Mevcut araĢtırmanın sonucunda ortaya konan bulgular, ergenlik döneminde yetersiz duygusal zeka özelliklerinin; hayatın zorluklarının üstesinden gelebilmeyi, stresle baĢa çıkabilmeyi ve adaptasyon geliĢtirebilmeyi zorlaĢtırabileceğini göstermektedir. Bu durum, farklı psikopatolojik problemlerin ortaya çıkması için risk oluĢturabilir. Toplam duygusal zeka puanı ile tüm içsel ve dıĢsal koruyucu faktörler arasındaki pozitif iliĢki, duygusal zeka becerilerinin geliĢmesiyle psikolojik sağlamlığın da güçleneceğini göstermiĢtir. Bu durum, alanda çalıĢan uzmanların terapi süreçlerine duygusal zeka ve psikolojik sağlamlık kavramlarını dahil etmelerinin yararlı olabileceği düĢündürmektedir.
Mikolajczak, Petrides ve Hurry (2009), ergenlerin, duygu düzenleme aracı olarak, kendilerine zarar verici davranıĢlarda bulunduğunu ortaya koymuĢlardır. Olumsuz duyguları önlemeye çalıĢmak yerine, onlarla baĢa çıkmada baĢarılı olamayan ergenler kendilerine zarar verme eğiliminde olabilmektedir. Olumsuz duygular, baĢarısız baĢ etme yöntemleriyle güçlenmekte ve ergenler, kendine zarar verme davranıĢlarını, olumsuz duygularla baĢa çıkmada çare olarak görebilmektedir. Duygusal zekanın; duygularla baĢa çıkmayla pozitif iliĢkisi ve depresyonla negatif iliĢkisi de bu araĢtırmanın sonucunda ortaya konmuĢtur. Bu durumda, baĢa çıkma
120
becerilerinde yetersiz olan ergenlerle çalıĢan terapistler, duygusal zekanın bu biliĢsel beceriye olan etkisini göz önünde bulundurarak ergenin davranıĢlarını değerlendirmelidirler.
Fernandez-Berrocal, Alcaide, Extremera ve Pizarro (2006), duygularını belirgin bir Ģekilde ayırt edebilen ve kontrol edebilen ergenlerin, daha az depresyon ve anksiyete belirtisi gösterdiklerini ortaya koymuĢlardır. Bu durumun nedeni olarak, duygusal zekası yüksek ergenlerin negatif duygularla baĢ etmede daha baĢarılı olduklarını belirtmiĢlerdir. Negatif duyguların, biliĢsel ve duygusal yapıları zayıflattığını öne sürmüĢlerdir. Depresyon ya da kaygı belirtisi gösteren ergenlerle, psikoterapi seanslarında duyguları anlayabilme ve kontrol edebilme becerileri üzerine çalıĢılabilir ve negatif duygular yerine pozitif duyguların arttırılması yönünde çalıĢmalar yapılabilir.
BaĢka bir çalıĢmada, duygusal zekanın uyumlu baĢa çıkma yöntemleriyle pozitif; ancak depresif düĢünceler ve somatik Ģikayetlerle negatif iliĢki içinde olduğu ortaya konmuĢtur. Duygusal zekası yüksek bireylerin, düĢük bireylere göre psikolojik bozukluklara karĢı daha dirençli oldukları vurgulanmıĢtır. Ayrıca araĢtırma sonucunda ortaya konulan duygusal zeka ile akranlarla kurulan sosyal iliĢkilerdeki yeterlilik iliĢkisi değerlendirildiğinde; duygusal zekanın, anti-sosyal davranıĢlar ve suç iĢleme davranıĢları gibi psikopatolojik sorunların tedavisinde yardımcı olan bir mekanizma olarak değerlendirilmesi önerilmiĢtir (Mavrovelli, Petrides, Rieffe ve Bakker 2007). Duygusal zekası geliĢmiĢ ergenler, duyguları değerlendirmede ve düzenlemede baĢarılıdırlar ve sıkıntı çekmeden sosyal beceriler geliĢtirebilirler. Öte yandan, bir baĢka çalıĢmada duygusal zekanın geliĢmemesiyle anti-sosyal davranıĢların iliĢki içinde olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır (Petrides, Frederickson ve Furnham, 2004). Psikoterapi çalıĢmalarında bu iliĢkilerden yararlanmak gerekirse, somatik Ģikayetlerle ve depresif düĢüncelerle baĢa çıkmada duygusal zeka becerilerinin geliĢtirilmesi amaçlanabilir. Öte yandan, akran iliĢkilerinin güçlenmesi yönünde çalıĢılarak, ergenlerdeki uyum problemlerinin azaltılması sağlanabilir.
Trinidad ve Johnson (2002) tarafından erken ergenlik döneminde duygusal zeka ile sigara ve alkol kullanımı arasındaki iliĢki incelenmiĢtir. Bu iki değiĢken arasında ortaya konan negatif iliĢkinin temeli biliĢsel becerilere dayandırılmıĢtır.
121
Ergenlerin geliĢen duygusal zekalarıyla birlikte biliĢsel becerileri de geliĢmekte dolayısıyla bu becerileri akran baskısına karĢı koyabilmek kullandıkları öne sürülmüĢtür.
Psikoterapi yöntemi ve sorunlar ne olursa olsun, bireyin duygusal zeka özelliklerinin göz önünde bulundurularak tedavilerin düzenlenmesinde yarar görülebilmektedir. Duygusal zeka becerilerinin geliĢimiyle psikolojik sağlamlık güçlenerek farklı problemlere karĢı direnç kazanılabilir. Richardson (2002), terapistlerin, psikoterapide psikolojik sağlamlık alanından yararlanması gerektiğini belirtmiĢtir. Psikolojik sağlamlığın terapi sürecine katılmasında, bireyin güçlü yönlerini keĢfetmesinin ve bunları geliĢtirmesinin önemli rol oynadığından bahsetmiĢtir. Bireyin bu konuda farkındalığının artmasının, yaĢayabileceği stres ya da değiĢimlerden sonra psikolojik sağlamlığını güçlendireceğini ön görmüĢtür. Bununla birlikte, hayatının kontrol edebilen bireyin kendine olan inancının ve özgüveninin yüksek olduğunu ifade etmiĢtir.
Mevcut araĢtırmanın sonucunda, ebeveynler ve aile ortamı ile iliĢkili özelliklere göre ergenlerin duygusal zeka ve psikolojik sağlamlık puanlarındaki farklılaĢmalar dikkat çekmiĢtir. Ġlgili araĢtırmalara göre, anne-babanın yetiĢtirme tutumuna göre çocuğun duygusal zeka özelliklerinde farklılaĢmalar olduğu ortaya çıkmıĢ, demokratik anne-baba tutumuna sahip ergenlerin diğerlerine göre yüksek duygusal zekaya sahip olduğu bulgulanmıĢtır (Topuksal, 2011). Benzer Ģekilde demokratik anne-baba tutumunun, otoriter anne-baba tutumuna göre ergenlerin sahip olduğu koruyucu faktörler yönüyle farklılaĢtığı, psikolojik sağlamlığın güçlenebilmesi için demokratik aile ortamının daha uygun olduğu ortaya konmuĢtur (Onat, 2010). Bu durum, ergenlerin psikolojik sağlamlık ve duygusal zeka özelliklerinde ebeveynlerin küçümsenemeyecek düzeyde önemini gösterir. Dolayısıyla, anne ve babaların eğitim ve psikolojik destek programlarına dahil edilmesiyle, ergenlerin duygusal ve psikolojik geliĢimlerine fayda sağlayabileceğini düĢündürebilir.
122
KAYNAKLAR
Amato, P. R. (1994). Life-span adjustment of children to their parents' divorce.The future of children,4(1), 143-164.
Amato, P. R. ve Keith, B. (1991). Parental divorce and the well-being of children: a meta-analysis. Psychological bulletin, 110(1), 26-46.
Arastaman, G. ve Balcı, A. (2013). Lise öğrencilerinin yılmazlık algılarının çeĢitli değiĢkenler açısından incelenmesi.Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 915-928.
Armstrong, A. R., Galligan, R. F., & Critchley, C. R. (2011). Emotional intelligence and psychological resilience to negative life events. Personality and Individual Differences, 51(3), 331-336.
Atalay, B. (2014). Ortaokul öğrencilerinin duygusal zeka düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya Atik, E. L. (2013). Liseli ergenlerde bağlanma stilleri ve psikolojik sağlamlık
düzeyleri arasındaki ilişkide öz-yansıtma ve içgörünün rolü.(YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi). Ġstanbul Bilim Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.
Aydın, B. (2010a). Üniversite öğrencilerinin duygusal zeka ve umut düzeyleri ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
123
Baroncelli, A. ve Ciucci, E. (2014). Unique effects of different components of trait emotional intelligence in traditional bullying and cyberbullying.Journal of adolescence, 37(6), 807-815.
Bar-On, R. (2006). The Bar-On model of emotional-social intelligence (ESI). Psicothema, 18, 13-25.
Bar-On, R. (2010). Emotional intelligence: an integral part of positive psychology. South African Journal of Psychology, 40(1), 54-62.
Bar-On, R., Brown, J. M., Kirkcaldy, B. D., & Thome, E. P. (2000). Emotional expression and implications for occupational stress; an application of the Emotional Quotient Inventory (EQ-i). Personality and individual differences, 28(6), 1107-1118.
Bacikova-Sleskova, M., Benka, J. ve Orosova, O. (2015). Parental employment status and adolescents’ health: The role of financial situation, parent-adolescent relationship and adolescents’ resilience. Psychology & health, 30(4), 400-422. Bee, H. L. ve Boyd, D. R. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi. (O. Gündüz, çev.)
Ġstanbul: Kaknüs yayınları.
Bender, M. T. (2006). Resim–İş eğitimi öğrencilerinde duygusal zeka ve yaratıcılık ilişkileri (YayımlanmamıĢ doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ġzmir.
Blair, C. (2002). School readiness: Integrating cognition and emotion in a neurobiological: Conceptualization of children's functioning at school entry. The American psychologist, 57(2), 111-127.
Bonanno, G. A., Galea, S., Bucciarelli, A. ve Vlahov, D. (2006). Psychological resilience after disaster New York city in the aftermath of the September 11th Terrorist Attack. Psychological Science, 17(3), 181-186.
Brody, L. (2001). Gender, emotion, and the family. London: Harvard University Press.
124
Bumphus, A. T. (2008). The emotional intelligence and resilience of school leaders: An investigation into leadership behaviors (YayımlanmamıĢ doktora tezi) The University of Southern Mississippi, Mississippi.
Campbell, A. ve Ntobedzi, A. (2007). Emotional intelligence, coping and psychological distress: A partial least squares approach to developing a predictive model. E-Journal of Applied Psychology, 3(1), 39-54.
Catterall, J. S. (1998). Risk and resilience in student transitions to high school. American Journal of Education, 106(2), 302-33.
Chaplin, T. M. (2015). Gender and emotion expression: A developmental contextual perspective. Emotion Review, 7(1), 14-21.
Cobb, C. D. ve Mayer, J. D. (2000). Emotional intelligence: What the research says. Educational leadership, 58(3), 14-18.
Coleman, J. ve Hagell, A. (2007). Adolescence, risk and resilience, U.K.: John Willey & Sons Ltd.
Collishaw, S., Pickles, A., Messer, J., Rutter, M., Shearer, C. ve Maughan, B. (2007). Resilience to adult psychopathology following childhood maltreatment:
Evidence from a community sample. Child abuse & neglect, 31(3), 211-229.
Conger, R. D. ve Conger, K. J. (2002). Resilience in Midwestern families: Selected findings from the first decade of a prospective, longitudinal study. Journal of Marriage and Family, 64(2), 361-373.
Cooper, R. K. ve Sawaf A. (1998). Executive EQ : emotional intelligence in leadership and organizations.N.Y.: Berkley Pub. Group.
Cowen, E. L. ve Work, W. C. (1988). Resilient children, psychological wellness, and primary prevention. American Journal of Community Psychology,16(4), 591- 607.
Çataloğlu, B. (2011). Madde Kullanan ve Kullanmayan Ergenlerin Psikolojik Sağlamlık ve Aile İşlevleri Açısından Karşılaştırılması.(YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ġzmir.
125
Çivilidağ, A. (2013). Gelişim süreci odağında ergenlik psikolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Çolak, N. (2006). Eğitim sosyolojisi bakımından dershaneler ve eğitim: üniversite sınavına hazırlanan lise son sınıf öğrencilerinin sosyo-kültürel durum analizleri: Bursa örneği. (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi) Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Davies, M., Stankov, L., ve Roberts, R. D. (1998). Emotional intelligence: in search of an elusive construct. Journal of personality and social psychology,75(4), 989-1015.
Deniz, M. E. ve Yılmaz, E. (2004). Üniversite öğrencilerinin duygusal zeka
yetenekleri ve yaşam doyumları arasındaki ilişki. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Ġnönü Üniversitesi, Malatya.
Derman, M. T. (2013). Çocukların empati beceri düzeylerinin ailesel etmenlere göre belirlenmesi.The Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 1365-1382.
Eminağaoğlu, N. (2006). Güç koşullarda yaşayan sokak çocuklarında
dayanıklılık (YayımlanmamıĢ doktora tezi). Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmir.
Erdoğdu, M. Y. ve Kenarlı, O. (2008). Duygusal zeka ile akademik baĢarı arasındaki iliĢki. Millî Eğitim Dergisi, 178, 297-310.
Esen-Aktay, T. (2010). Risk altındaki ortaöğretim 9. ve 10. sınıf öğrencilerinin kendini toparlama güçlerinin incelenmesi.(YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Esturgó-Deu, M. E. ve Sala-Roca, J. (2010). Disruptive behaviour of students in primary education and emotional intelligence. Teaching and teacher education, 26(4), 830-837.
Fernandez-Berrocal, P., Alcaide, R., Extremera, N. ve Pizarro, D. (2006). The role of emotional intelligence in anxiety and depression among adolescents.Individual Differences Research, 4(1), 16-27.
126
Fraser, M. W. ve Terzian, M. A. (2005). Risk and resilience in child development: Principles and strategies of practice. G.P. Mallon ve P. M. Hess (Ed.). Child Welfare for the Twenty-First Century: A Handbook of Practices, Policies and Programs (s.55-71). N.Y.: Columbia University Press.
Gardner, H.(1983). Frames of mind : the theory of multiple intelligence. N.Y.: Basic Books.
Garmezy, N. (1987). Stress, competence, and development: Continuities in the study of schizophrenic adults, children vulnerable to psychopathology, and the search for stress-resistant children. American journal of Orthopsychiatry, 57(2), 159- 174.
Garmezy, N. (1993). Children in poverty: Resilience despite risk. Psychiatry,56(1), 127-136.
Gauze, C., Bukowski, W. M., Aquan‐Assee, J., & Sippola, L. K. (1996). Interactions between family environment and friendship and associations with
self‐perceived well‐being during early adolescence. Child development, 67(5), 2201-2216.
Gizir, C. A. (2004). Academic resilience: An investigation of protective factors contributing to the academic achievement of eight grade students in poverty. (YayımlanmamıĢ doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Gizir, C. A. ve Aydın, G. (2006). Psikolojik Sağlamlık ve Ergen GeliĢim Ölçeği’nin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalıĢmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 87-99.
Goldstein, S. ve Brooks, R. B. (2013). Why study resilience?. Handbook of resilience in children. NY: Springer.
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence. N.Y.: Bantam.
Goleman, D.(1996). Rethinking the value of intelligence tests. Gardner ile söyleĢi. Zamanı 9 Kasım 1986. EriĢim Tarihi 21 Haziran 2016.
127
http://www.nytimes.com/1986/11/09/education/rethinking-the-value-of- intelligence-tests.html?pagewanted=all
Greene, R. R. ve Conrad, A. P. (2002). Basic assumptions and terms. R. R. Greene (Ed). Resiliency: An integrated approach to practice, policy, and research (s.29-62). Washington D.C.:NASW Press.
Gürgan, U. (2006). Grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yılmazlık düzeylerine etkisi. (YayınlanmamıĢ doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Hafızoğlu, ġ. (2007). The relationship among emotional intelligence, psychological adjustment and behavior problems during adolescence. (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Harrod, N. R. ve Scheer, S. D. (2004). An exploration of adolescent emotional
intelligence in relation to demographic characteristics. Adolescence, 40(159), 503-512.
Hunt, N. ve Evans, D. (2004). Predicting traumatic stress using emotional intelligence. Behaviour Research and Therapy, 42(7), 791-798.
Ġkiz, F. E. ve Görmez, S. K. (2010). Ġlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde duygusal zekâ ve yaĢam doyumunun incelenmesi. İlköğretim Online, 9(3), 1216-1225.
ĠĢmen, A. E. (2001). Duygusal zeka ve problem çözme. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 13, 111-124.
Jacelon, C. S. (1997). The trait and process of resilience. Journal of advanced nursing, 25(1), 123-129.
Jenson, J. M. ve Fraser, M. W. (2006). A risk and resilience framework for child, youth, and family policy. Social policy for children & families: A risk and resilience perspective (s.1-18).
128
Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu
faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142. Kırtıl, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin duygusal zeka düzeyleri ile
yaşam doyumu düzeylerinin incelenmesi (YayımlanmamıĢ doktora tezi) Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ġzmir.
Koçak, R. ve Ġçmenoğlu, E. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeylerinin yaĢam doyumlarını yordayıcı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 73-85.
Köksal, A. (1997). Müzik eğitimi alan ve almayan ergenlerin empatik becerilerinin ve uyum becerilerinin incelenmesi (YayımlanmamıĢ doktora tezi) Ankara Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Köksal, A. (2003). Ergenlerde duygusal zeka ile karar verme stratejileri arasındaki ilişki (YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi) Ġstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.
Köksal, A. (2007). Üstün zekalı çocuklarda duygusal zekayı geliştirmeye dönük program geliştirme çalışması (YayınlanmamıĢ doktora tezi). Ġstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.
Kulaksızoğlu, A. (2008). Ergenlik psikolojisi (14. bs.).Ġstanbul: Remzi Kitabevi. Küçükkaragöz, H. ve Canbulat, Y. A. T. (2011). Bir grup ilköğretim öğrencisinin
bazı psiko-sosyal değiĢkenlere göre empatik beceri düzeyleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 88-100.
Liau, A. K., Liau, A. W., Teoh, G. B., ve Liau, M. T. (2003). The Case for Emotional Literacy: the influence of emotional intelligence on problem behaviours in Malaysian secondary school students. Journal of Moral Education, 32(1), 51- 66.
Luthar, S. S. (1991). Vulnerability and resilience: A study of high-risk adolescents. Child development, 62(3), 600-616.
Luthar, S. S. (2003). Resilience and vulnerability: Adaptation in the context of childhood adversities. United Kingdom: Cambridge University Press.
129
Luthar, S. S., Cicchetti, D. ve Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child development, 71(3), 543-562.
Malak, K. (2011). Üniversite öğrencilerinin kendini toparlama gücü ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (YayımlanmamıĢ doktora tezi) Selçuk Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Mandleco, B. L. ve J.,C., Peery (2000). An organizational framework for conceptualizing resilience in children. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 13(3), 99-112.
Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American psychologist, 56(3), 227-238.
Masten, A. S. ve Coatsworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: Lessons from research on successful children. American psychologist, 53(2), 205-220.
Masten, A. S. ve Gewirtz, A. H. (2006). Vulnerability and resilience in early child development. K. McCartney ve D. Phillips (Ed). Blackwell handbook of early childhood development, (s. 22-43). Oxford: Blackwell Publishing.
Masten, A. S. ve Obradovic, J. (2006). Competence and resilience in
development. Annals of the New York Academy of Sciences, 1094(1), 13-27.
Masten, A. S. ve Powell, J. L. (2003). A resilience framework for research, policy, and practice. S. S. Luthar (Ed.). Resilience and vulnerability: Adaptation in the context of childhood adversity (s. 243-266). UK: Cambridge University Press. Mavroveli, S., Petrides, K. V., Rieffe, C. ve Bakker, F. (2007). Trait emotional
intelligence, psychological well‐being and peer‐rated social competence in adolescence. British Journal of Developmental Psychology, 25(2), 263-275.
Mayer, J. D., Caruso, D. R. ve Salovey, P. (1999). Emotional intelligence meets traditional standards for an intelligence. Intelligence, 27(4), 267-298.
Mayer, J. D. ve Geher, G. (1996). Emotional intelligence and the identification of emotion. Intelligence, 22(2), 89-113.
130
Mayer, J. D. ve Salovey, P. (1993). The intelligence of emotional intelligence. Intelligence, 17(4), 433-442.
Mayer, J. D., Salovey, P. ve Caruso, D.R.(2000). Models of Emotional Intelligence. R. J. Sternberg (Ed). Handbook of Intelligence (s. 396-420). N.Y. : Cambridge University Press.
Mayer, J., Salovey, P. ve Caruso, D. R. (2004). Emotional intelligence: Theory, findings and implications. Psychological inquiry, 15(3), 197-215.
Mayer, J. D., Salovey, P., Caruso, D. R. ve Sitarenios, G. (2001). Emotional intelligence as a standard intelligence.Emotion, 1(3), 232-242.
Mikolajczak, M., Petrides, K. V. ve Hurry, J. (2009). Adolescents choosing self‐harm as an emotion regulation strategy: The protective role of trait
emotional intelligence. British Journal of Clinical Psychology, 48(2), 181-193.
Moulds, J. D. (2003). Stress manifestation in high school students: An Australian sample. Psychology in the Schools, 40(4), 391-402.
Murray, C. (2003). Risk factors, protective factors, vulnerability, and resilience a framework for understanding and supporting the adult Transitions of youth with high-incidence disabilities. Remedial and Special Education, 24(1), 16-26.
Newsome, S., Day, A. L. ve Catano, V. M. (2000). Assessing the predictive validity of emotional intelligence. Personality and individual differences, 29(6), 1005- 1016.
Obradovic, A. S., Shaffer, A. ve Masten, A. S. (2012). Risk and adversity in
developmental psychopathology. L. Mayes ve M. Lewis (Ed.). The Cambridge Handbook of Environment in Human Development, (s. 35-57). NY: Cambridge University Press.
Onat, G. (2010). Demokratik ve otoriter olarak algılanan ana-baba tutumlarının lise birinci sınıf öğrencilerinin yılmazlık düzeyine etkilerinin araştırılması
(YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.
131
ÖğülmüĢ, S. (2001). Bir kiĢilik özelliği olarak yılmazlık. I. Ulusal Çocuk ve Suç Sempozyumu: Nedenler ve Önleme Çalışmaları, 29-30.
Özcan, B. (2005). Anne babaları boşanmış ve anne babaları birlikte olan lise öğrencilerinin yılmazlık özellikleri ve koruyucu faktörler açısından karşılaştırılması (YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Parker, J. D., Summerfeldt, L. J., Hogan, M. J. ve Majeski, S. A. (2004). Emotional intelligence and academic success: Examining the transition from high school to university. Personality and individual differences, 36(1), 163-172.
Patterson, J. M. ve McCubbin, H. I. (1987). Adolescent coping style and behaviors: Conceptualization and measurement. Journal of adolescence, 10(2), 163-186.
Petrides, K. V., Frederickson, N. ve Furnham, A. (2004). The role of trait emotional intelligence in academic performance and deviant behavior at school.
Personality and individual differences, 36(2), 277-293.
Petrides, K. V., Sangareau, Y., Furnham, A. ve Frederickson, N. (2006). Trait emotional intelligence and children's peer relations at school. Social Development, 15(3), 537-547.
Place, M., Reynolds, J., Cousins, A. ve O'Neill, S. (2002). Developing a resilience package for vulnerable children. Child and Adolescent Mental Health, 7(4), 162-167.
Richardson, G. E. (2002). The metatheory of resilience and resiliency. Journal of clinical psychology, 58(3), 307-321.
Rime, B. ve Zech, E. (2001). The social sharing of emotion: interpersonal and collective dimensions. Boletin de Psicologia, 70, 97-108.
Rutter, M. (1987). Psychosocial resilience and protective mechanisms.American journal of orthopsychiatry, 57(3), 316.
Rutter, M. (1999). Resilience concepts and findings: implications for family therapy. Journal of family therapy, 21(2), 119-144.
132
Salovey, P. ve Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, cognition and personality, 9(3), 185-211.
Sameroff, A. (2005). Early resilience and its developmental consequences. Encyclopedia on early childhood development, 1-6.
Sameroff, A. J., Seifer, R., Baldwin, A. ve Baldwin, C. (1993). Stability of
intelligence from preschool to adolescence: The influence of social and family risk factors. Child development, 64(1), 80-97.
Santrock, J. W. (2015). Yaşam boyu gelişim: Gelişim psikolojisi (G. Yüksel Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (1997).
SatılmıĢ, B. H. (2012). Dokuzuncu sınıf öğrencilerinin bazı değişkenlere göre psikolojik belirtileri ve empatik eğilim düzeyleri. (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Sayıl, M. (1996). Okul öncesi dönemdeki çocukların duygusal yüz ifadelerini tanıma ve çizme becerileri. Türk Psikoloji Dergisi, 11(36), 61-69.
Schneider, T. R., Lyons, J. B. ve Khazon, S. (2013). Emotional intelligence and resilience. Personality and Individual Differences, 55(8), 909-914.
Serbest, S. (2010). The influence of the university students’ perceived paternal and maternal acceptance, father involvement and depressive symptoms on their resiliency. (YayımlanmamıĢ doktora tezi). Boğaziçi Üniversitesi, Ġstanbul. Sevindik, F., Uncu, F. ve Dağ, D. G. (2012). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin
duygusal zeka düzeylerinin bazı değiĢkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 26(1), 21-26.
Shapiro, L. E. (1999). Yüksek EQ'lu bir çocuk yetiştirmek: anne-babalar için duygusal zeka rehberi. (Ü.Kartal çev.) Ġstanbul:Varlık Yayınları.
Shuler, C. N. (2004). An analysis of the Emotional Quotient Inventory: Youth Version as a measure of emotional intelligence in children and adolescents. (YayımlanmamıĢ doktora tezi) The Florida State University, Tallahassee.
133
Schutte, N. S., Malouff, J. M., Bobik, C., Coston, T. D., Greeson, C., Jedlicka, C., ... ve Wendorf, G. (2001). Emotional intelligence and interpersonal relations. The Journal of social psychology, 141(4), 523-536.
Sipahioğlu, Ö. (2008). Farklı risk gruplarındaki ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının incelenmesi (YayımlanmamıĢ doktora tezi). Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Terzi, ġ. (2008). Üniversite öğrencilerinde kendini toparlama gücünün içsel
koruyucu faktörlerle iliĢkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(35), 297-306.
Thorndike, E. L. (1920). Intelligence and its uses. Harper's magazine. 140, 227-235.
Topkaya, N. ve Meydan, B. (2013). Üniversite öğrencilerinin problem yaĢadıkları alanlar, yardım kaynakları ve psikolojik yardım alma niyetleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 25-37.
Toprak, H. (2014).Ergenlerde mutluluk ve yaşam doyumunun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaç doyumu (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi) Sakarya Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya. Topuksal, D. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin duygusal zeka
düzeylerinin ana baba tutumları açısından incelenmesi. (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Trinidad, D. R. ve Johnson, C. A. (2002). The association between emotional
intelligence and early adolescent tobacco and alcohol use. Personality and individual differences, 32(1), 95-105.
Tugade, M. M. ve Fredrickson, B. L. (2004). Resilient individuals use positive emotions to bounce back from negative emotional experiences. Journal of personality and social psychology, 86(2), 320-333.
Tuğrul, C. (1999). Duygusal zeka. Klinik Psikiyatri, 1, 12-20.
Türkarslan, N. (2007). BoĢanmanın Çocuklar Üzerine Olumsuz Etkileri ve Bunlarla BaĢetme Yolları. Aile ve Toplum, 3(11), 99-108.
134
UlutaĢ, Ġ. ve Ömeroğlu, E. (2007). The effects of an emotional intelligence education program on the emotional intelligence of children. Social Behavior and