Araştırma Modeli

Bu araştırmanın amacı, temel yangın güvenliği becerilerinin öğretimine yönelik sanal gerçeklik temelli bir öğrenme ortamının geliştirilmesi ve bu ortamın ortaokul düzeyinde öğrenim gören öğrencilerin ikametgâh yangınlarına yönelik temel davranışsal becerilerinin gelişimi üzerindeki etkisinin değerlendirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda araştırma problemlerinin cevaplanması amacıyla durum çalışması şeklinde yürütülmüştür.

Durum çalışması, güncel bir olgunun kendi koşulları çerçevesinde çalışıldığı, olgu ve içerisinde bulunduğu bağlam arasındaki sınırların kesin hatlarıyla belirgin olmadığı ve birden fazla kanıt veya veri kaynağının mevcut olduğu durumlarda kullanılan görgül bir araştırma yöntemidir (Yin, 2003). Durum çalışmalarında bir veya birkaç duruma ilişkin etkenler bütüncül bir yaklaşımla incelenir, ilgili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl etkilendikleri üzerine derinlemesine araştırmalar yapılır (Cohen, Manion ve Morrison, 2005). Öte yandan özel durum çalışması, bir durumun özelliği ve karmaşıklığı üzerine odaklanır ve farklı veri toplama tekniklerinin bir arada kullanılmasına olanak sağlar (Cohen vd., 2005). Benzer şekilde Creswell (2007) de durum çalışmasını aşağıdaki şekilde tanımlamıştır.

Durum çalışması, araştırmacının zaman içerisinde sınırlandırılmış bir veya birkaç durumu çoklu kaynakları içeren veri toplama araçları (gözlemler, görüşmeler, görsel-işitseller, dokümanlar, raporlar) ile derinlemesine incelediği, durumların ve duruma bağlı temaların tanımlandığı nitel bir araştırma yaklaşımıdır.

Durum çalışmaları araştırmacılar tarafından farklı türlerde sınıflandırılmıştır (Bogdan ve Biklen, 1998; Davey, 1991; Yin, 2003). Bogdan ve Biklen (1998) durum çalışmalarının 1) gözleme dayalı durum çalışması, 2) yaşam öyküsü, 3) belgeler, 4) organizasyon gelişimini inceleyen durum çalışması, 5) durum analizi, 6) mikro etnografi, 7) çoklu durum çalışması ve 8) karşılaştırmalı durum çalışması olmak üzere sekiz farklı kategoriye ayrılabileceğini belirtmiştir. Yin (2003) ise durum çalışmalarını; 1) açıklayıcı durum

çalışmaları, 2) keşfedici durum çalışmaları ve 3) tanımlayıcı durum çalışmaları olmak üzere üç türde sınıflandırmıştır. Davey (1991) ise durum çalışmalarını, Datta (1990) tarafından ortaya konulan teorik çerçeve temelinde tartışarak altı farklı kategoriye ayırmıştır. Davey’e göre durum çalışması türleri; 1) tanımlayıcı durum çalışmaları, 2) keşfedici durum çalışmaları, 3) kritik olay durum çalışmaları, 4) program yürütme durum çalışmaları, 5) program etkilerine dayalı durum çalışmaları ve 6) birikimli durum çalışmaları şeklindedir.

Durum çalışmasına yönelik olarak yukarıda yapılan tanımlama ve sınıflandırmalarda sözü edilen durum kelimesi farklı yapıları işaret edebilmektedir. Durum; araştırmanın amaç ve yöntemine bağlı olarak öğretmen, öğrenci, yönetici olabileceği gibi bir birey, bir program, bir grup, bir topluluk veya bir politika da olabilir (Merriam, 1998). Bu araştırmada durum çalışması olarak keşfedici durum çalışması yöntemi ve üzerinde çalışılan durum olarak SANYAN üzerinden verilen SG-DBE eğitimi belirlenmiştir. Keşfedici durum çalışmaları geniş ölçekli bir değerlendirme yapmadan önce gerçekleştirilen yoğunlaştırılmış çalışmalardır. Bu yöntem, programların işleyişleri, amaçları ve sonuçları hakkında belirsizlikler olması durumunda, sorular belirlemeye, ölçme araçlarını seçmeye ve ölçümler geliştirmeye yardımcı olur. Böylece büyük ölçekli araştırmalara yönelik yapılacak yatırımlar güvence altına alınabilir.

Bu çalışmada temel güvenlik becerilerinin kazandırılmasında DBE ve sanal gerçeklik yaklaşımlarının bir araya getirilerek bu tür risk içeren eğitimlere yönelik uygulanmasının etkileri keşfedilebilecektir. Araştırmada temel olarak incelenecek durum temel yangın güvenliği eğitimi verilen öğrencilerin ikametgâh yangınlarındaki durumlarıdır. Bu durumlar, içerisinde farklı problemlerin çözümünü içeren örnek altı farklı durumda sanal gerçeklik temelli davranışsal beceri eğitimi (SG-DBE) yaklaşımı çerçevesinde incelenmiştir. Keşfedilmek istenen durum ise SG-DBE’nin ikametgâh yangınlarına yönelik temel davranışsal becerilerin kazandırılması üzerindeki etkisinin belirlenmesi ve bu becerilerin gerçek yaşam koşullarına transfer edilebilirliğinin ortaya konulmasıdır.

Araştırma kapsamında gerçekleştirilecek olan SG-DBE’nin uygulanacağı sanal ortamın geliştirilmesi sürecinde katılımcı odaklı bir yaklaşım süreci izlenmiştir. Bu doğrultuda uygulama ortamının gerek tasarımında gerekse tasarım sonrasındaki pilot uygulamada katılımcı görüşleri göz önünde bulundurularak düzenlemeler yapılmıştır. Katılımcıların uygulamalar sırasında sergiledikleri davranışlara yönelik yapılan gözlemler ve uygulama sonrasında gerçekleştirilen görüşmelerden elde edilen veriler çerçevesinde tasarımlar oluşturulmuştur.

Davey (1991) tarafından da ifade edildiği gibi durum çalışmalarında ortaya çıkan ürün, olayın niçin o şekilde olduğunun ve gelecek araştırmalar için daha detaylı olarak

nelere odaklanmanın gerektiğinin belirlenmesinde yol gösterici nitelikte olacaktır. Bu bağlamda yürütülecek araştırma ile ilgili alandaki çalışmalarda gerçekleştirilecek olan uygulamaların işleyişi ve sonuçlarına yönelik belirsizliklerin giderilebilmesi ve bu tür uygulamalarda kullanılabilecek ölçme araçları ve ölçüm yöntemlerine yönelik yeni bir bakış açısı kazandırılabilecektir.

Yangın güvenliğine yönelik korunma ve eğitim çalışmalarında kullanılan ve yüksek maliyet gerektiren simülasyon ve simülatör sistemlerinin yerine daha düşük maliyetli ve özelleştirilebilir bir sistemin kullanılabilirliği keşfedilebilecektir. Bu bakımından ilgili araştırma modeli ile gelecekte bu alana yapılacak olan yatırımların güvence altına alınabilmesi ve gerçekleştirilecek büyük ölçekli araştırmalara yol gösterici olunabilecektir.