AraĢtırmanın Yöntemi

AraĢtırmada örnek olay olarak ele alınan Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi özelinden yola çıkılarak diğer sağlık kuruluĢları için de performansı ölçmeye ve değerlendirmeye yarayacak aktif bir model önerisinde bulunulmuĢtur. Bu çalıĢmada analiz edilerek değerlendirme ve önerilerde bulunulan veriler birincil veri kaynağı olan anketler aracılığıyla toplanmıĢtır.

Bu kapsamda araĢtırmanın üç boyutu bulunmaktadır:

AraĢtırmanın birinci boyutunda, Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi‘nin güncel değerlendirmesi (misyon, vizyon, SWOT analizi, temel stratejiler konularında) yapılmıĢtır. Bu aĢamada gerekli olan veriler anket yöntemiyle toplanmıĢtır. Hastane üst düzey yöneticilerine uygulanan anket baĢlıca 3 bölümden oluĢmaktadır.(Ġlgili anket Ek 5-1‘de verilmiĢtir.) Anketin birinci bölümünde hastanenin misyon ve vizyonunu belirlemek üzere 2 adet açık uçlu soru katılımcılara yöneltilmiĢtir. Anketin ikinci bölümünde hastanenin SWOT analizini yapabilmek ve bu analiz sonuçlarına göre hastanenin stratejik yönetimini Ģekillendirecek temel stratejilerini belirlemek üzere yöneticilerin yine açık uçlu sorular yardımıyla hastaneyi değerlendirmeleri ve bu değerlendirmelerine göre strateji önerisinde

bulunmaları istenmiĢtir. Bu kapsamda hastanenin güçlü yönlerini belirlemek için 5 adet, zayıf yönlerini belirlemek için 4 adet, fırsatlarını belirlemek için 3 adet ve tehditlerini belirlemek için de 6 adet açık uçlu soru katılımcılara yöneltilmiĢtir. Anketin üçüncü bölümünde ise hastanenin kurumsal karnesinin oluĢturulmasına zemin hazırlayacak stratejik amaç ve performans kriterlerini belirleyebilmek için katılımcılara seçmeli sorular yöneltilmiĢtir. Bu kapsamda literatür araĢtırmaları, ulusal/uluslararası balanced scorecard örnekleri, Sağlık Bakanlığı SUT ve mevzuatlar ile Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi‘nin faaliyetleri incelenerek hasta ve personel memnuniyeti (müĢteri) boyutu için 16 adet stratejik amaç ve 26 adet performans kriteri, finansal boyut için 19 adet stratejik amaç ve 20 adet performans kriteri, iç süreçler (hizmet sunumu ve kalitesi) boyutu için 19 stratejik amaç ve 43 adet performans kriteri, öğrenme ve geliĢme boyutu için de 18 adet stratejik amaç ve 39 adet performans kriteri arasından seçim yapılması istenmiĢtir. Bu noktada katılımcılar her bir boyut altında birden fazla stratejik amaç ve performans kriterini seçebilme konusunda serbest bırakılmıĢtır. Ayrıca her bir boyut için katılımcıların ilave stratejik amaç ve performans kriteri önerileri de açık uçlu sorular yardımıyla toplanmıĢtır. Hastane üst düzey yöneticilerinin görüĢlerine dayanılarak elde edilen veriler içerik ve frekans analizi yöntemiyle analiz edilmiĢ ve sonuçlar değerlendirilmiĢtir. Ankette yer alan soru, performans kriterleri ve stratejik amaçlar için yararlanılan temel kaynaklar aĢağıda listelenmiĢtir:

 Sunnybrook‘s Strategic Balanced Scorecard (2015)

 Humber River Hospital‘s Balanced Scorecard (2013)

 Lin vd. (2013)  Grigoroudis vd. (2012)  Dilmaç (2011)  Erzurumlu (2012)  Yıldız vd. (2013)  Mousakhani vd. (2010)

AraĢtırmanın ikinci boyutunda hastanenin stratejik planına yön verecek stratejik amaç ve performans kriterlerini içeren BSC yapısı kurulmuĢtur. Bu aĢamada gerekli olan veriler ikili karĢılaĢtırma anketi vasıtasıyla toplanmıĢtır. Ġkili karĢılaĢtırma anketleri oluĢturulurken araĢtırmanın ilk bölümünde elde edilen stratejik amaçlar ve performans kriterleri (yöneticiler tarafından en çok tercih edilen

ilk beĢ performans kriteri) birbirleri ile kıyaslanmıĢtır. (Ġlgili ikili karĢılaĢtırma anketleri ek 5-2‘de verilmiĢtir.) Bu kapsamda toplam 136 ikili karĢılaĢtırma sorusu ile katılımcıların balanced scorecard boyutları ve bu boyutlar için stratejik amaç ve performans kriterlerini birbirlerine göre değerlendirmeleri istenmiĢtir. Ġkili karĢılaĢtırma anketlerinden elde edilen veriler Buckley‘in Geometrik Ortalama yöntemi ile analiz edilmiĢ ve sonuçlar yorumlanmıĢtır.

AraĢtırmanın üçüncü boyutunda hastanenin güncel performansını ölçmeye, artırmaya ve iyileĢtirmeye zemin hazırlayacak, hastane yöneticileri için karar almayı ve raporlamayı kolaylaĢtırıcı verileri sağlayacak, hastanenin tüm alt birimlerinin bir network ile dâhil edildiği, hastanedeki tüm ana ve destek süreçleri, faaliyetleri dikkate alan karar destek modeli tabanlı balanced scorecard performans yönetim sistemi modeli önerilmiĢtir. Önerilen modelde ikinci aĢamada elde edilen performans kriterlerinin öncelikleri ve ilk aĢamada elde edilen sonuçlar dikkate alınmıĢtır. Önerilen model bir yazılım programı haline dönüĢtürülmüĢ ve hastanenin son 6 yıllık (2010-2015) verisi kullanılarak önerilen model test edilmiĢtir. Ayrıca hastanenin strateji haritası çıkarılmıĢtır. ÇalıĢmanın temel aĢamaları Ģekil 4-1‘de, araĢtırma yöntemi ise Ģekil 4-2‘de gösterilmektedir.

Misyon-Vizyon Bildirgesinin Belirlenmesi SWOT Analizi Temel Stratejilerin Belirlenmesi Stratejik Amaçların Belirlenmesi Performans Kriterlerinin Belirlenmesi Ġkili KarĢılaĢtırma Anketleri BSC Yapısının Kurulması KDS Model Önerisi ve Strateji Haritası KDS Otomasyon Programı (ĠĢ Zekâsı Uygulaması/ Model Testi)

1. GÜNCEL DURUM ANALĠZĠ

2. BSC MODELĠNĠN KURULMASI

3. KDS MODEL ÖNERĠSĠ

VE Ġġ ZEKÂSI

AraĢtırma probleminin belirlenmesi

Literatür araĢtırmasının yapılması

Hastanenin güncel durumunu analiz etmeye yarayacak anketin tasarlanması

Anketin sağlık uzmanlarının görüĢleri alınarak revize edilmesi

Anket uygulanması ve verilerin toplanması

Ġçerik analizi

Misyon ve vizyon bildirgelerinin temel konularının belirlenmesi

SWOT analizi ve sonuçlarına bağlı olarak temel stratejilerin belirlenmesi

Balanced Scorecard boyutları için stratejik amaç ve performans kriterlerinin belirlenmesi

Ġkili karĢılaĢtırma anketinin tasarlanması

Anket uygulanması ve verilerin toplanması

Bulanık AHP yöntemi ile stratejik amaçların ve perofrmans kriterlerinin önem sırasının

belirlenmesi

Hastane kurumsal karnesinin oluĢturulması ve karar destek modeli önerilmesi Önerilen modelin iĢ zekası programı haline

dönüĢtürülmesi Sonuç ve genel değerlendirme

ÇalıĢmanın temel amacı, konusu ve yöntemi dikkate alındığında araĢtırmanın ve araĢtırma sonrasında önerilen karar destek sistemi tabanlı performans yönetim sisteminin temel modeli Ģekil 4-3‘deki gibi çizilebilir:

ġekil 4-3. AraĢtırma Modeli

AraĢtırmada Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi örnek olay olarak ele alınmıĢtır. Selçuk Üniversitesi‘nin 2001 yılında kurulmasına karar verilmiĢ ve 2009 yılında hasta kabul edilmeye baĢlanmıĢtır. 2009 yılından bugüne kadar geçen yaklaĢık 7 yıllık süreçte hastane büyük ilerleme ve geliĢme göstermiĢtir. Hastane Ģu anda 130.000 m2 kapalı ve 160.000 m2 açık alan olmak üzere 934 yatak kapasitesine sahiptir (www.hastane.selcuk.edu.tr/hastane/).

Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi temelde tıbbi ve idari bölümleri olan bir hastanedir. Hastanede Temel Tıp Bilimleri altında 10 adet anabilim dalı, Dâhili Tıp Bilimleri altında 19 adet anabilim dalı ve Cerrahi Tıp Bilimleri altında ise 13 adet anabilim dalı ile sağlık hizmetleri yürütülmektedir. Ayrıca verilen sağlık hizmetlerinin sorunsuz ve kaliteli bir Ģekilde yürütülmesi için hastanede 25 adet idari birim de faaliyetlerine devam etmektedir. Hastanenin idari kısmında faaliyet gösteren Eğitim Birimi, Kalite Yönetim Birimi, Ġstatistik Birimi ve Halkla ĠliĢkiler Birimi faaliyetleri ile kaliteli bir sağlık hizmeti sunmanın ve bu hizmetin sürekli iyileĢtirmelerle devam etmesini sağlamanın yöneticiler için ne derece önemli olduğunu vurgulamaktadır.

ġekil 4-4. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Sistem Yapısı

Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Tıbbi Birimler Temel Tıp Bilimleri 10 Adet Anabilim Dalı Dahili Tıp Bilimleri 19 Adet Anabilim Dalı Cerrahi Tıp Bilimleri 13 Adet Anabilim Dalı Ġdari Birimler 25 Adet Birim