Rekabetin devamlı olarak arttığı ve Ģiddetlendiği günümüzdeki iĢ dünyasında, değiĢim olgusunun kapsam ve hızı tehlikeli boyutlara ulaĢmaktadır. Böyle bir ortamda faaliyet göstermekte olan iĢletmelerin nihai hedefi, baĢarılı olmak ve bu Ģekilde varlıklarını sürdürmek olmuĢtur. ĠĢletmelerin baĢarısı ve varlıklarını devam ettirmeleri için iĢletmelerin kendilerini rakiplerinden farklı kılacak değerlerinin, özellikle de insan kaynaklarının farkında olmalarıyla gerçekleĢebilir. Günümüzde iĢletmelerinin baĢarılı olmaları için gereken Ģartlardan biri de performansın yüksek olmasıdır. ÇalıĢanların örgüt içerisinde kendilerini iyi hissetmeleri onların psikolojilerini dolayısıyla da iĢ performanslarını etkileyecektir. Örgüt içinde bulunan çalıĢanların kendilerini örgütün bir parçası gibi düĢünmeleri onları örgütte daha da baĢarılı kılacaktır. Örgüte kolayca uyum sağlayabilen çalıĢanların iĢ verimlilikleri de artacaktır.
GloballeĢme ve teknolojik geliĢmelerle birlikte iĢletmeler tüketicilerin isteklerine ve ihtiyaçlarına kolay cevap verebilmek ve rekabet üstünlüğüne sahip olmak için farklı
88
stratejik eğilimlere yönelmektedirler. Bu durumda aynı veya farklı alanda faaliyet gösteren iĢletmelerle yapılacak olan stratejik ortaklıklar, birleĢmeler ve satın alma gibi faaliyetler önemli hale gelmektedir. Bir iĢletmenin devamlılığını sağlayabilmesi ve uzun dönemde hayatını devam ettirebilmesi için ortaklığa ve iĢbirliğine gitmesi önemli hâle gelmiĢtir.
ÇalıĢanların iĢletmede soludukları hava da önemlidir. ÇalıĢanların yönetim tarafından desteklendiği, kendilerini özgür hissettikleri, kararlara katılım sağlayabildikleri durumlarda performansları iĢletmeye katacakları değer de artacaktır. Psikolojik olarak çalıĢan kendini iyi hissettiğinde iĢletmeye kolay adapte olmalarına, meydana gelecek problemlere hızlı ve yaratıcı çözümler geliĢtirmelerine yardımcı olmaktadır. Özellikle her stratejik ortaklık değiĢim demektir. Bu ortaklıkların değiĢime uyum ve değiĢimden yararlanma yetenekleri olan adapte edici performansın incelenmesi oldukça önemli bir inceleme konusudur.
Stratejik ortaklıklarda adaptasyon performansının stratejik ortaklık algıları olan güven ve bağlılık ile iliĢkili olacağı düĢünülmektedir. Ancak bu konu yapılan çalıĢmalar sınırlıdır. Zira stratejik ortaklık algıları konusunda yapılan çalıĢmalarda güven algısının Kumar, 1996; Parkhe (1998); Jennings ve diğerleri (2000) ve bağlılık algısının Cullen, Johnson ve Sakano (2000: 234-236) stratejik ortaklıklarda bağlılığın ortaklığın performansı üzerinde pozitif etkili olduğunu tespit etmiĢlerdir. Yani güvenin iliĢki sermayesi için, bağlılığın ise sosyal sermeye için önemli bir bileĢen olduğu gözlenmiĢtir. Hiç Ģüphesiz bu algıların uyumu pozitif yönde etkileyeceği düĢünüldüğünden stratejik ortaklık algıların adapte edici performans üzerindeki etkilerinin irdelenmesi önem arz etmektedir.
ġüphesiz iĢletmelerde çalıĢanlarda olumlu duyguların olumsuz duygulara daha baskın olduğu psikolojik iyi oluĢ da (Bradburn, 1969: 9) bireysel ve örgütsel iĢ çıktıları üzerinde etkili olmaktadır. Psikolojik iyi oluĢ, stratejik ortaklıklarda da hedeflere ulaĢmak için baĢkalarıyla karĢılıklı bağımlı iliĢkileri geliĢtirme, sürdürme ve uygun Ģekilde değiĢtirme bakımından önemli olacağı düĢünülmektedir. Fakat bu konuda henüz somut araĢtırma bulgularına henüz rastlanmamaktadır. Yönetim
89
yazının psikolojik iyi oluĢ ile ilgili çalıĢmalara bakıldığında psikolojik iyi oluĢun örgütsel performans (Daniels ve Harris, 2000), iĢ performansı (Wright ve Cropanzano, 2000), (Wadhawan, 2016), Usman (2017), örgütsel bağlılık (Sevimli, 2015) mali performans ve çalıĢan performansı (Çankır ve Çelik, 2018) ile iliĢkileri incelenmiĢtir. Bu çerçeve psikolojik iyi oluĢun adaptasyon performansı ilie iliĢkisinin incelenmesi hem uygulamada yöneticiler, hemde bu konudaki bilgi eksikliğini giderme açısından önemli bir katkı olabilir.
ÇalıĢanların belirli bir ortamda ödüllendirilen ve desteklenen uygulamalara, prosedürlere ve davranıĢ türlerine iliĢkin paylaĢılan algıları olarak tanımlanan psikolojik iklimi (Amenumey ve Lockwood, 2008: 266) ile adapte edici performans iliĢkisi üzerine yapılmıĢ bir çalıĢma olmaması da bu çalıĢmanın yapılmasının gerisindeki güdülerden biridir. Zira örgütsel davranıĢ ve yönetim yazını incelendiğinde psikolojik iklim ile satıĢ temsilcileri ve satıĢ yönetici performansı (Brown ve Leigh, 1996), örgütsel bağlılık (Kataria vd., 2013), örgütsel vatandaĢlık davranıĢı, iĢ tatmini ve dolaylı olarak bireysel performans (Biswass ve Varma, 2007), iĢgören performansı (Biswas, 2012), iĢ tatmini ve iĢ performansı (Yee, Pink ve Sern, 2014) arasındaki iliĢkiler incelenmiĢtir.
Charbonneir-Voirin ve Roussel (2012) tarafından bireyin dinamik çalıĢma durumuna uyum sağlama yeteneği olarak ifade edilen adapte edici performans bu çalıĢmanın temel araĢtırma değiĢkenlerinden biridir. Bu konudaki çalıĢmaların odukça yeni olduğu görülmektedir. Zira örgütsel davranıĢ ve yönetim yazınında daha çok adapte edici performans ile yöneticilerin davranıĢsal profesyonel özellikleri (Köse ve Özer, 2013), görev performansı (Shoss, Witt ve Vera, 2012: 910), iĢyerinde kiĢilik (Huang ve arkadaĢları, 2014), dıĢa dönüklük (Wihler vd., 2017), iĢ tatmini (Calarko, 2016: 61), örgütsel öğrenme (Pradhan, Jena ve Singh, 2017: 243), bilinçli farkındalık, tükenmiĢlik (Asheghi ve Hashemi, 2019) ve kültürel zeka (Sharti, Handoko ve Huruta, 2019) ile iliĢkileri inceleme konusu yapılmıĢtır. Bu çalıĢmada ise daha önce literatürde hiç ele alınmamıĢ olan stratejik ortaklık algıları, psikolojik iyi oluĢ ve psikolojik iklimin adapte edici performans ile iliĢkileri incelenmektedir.
90
AraĢtırma bulguları ıĢığında araĢtırmanın amacı, yönetici ve çalıĢanlar açısından stratejik ortaklık algıları ve psikolojik iyi oluĢun adapte edici performans üzerindeki etkilerini incelemek; stratejik ortaklıklar ve psikolojik iyi oluĢ ile adapte edici performans arasındaki iliĢkilerinde psikolojik iklimin aracı rolü oynayıp oynamadığını analiz etmektir. Bağlamda çalıĢmada araĢtırma sorunsalı; “iĢletmede yönetici ve çalıĢanların stratejik ortaklıklıktaki güven ve bağlılık algılarının yanısıra psikolojik iyi oluĢ algıları, adapte edici performansı nasıl ve ne yönde etkilemektedir? Psikolojik iklimi ile birlikte stratejik ortaklık algıları ve psikolojik iyi oluĢ algılarının adapte edici performans üzerine etkisinin yönünde bir değiĢiklik ortaya çıkmakta mıdır?” Ģeklindedir. Bu soruya yanıt aramak için NevĢehir ilindeki konaklama iĢletmeleri yönetici ve çalıĢanları üzerinde bir saha araĢtırmasına ihtiyaç duyulmuĢtur.
Yönetim yazınında daha önce stratejik ortaklık algıları, psikolojik iyi oluĢ ve psikolojik iklimin adapte edici performans üzerindeki etkilerini inceleyen bir çalıĢma bulunmadığından bu alandaki bilgi eksikliğini gidermesi bakımımdan böyle bir çalıĢmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Buna ilaveten bu değiĢkenler arasındaki iliĢkinin turizm sektöründeki konaklama iĢletmeleri yöneticilerinin değiĢime uyum sağlama yetenekleri açısından bazı tespitler yapması da konuyu önemli kılan bir baĢka gerekçedir.