Araştırma Faaliyetleri

05.11.1997 - 31.12.1999 tarihleri arasında yürütülen ilk inceleme, önaraştırma ve soruşturmalarda sektörel bilgi sağlanması amacıyla; piyasa davranışlarını konu alan ve her sektörün kendine özgü koşullarını ortaya çıkarmayı amaçlayan Sektör Raporları, sektörlerde yer alan teşebbüslerin tanınmasını amaçlayan Sektör Profili Raporları, özelleştirmeye konu kurumlar ve hizmetler bakımından ortaya çıkması muhtemel durumların ele alındığı Araştırma Raporları hazırlanmıştır. Aşağıda bu çerçevede hazırlanan Raporların listesine yer verilmektedir.

Bankacılık ve Sigortacılık Sektörüne Yönelik Düzenleme Seçeneklerinin Olası Etkileri (REK/AD-İAM/1998/1 )

Rapor, Rekabet Kurulu tarafından 1997/1 sayılı Tebliğ’de bankacılık ve sigortacılık sektörlerini dikkate alarak bir değişiklik yapılması düşünüldüğünde, olası seçeneklerin kapsam alanını saptamak amacıyla hazırlanmıştır. Raporda kullanılan veriler ağırlıklı olarak Bankalar Birliği tarafından her yıl düzenli olarak yayımlanan "Bankalarımız" adlı periyodik yayındaki banka bilançolarından derlenmiştir. Raporda Türk bankacılık sektörünün durumu aktif ve pasif yapısı itibarı ile ele alınmış; bankacılık sektörünün Türkiye ve AB’deki yoğunlaşma oranları incelenmiştir.

Piyasaya giriş ve çıkışların ele alındığı bölümden sonra, sigortacılık sektörü ile ilgili temel bilgiler aktarılarak, bankacılık sektörünün sigortacılık sektörü içindeki yeri ve sigortacılık sektöründeki yoğunlaşma incelenmiştir. Raporun sonunda her iki sektörde farklı bilanço kalemlerinin farklı eşiklerine göre, birleşme ve devralma durumunda kaç firmanın başvuru yapacağına ilişkin sekiz senaryo sunulmuştur.

Çok Taraflı Yatırım Anlaşması: "OECD Müzakerelerinin Değerlendirilmesi’’

(REK/AD-İAM/1998/2)

Çalışma OECD’de görüşülmekte olan Çok Taraflı Yatırım Anlaşması’nı (MAI) genel hatları ile tanıtmak üzere hazırlanmıştır. Anlaşma metni henüz müzakere aşamasındadır. Farklı ülkelerin farklı konulardaki çekinceleri nedeniyle programlanan tarihte bitirilememiştir. MAI tüm OECD üyesi ülkelere, AB üyesi ülkelere ve Anlaşmanın yükümlülüklerini yerine getirmeyi taahhüt eden ülkelere açık, müstakil bir anlaşmadır. Anlaşma uluslararası yatırımlar için geniş kapsamlı ve sağlam bir çatı sağlayarak, iktisadi gelişmeye, istihdama ve daha yüksek yaşam standardına doğru yeni bir ivme kazandırmak amacıyla düzenlenmektedir. Çalışma MAI müzakere metninin özetini ve Türkiye’nin taraf olduğu "Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmaları"nın tam listesini içermektedir.

Çimento Sanayii Fiyat Hareketleri 1990-1997 (REK/AD-İAM/1998/4)

Çimento sanayiindeki fiyat hareketlerini izlemek üzere, DİE’den portland, katkılı portland, yüksek fırın curuf, traslı harç, uçucu küllü, sülfatlara dayanıklı, sülfatlı curuf ve erken dayanımlı yüksek çimento fiyatları, bölgeler bazında istenmiş ancak DİE yalnızca portland (TS 19) ve katkılı portland (TS 10156) çimento fiyatlarını Türkiye geneli için temin edebilmiştir. Elde edilebilen çimento fiyatları, çimento sektöründe faaliyet gösteren firmaların 1987 yılındaki pazar paylarına göre ağırlıklandırılmış fiyatlardır. Bu nedenle ancak genel bir eğilimi temsil etmektedir.

Cam Sanayii Sektör Raporu (REK/AD-İAM/1998/3)

Çalışmada cam sektörünün oligopol piyasası özellikleri göstermesinin, hatta pek çok üründe tekel durumunun yaşanmasının dünya cam sanayileri arasında tek örnek olmadığı, bu piyasa yapısının pek çok ülkede geçerli olduğu üzerinde durulmuştur. Türk cam sektörünün önemli yapısal ve ekonomik özellikleri, piyasa yapısı, üretim, pazarlama, dağıtım, satışlar gibi konular ele alınmıştır.

1987 bazlı ortalama fiyatlar ve TEFE’deki yıllık değişimler itibarı ile bir gözlem yapılmış, ürünler arası nisbi fiyat yapısı incelenmiştir. Raporun sonunda Avrupa cam sektörü ile ilgili (piyasa paylaşımı, ilgili ürünlerin imalatı ve pazarlanmasına ilişkin tüm verilerin iletilmesi ve tarafların anlaşmayı doğru bir şekilde uyguladığının teftiş edilmesi ile ve toptancı ve üreticiler arasındaki anlaşmayı konu alan) iki Komisyon Kararı’nın tam metni yer almaktadır.

Sigortacılık ve Finansal Hizmetler Sektörlerinde Rekabet Sorunları:

OECD Rekabet Hukuku ve Politikası Çalışmalarının Değerlendirilmesi (REK/AD-İAM/1998/6)

Çalışma OECD Rekabet Hukuku ve Politikası Komitesi Rekabet ve Düzenleme Grubu’nun hazırladığı Sigortacılık ve Finansal Hizmetler Sektörlerinde Ortaya Çıkan Rekabet Sorunları Hakkında Sekreterya Notu’nun değerlendirilmesinden ibarettir. Rekabet Hukuku ve Politikası Komitesi tarafından hazırlanan arka plan raporu, sigorta sektörünü etkileyen rekabet konularını iki açıdan ele almaktadır. Raporda ilk olarak yalnızca sigorta sektörü ele alınmış ve rekabet hukukunun bu alandaki etkileri değerlendirilerek, belirli düzenlemelerin sigorta sektörünün rekabetine konu olan piyasalara etkileri incelenmiştir. Son olarak sigortacılık sektörünün rekabete aykırı davranışlara zemin hazırlayan ve rekabet otoritelerinin rekabet hukukunu bu sektöre uygularken karşılaşabilecekleri özelliklere değinilmiştir.

Spor Müsabakalarının Yayını ve Rekabet Hukuku

Avrupa Birliği Komisyonu DG IV tarafından yayımlanan "Competition Policy Newsletter"in 1998 Yaz sayısında, Komisyon tarafından hazırlanan "Spor Müsabakalarının Yayını ve Rekabet Hukuku" başlıklı bir yönlendirme dokümanı yer almıştır. Spor müsabakalarının yayını konusunda ülkemizde yaşanmakta olan rekabet ortamının, zaman zaman rekabet hukukunun dışına taştığı iddia edilen uygulamalar nedeniyle Kurumumuzun ilgi ve çalışma alanına girdiği bilinmektedir. Bu çalışma, ilgili metnin çevirisi olup, söz konusu çalışmalar kapsamındaki bilgi birikimine katkıda bulunmak amacıyla hazırlanmıştır.

Enformasyon Teknolojileri ve Türk Telekomünikasyon Sanayii Cilt I:

Türk Enformasyon Teknolojisinin Potansiyelleri ve Enformasyon Teknolojisi Değer Zinciri (REK/AD-İAM/1998/7)

Rapor Türk Telekom A.Ş.’nin özelleştirilmesi sürecinde Rekabet Kurumu’nun sektörle ilgili bilgilenmesini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışma iki ana kısımdan oluşmaktadır.

"Enformasyon Teknolojisinin Potansiyelleri ve Enformasyon Teknolojisi Değer Zinciri" başlığını taşıyan Birinci Kısım telekomünikasyon sektörünün Türkiye ekonomisi açısından önemini değerlendirmektedir. Bu değerlendirme ile birlikte, sektörün ilişkili olduğu diğer alt sektörlere ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Çalışmanın İkinci Kısmı, mal ve hizmet ticareti bakımından enformasyon sektörünü ilgilendiren uluslararası ticaret ve rekabet kuralları ve Türkiye’nin yükümlülüklerine ayrılmıştır. Enformasyon sektörünü kuşatan uluslararası hukuk ortamı esas itibarı ile Avrupa Birliği Mevzuatı, artık WTO (Dünya Ticaret Örgütü) tarafından yürütülen GATT ve GATS mevzuatı, OECD düzenlemeleri ve ikili ve/veya çok taraflı anlaşmalardan oluşmaktadır. Bu ortama, Türkiye’nin burada işgal ettiği konum dikkate alınarak yaklaşılmış ve Türkiye’nin uymakla yükümlü olduğu mevzuatın tanıtımı yapılmıştır.

Enformasyon Teknolojileri ve Türk Telekomünikasyon Sanayii Cilt II:

Enformasyon Alanında Düzenleyici Kuruluşlar ve Telekomünikasyon Alanındaki Özelleştirme Deneyimleri (REK/AD-İAM/1998/8)

Çalışma iki ana kısımdan oluşmaktadır. Birinci Kısım, Rekabet Otoritesi için politika açılımlarının oluşturulduğu, "Enformasyon Alanında Düzenleyici Kuruluşlar ve Telekomünikasyon Sektöründe Rekabetçi Yapılar" başlığını taşımaktadır. Bu başlık altında Düzenleme (regülasyon) kavramından hareket ederek, özel sektör mülkiyetindeki doğal tekellerin denetlenme mekanizmaları tartışılmıştır. Çalışmanın ikinci kısmı "Telekomünikasyon Alanındaki Özelleştirme Deneyimleri Karşısında Farklı Ulusal Politikalar-Uygulamalar ve OECD Görüşü" başlığını taşımaktadır. Rekabet Otoritesi için politika örneklerini kapsayan bu kısımda, ABD, İngiltere, Japonya, İtalya, Almanya, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’da mobil ve kablolu telefon hizmetlerinin özelleştirilmesinde izlenen yöntemler, karşılaşılan zorluklar ve modeller ele alınmıştır.

Enformasyon Teknolojileri ve Türk Telekomünikasyon Sanayii Cilt III:

Türkiye’de Telekomünikasyon Alanındaki Düzenleyici Kuruluşlar (REK/AD-İAM/1999/1)

Çalışma Türkiye’de telekomünikasyon alanında yetki ve görev sahibi olan kamu düzenleyici kuruluşlarını tanıtmaktadır. Çalışma, Türk Telekom A.Ş.’nin özelleştirilmesi bağlamında Türkiye’de yeni bir düzenleyici kuruluşun gerekliliğini tartışmakta ve düzenleyici yapıların ekonomi politiği ile sona ermektedir. Çalışmanın eklerinde Türkiye’de telekomünikasyon alanında faaliyet gösteren başlıca firmalar ve faaliyet alanlarının yer aldığı bir ek bulunmaktadır. Diğer ekler ise Türk Telekom A.Ş.’nin özelleştirilmesi sürecinde önemli bir eşik olan ve 22645 sayı ve 24 Mayıs 1996 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi Kararı’nın tam metni ile OECD Communications Outlook, 1999 ile ilgilidir.

Telekomünikasyon Hizmetlerinde Çapraz Mülkiyet

Çalışma, telekomünikasyon ve yayıncılık gibi farklı haberleşme alanlarının teknolojideki yeni gelişmeler sayesinde giderek birbirine yaklaşması ve piyasaları birbirinden ayıran özelliklerin ve sınırların bulanıklaşması durumu karşısında ortaya çıkan sorunlarla ilgili olarak, OECD bünyesinde yapılan "Cross-Ownership and Convergence: Policy Issues" başlıklı çalışmanın, mobil ve sabit haberleşme arasındaki düzenlemeleri ilgilendiren kısmının özetinden ibarettir.

Kağıt Sektörü Raporu (REK/AD-İAM/1998/6)

Çalışmada kağıt sektörünün yapısal ve ekonomik özelliklerine değinilmiştir. Dünya ve Türkiye’de kağıt sektöründe üretim, tüketim, hammadde, dışticaret gibi konular incelenmiştir.

Türkiye’de kağıt sektörünün yarattığı katma değer, sektörün rekabet gücü (hammadde maliyetleri, işgücü maliyetleri, finansman maliyetleri, enerji maliyetleri ve ulaştırma maliyetleri açısından) ve Gümrük Birliği’nin sektöre etkileri gibi konular ele alınmıştır. Fiyat davranışları adı altında sektördeki fiyat hareketleri incelenmiştir.

Otomotiv Sektörü Raporu (REK/AD/İAM/1999/2)

Çalışmada çekiciyi, kamyonu, kamyoneti, otomobili, otobüsü, minibüsü, midibüsü ve traktörü kapsam içine alan sınıflandırma temel alınmıştır. Otomotiv sanayiinin önemi ve ekonomik etkileri üzerinde durulmuş, dünyada otomotiv sektörünün piyasası ve üretici firmaların durumu, Türkiye’de otomotiv sektörünün piyasa yapısı, firma sayısı ve rekabet gücü, üretim, kapasite, maliyetler, satışlar, dış ticaret, yatırımlar ve fiyatlarla ilgili bilgiler verilmiştir. Bunun yanında Gümrük Birliği ve Türk otomotiv sanayii, sektördeki kuruluşlar, pazar payları ve ithal otomobillerin dağıtımı incelenmiştir.

Raporun fiyatlar kısmında ise otomobil firmalarının 1994-1995-1996-1997 yıllarına ait fiyat artış zamanlarını izlemeye yönelik analizler yer almaktadır.

Bilgisayar Sektörü Raporu (REK/AD-İAM/1999/3)

Raporda Türkiye’nin bilgisayar sektöründe (özellikle donanım açısından) yerli imalattan ziyade ithalata dayandığı ve sektörde faaliyet gösteren gerek yazılım gerekse donanım ve hizmet firmalarının sayıca çok fazla olmalarının, ürünlerin homojene yakın olmasının ve sabit maliyetlerin düşük olması nedeniyle giriş kolaylığının mevcut olmasının sektörün rekabetçi bir yapıda olmasını beraberinde getirdiği belirtilmektedir. Sektörü yazılım, donanım ve hizmet alt gruplarına ayırmak mümkündür. Çalışmada bu ayrıma riayet edilerek özellikle yazılım ve donanım alt grupları yapısal olarak incelenmiş; eklerde ise her üç alt gruba ilişkin 1995-1996-1997 yıllarına ait veriler yer almıştır.

Kombine Ulaşım Terimleri

Kombine Ulaşım Terimleri önümüzdeki aylarda, ulaştırma sektöründe beklenen özelleştirmeler dikkate alınarak sektörle ilgili terimleri tanıtmak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada, ilgili terimlerin İngilizce, Fransızca ve Almanca karşılık ve açıklamalarına da yer verilmiştir.

Demiryollarının Yeniden Yapılanması Örnekleri ve TCDD’nin Mevcut Durumu

Çalışmada, ilk bölümde demiryollarını yeniden yapılandırma alternatifleri ele alınarak hukuki yapı açısından kamu kuruluşu niteliğinden hisselerin çoğunun özele ait olduğu anonim şirkete, kamu hizmeti yükümlülükleri açısından fiili uygulamalardan kamu hizmeti sözleşmelerinin müzakeresi haline, tarife düzenlemeleri açısından hükümet kontrolünden bağımsız karar almaya yönelen dünya demiryolları örnekleri verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise Türkiye’deki demiryolu politikası ve TCDD’nin mevcut durumu ele alınmıştır.

Yoğunlaşma Oranlarının Değerlendirilmesi

Çalışmada, ilk kısımında yoğunlaşmanın tanımı, yoğunlaşmanın ölçümü, yoğunlaşma indekslerinde aranılan özellikler, yoğunlaşma ölçüm yöntemleri ve Devlet İstatistik Enstitüsü

Başkanlığının yoğunlaşma oranlarının hesaplanması ile ilgili kullandığı yöntemle ilgili çeşitli bilgiler verilmiştir. Çalışmanın yoğunlaşma oranlarının değerlendirildiği kısmında 1997 ve 1996 yılları yoğunlaşma verileri için yatay kesit analizi karakteristiğinde bir analiz yapılmıştır. 1980-1994 yılları arasında yoğunlaşma oranlarının değerlendirilmesinde yoğunlaşma oranları ve piyasaya giriş çıkış trafiği incelenerek bir analiz yapılmıştır.

Takım Tezgahları Sektörü Raporu (REK/AD-İAM/1999/6)

Rapor Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından 21 Ağustos 1998 tarih ve 23440 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ve takım tezgahları üreten TAKSAN’ın özelleştirmesi ile ilgili Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı’na dayanılarak hazırlanmıştır. Çalışmada ağırlıklı olarak takım tezgahları sektörünün ekonomik açıdan önemi, dünya takım tezgahları sektörü, üretim teknolojisi, teknoloji, Türkiye’de takım tezgahları sektöründeki mevcut durum ve sektörün gelişimi üzerinde durulmuştur. Raporun ekler kısmında Makina İmalatçıları birliği yayını olan "Direktifler Uyumlaştırılmış Standardlar ve Avrupa Birliği’nde Uygulanan Mevzuat" ın metni yer almaktadır.

Gübre Sektörü Raporu (REK/AD-İAM/1999/5)

Raporda türk gübre sektöründeki durum incelenmiştir. Gübre sektöründe Türkiye ve dünyadaki hammadde, üretim, tüketim ve dış ticaret konuları ele alınmıştır. Sektörde üretim yöntemi, teknoloji ve piyasa yapısının özelliklerine değinilmiştir. Dünya’da gübre sektörünün desteklenmesi, Türkiyede kullanılan kimyevi gübre durumu, kimyevi gübre üretim ve pazarlanmasında kuruluşların yeri, sektördeki kuruluşların sermayesi ve pazar payları, gübre fiyatları, kimyevi gübrede sübvansiyon uygulamarı ve Gümrük Birliği’nin sektöre etkilerine ilişkin bilgiler sunulmuştur. Çalışmanın ekler kısmında, gübre sektöründeki kuruluşlarla ilgili ayrıntılı bilgiler ve yoğunlaşma oranları verilmiştir.

Kağıt Sektörü Profili (REK/AD-İAM/1998/6-P) Otomotiv Sektörü Profili (REK/AD-İAM/1999/2-P) Gübre Sektörü Profili (REK/AD-İAM/1999/5-P) 4.6. Çeviriler

Rekabet hukuku alanında Türkçe kaynakların sınırlılığını dikkate alan Kurum, yabancı dillerde yazılmış konuya ilişkin metinleri Türkçe’ye kazandırmaya özel önem vermektedir. Bu amaçla Kurum içinde yapılan çevirilerin listesi aşağıdadır. Önümüzdeki dönemde Kurum dışı çeviri kaynaklarından da yararlanarak daha çok sayıda çalışmanın Türkçe’ye kazandırılması planlanmaktadır.

– Commission Notice on the Concept of Undertakings Concerned

İlgili Teşebbüsler Kavramı Hakkındaki Komisyon Tebliği - OJ C 66, 02.03.1998 – Appendix 3: Comission's Notice on Cooperation between Enterprises

Ek 3: İşletmeler Arasında İşbirliği Hakkındaki Komisyon Tebliği - OJ C 75/3 1968 – Green Paper on Vertical Restraints in EC Competition Policy

AT Rekabet Politikasında Dikey Kısıtlamalar Hakkında Yeşil Kitap - COM (96) 721

– Communication from the Commission on the Application of the Community Competition Rules to Vertical Restraints / Follow-up to the Green Paper on Vertical Restraints

Topluluk Rekabet Kurallarının Dikey Tahditlere Uygulanması Konusundaki Komisyon Bildirgesi / Dikey Kısıtlamalar Hakkında Yeşil Kitap'ın Devamı - COM (1998) 544 nihai – White Paper on Modernisation of the Rules Implementing Articles 85 and 86 of the EC

Treaty/Commission Programme No 99/027

AT Antlaşması'nın 85. ve 86. Maddelerini Uygulayan Kuralların Modernizasyonu Hakkında Beyaz Kitap / 99/027 sayılı Komisyon Programı - COM (1999) 101 nihai

– Annex I, Law No: 287/90 (1), Law No: 287 of October 10, 1990 The Competition and Fair Trading Act. (Ek I, 287/90 (1) Sayılı Kanun 10 Ekim 1990 Tarih ve 287 sayılı Kanun Rekabet ve Adil Ticaret Yasası)

– Annex II, Legislative Decree No: 74/92 (1), Enactment of European Directive No:

84/450/CEE On Deceptive Advertising (Ek II, 74/92 (1) sayılı Kanun Hükmünde Kararname, Aldatıcı Reklam Faaliyetlerine İlişkin 84/450/AET Sayılı Avrupa Yönergesinin Kanunlaştırılması)

– Annex III, Community Legislation, Treaty of Rome Instituting the European Communities (Ek III, Avrupa Topluluklarını Kuran Roma Antlaşması, Topluluk Mevzuatı)

– Annex IV, Standard Complaint Form, Standard Complaint Form for Reporting Misleading Advertising (Ek IV, Standart Şikayet Formu, Yanıltıcı Reklam Faaliyetlerini Bildiren Şikayet Formu)

– Commission Decision of 28 September 1981, Relating to a Proceeding Under Article 85 of the EEC Treaty (81/881/EEC) (AET Antlaşmasının 85. Maddesi Çerçevesindeki Muameleye İlişkin, 28 Eylül 1981 tarihli Komisyon Kararı; (81/881/EEC))

– Commission Decision of 17 December 1980, Relating to a Proceeding under Article 85 of the EEC Treaty (80/1334/EEC) (AET Antlaşmasının 85. Maddesi Çerçevesindeki Muameleye İlişkin, 17 Aralık 1980 tarihli Komisyon Kararı; (80/1334/EEC))

– Judgement of the court, 25 November 1971 (Case 22/71) (Heading II) AET Adalet Divanı Tüzüğü Hakkındaki Protokolün Madde 20'si Çerçevesinde Sunulan Gözlemler

– Commission of the European Communities, Council Decision Dated Dec. 22, 1994. (Opening up of Telecommunication Infrastructure to Competition) (Avrupa Toplulukları Komisyonu'nun 22 Aralık 1994 tarihli Kararı (Telekomünikasyon Altyapısının Rekabete Açılması)

– COM/ENV/TD(98) 126, Heading III: Competition Issues (Rekabet Konuları)

– EC Regulation No: 4064/89, Establishing Merger Control System (Birleşmeyi Denetleme Sistemini Oluşturan 4064/89 sayılı AT Yönetmeliği)

– Kurumumuz eski Başkanlık danışmanlarından sayın Prof. Dr. İ. Yılmaz ASLAN'ın çevirmiş olduğu çeşitli metinlerden oluşan Avrupa Topluluğu Rekabet Hukuku Mevzuatı (1998) başlıklı kitabı da yayınlarımız içinde yer almaktadır.