ettiği işleme yönelik olarak açılan davada incelenebileceğinden, bu işlemlerin yok hükmünde olduğunun tespiti isteminin de bu aşamada inceleme olanağı bulunmamaktadır.”

Ayrıca soruşturma açılması nihaî karar olmadığından RKHK. m. 51,3 gereğince, Kurul üyelerinin en az üçte birinin toplanması ve bu toplantıya katılanların salt çoğunluğunun oylarıyla alınır.

Kurulun, ihbar veya şikâyet başvurularında ileri sürülen iddiaları ciddî ve yeterli bulması durumunda, ihbar veya şikâyet edenlere ileri sürülen iddiaların ciddî bulunduğu ve araştırmaya başlandığı yazılı olarak bildirilir (RKHK m. 42,1). Başvuru üzerine harekete geçilmesi durumunda başvuru sahiplerine bildirilmesini öngörülen ön araştırma kararı, re’sen harekete geçme hâlinde herhangi bir bildirime tâbi değildir. Ancak Kurul kararları, tarafların ticarî nitelikli sırlarını ifşa etmeyecek şekilde Kurul’un internet sayfasında yayınlanacağından tüm ilgililer haberdar edilmiş olacaktır (RKHK m. 53,2).

2) Ön araştırma Sonucunda Verilebilecek Kararlar