Antropometrinin Kalıp Açısından Önemi

Geçmişten bugüne değişen sosyoekonomik düzey, kültürel farklılıklar, beslenme alışkanlıkları, mevsimler ve insanın genetik yapısı nedeniyle vücut ölçülerinde farklılaşmalar meydana gelmektedir. Bu farklılaşmalar kişinin kullandığı giysinin vücuda uymamasına, hareket rahatlığını kısıtlamasına neden olmakta, bu sebeple de giysi kalıpları hazırlamada antropometrik ölçülerin giyim alanındaki önemi ortaya çıkmaktadır.

Antropometrik ölçülerden faydalanılarak hazırlanan bir giysi vücuda uyum sağlayacağı için düzeltme gereksinimi duyulmayacak bu nedenle de hem kullanıcı hem üretici firma, hem de satıcı açısından gereksiz zaman, para ve malzeme harcamasına yol açmayacaktır(Aktaran: Sezer, 2006: 33).

2.3.5. Giyim Sektöründe Kullanılan Antropometrik Ölçüler

Çalışan insanların fiziksel rahatlıkları ve beden yeteneklerini maksimum düzeyde kullanabilmeleri için kullandıkları malzemeler, çalışma yüzeyleri ve hacimlerinin kendi boyutları ile uygun olmasına bağlıdır. Böyle bir yaklaşımda antropometrik yaklaşımlar kullanılmaktadır. Antropometri, insan vücudunun boyutları ile ilgilenen özel bir bilim dalıdır. Bu boyutlar, uzunluk, genişlik, yükseklik, ağırlık, çevre boyutları gibi farklı boyutlardır(www.ali-oral.balikesir.edu.tr, 05.11.2008).

Antropometrik ölçümlerin standartlaştırılması amacıyla bazı referans noktaları belirlenmiştir. Bunlar:

1. Yedinci boyun omuru (cervicale noktası)

2. Ense kökü

3. Yan boyun başlangıcı

4. Omuz başı (acromion noktası)

5. Omuz ortası

6. Arka kol başlangıcı (triceps)

9. Bilek kesiti

10. El başlangıcı

11. Başparmak başlangıcı

12. Kasların simetri merkezi

13. Şakaklar

14. Alt çene ucu(gnathion)

15. Ön boyun üstü 16. Ön boyun altı 17. Bel çizgisi 18. Kalça çizgisi 19. Dizkapağı üstü 20. Dizkapağı altı

21. Ayak bileği kesiti(malleolus)

22. Ayak tabanı

23. Tepe noktası(vertex)

24. Göğüs çizgisi (http://tr.wikipedia.org, 20.10.2008).

Antropometri de iki tür vücut ölçüm şekli vardır. Bunlar; vücut hareketsiz ve belirli bir standart pozisyondayken alınan yapısal vücut ölçüleri ve vücut hareket halindeyken alınan fonksiyonel vücut ölçüleridir (www.msxlabs.org, 03.11.2008).

Yapısal vücut ölçüleri(statik antropometri): Vücut hareketsizken belirli standart pozisyonlarda alınabilen vücut ölçüleridir. 1967 ‘de yapılan bir antropometri konferansı sonunda standartlaşma grubunca önerilen ve başta iş, işyeri, giysi ve şahsi eşya tasarımı olmak üzere çeşitli tasarım amaçları için kullanılan statik vücut ölçüleridir (www.ali- oral.balikesir.edu.tr, 05.11.2008).

Statik vücut ölçüleri şunlardır:

Yükseklikler: Düşey uzunluklardır. Birey ayakta iken yerden, otururken oturma yüzeyinden, ilgili vücut noktasına kadar ölçülen değerlerdir. Diz yüksekliği, ayakta boy, oturuş yüksekliği gibi yükseklikler bu gruba girmektedir.

Derinlikler: Yatay ve dikine çaplar olup göğüs genişliği ve kalça derinliği gibi ölçüler bu gruba girmektedir.

Uzunluklar: Herhangi bir vücut kısmının uzun ekseni boyunca ölçülen büyüklüktür. Sırt uzunluğu, dış kol uzunluğu gibi ölçüler bu gruba girmektedir.

Çevresel Uzunluklar: Bir vücut parçasının aynı düzlemdeki çevresidir. Bel çevresi, baş çevresi gibi ölçüler bu gruba girmektedir.

Eğrisel Uzunluklar: Vücut üzerindeki herhangi iki noktayı birleştiren eğrinin uzunluğudur. Şakaklar arası uzunluklar, çene ucundan kulaklar arası uzunluklar.

Düşüklükler: Vücut üzerinde boyun, göğüs, bel ve kalça çizgilerinden geçtiği kabul edilen yatay düzlemler arasındaki uzunluklardır.

Erişim Uzaklıkları: Uzunlukların özel bir hali olan erişim uzaklıkları kolun ekseni boyunca ölçülür. Yukarı doğru ve öne doğru maksimum erişim uzaklıkları gibi ölçüler bu gruba girmektedir.

Kalınlıklar: El, bilek gibi uzuvların uzun eksenlerine dik en kısa çapların uzunluklarıdır.

Çıkıntılar: Herhangi bir uzvun (örneğin: burun) en uç kısmının başlangıç noktasına kadar olan uzunluklardır. Burun ve kulak çıkıntısı gibi ölçüler örnek verilebilir.

Kirişler: Özellikle, başta ense ile burun ve çene ile arka kafayı birleştiren doğrusal uzaklıklardır. Çatal bir pergel yardımıyla ölçülebilir(Orhan ve diğerleri, 2006: 27).

Fonksiyonel vücut ölçüleri (dinamik antropometri): Vücudun, sabit bir noktaya göre; eğilme, dönme, uzanma gibi hareketlerle ulaşabileceği maksimum mesafeleri ölçmek ve işin rahat yapılması için gerekli olan çevresel faktörlerin dağılım uzaklıklarını belirlemek amacıyla yapılan ölçümlerdir(http://tr.wikipedia.org, 20.10.2008).

Ülkemizde giyim sanayinin özel kesim atölyelerinde kullanılan ölçü standartları, tecrübeli terziler tarafından beden ölçülerinin bir düzene konulması veya yurt dışındaki ölçü sistemlerinin uyarlanmasıyla elde edilmektedir. Oysa ülkemiz insanını yansıtabilecek antropometrik veriler toplanıp bir sisteme oturtularak standart ölçüler elde

2.3.6. Giyim Sektöründe Kullanılan Antropometrik Ölçüleri Almada Dikkat Edilecek Noktalar

Dikilecek olan herhangi bir giysinin iyi sonuç vermesi için, ölçüyü çok dikkatli almak gerekmektedir(Akalar, 1995: 55). Ölçü iyi alındığı zaman elde edilen kalıplar vücuda uygunluk göstermekte bu nedenle de emekten, zamandan, paradan tasarruf sağlamaktadır. Kalıplarda ortaya çıkan kusurlar ise ölçüleri iyi kontrol etmekle düzeltilir(Bayraktar, 1995: 75).

Giyim sektörüne yönelik antropometrik ölçülerin birey üzerinden alınmasında dikkat edilmesi gereken noktalar:

• Standart ölçü alma yöntemi açıkça belirtilmelidir.

• Ölçü alırken başvurulacak referans noktaları tam olarak tanımlanmalıdır.

• Her ölçü için kullanılacak terimler ve izlenmesi gereken yöntem standart bir

şekle getirilmelidir(Yılmaz, 2006: 27).

• Giyim sektörüne yönelik antropometrik ölçüleri alacak kişinin mesleki yeterliliğe sahip olması ve insan vücudunu, insan vücudunun gelişimini, vücut oranlarını, vücut tiplerini ve insanın hareket kabiliyetini bilmesi gereklidir(Kurt, 2007: 45).

• Alınacak ölçüler önceden bir kâğıda ölçü alma sırasına göre yazılarak hazırlanmalıdır(Bayraktar, 1995: 75).

• Antropometri sistemine göre ölçü alırken kullanılacak olan Antropometre, sürmeli kompas, açılan çap pergeli, cetvel, gönye ve şerit metre gibi malzemeler hazır bulundurulmalıdır. Antropometre; eklemler arası veya belirlenen standart referans yüzeyleri veya noktaları arasındaki doğrusal uzaklıkların belirlenmesinde kullanılan özel bir alettir. Sürmeli kompas ve çap pergelleri; hem vücut uzuvlarının genişliğini, derinliğini ölçmekte hem de referans işaretleri ile belirlenen noktalar arasındaki uzaklıkların belirlenmesinde

• Ölçü temiz ve düzgün bir iç giyim üzerinden alınmalıdır(Bayraktar, 1976: 53).

• Bel yeri ekstrafor yardımıyla belirlenmelidir(Altunyuva Sever, 1988: 65).

• Ölçüm sırasında ayakta durulan veya oturulan yüzeyler, yatay düzlem şeklinde ve ağırlık sebebiyle deforme olmayacak malzemeden yapılmış olmalıdır(Baysal, 1995: 38).

• Ölçüsü alınacak kişinin vücut yapısına dikkat edilmeli, simetrik olmayan bedenler önceden tespit edilip ölçü bu duruma uygun şekilde

alınmalıdır(Bayraktar, 1995: 75).

• Ölçü alırken mezür çok sıkı ya da gevşek olmamalı, normal tutulmalıdır (Özkan, 2005: 24).

• Genişlik ölçüleri yatay olarak ölçüsü alınacak yerin en geniş yerinden geçecek

şekilde yere paralel olarak alınmalıdır (Öğütçü ve diğerleri, 1993: 41 ).

• Ölçü alırken mezuranın birleştiği noktada bir parmak içte kalacak şekilde ölçü alınmalıdır (Işıklar, 1988: 206).

• Yardımcı ölçüler vücudun sağından alınmalıdır (Özkan, 2004: 21).

• Alınan ölçüler önceden hazırlanmış bir tabloya kaydedilmelidir (Öğütçü ve diğerleri, 1993: 43).

• Giyimin çeşidine göre gerekli bolluklar, bulunan ölçülere eklenmelidir.

Antropometrik sisteme uygun olarak alınan ölçüler dört grupta incelenmektedir. Bunlar:

• Kişi ayakta iken alınan ölçüler; vücut ağırlığı, boy yüksekliği, göz yüksekliği, omuz yüksekliği, dirsek yüksekliği, diz yüksekliği, öne uzanma uzaklığı, kalça genişliği, dirsekler arası uzaklık, yerden yumruk yüksekliği, sağ kol yukarıda parmak ucu yüksekliği, kol-el uzunluğu, bel yüksekliği, bacak arası yüksekliği

• Kişi otururken alınan ölçüler; oturma yüksekliği, otururken göz- omuz- dirsek yüksekliği, omuz genişliği, diz altı yüksekliği, otururken diz yüksekliği, otururken omuz- dirsek uzunluğu, otururken kalça genişliği, otururken kalça- diz arası uzunluğu, otururken but kalınlığı, otururken kalça- diz uzunluğu ve otururken bel yüksekliği.

• Belirli vücut uzuvları üzerinden alınan ölçüler; el uzunluğu, el genişliği, ayak uzunluğu, ayak genişliği, baş uzunluğu, baş genişliği ve yüz uzunluğu.

• Çevre ölçüleri; baş çevresi, bel çevresi, bilek çevresi, göğüs çevresi, kalça çevresi ve boyun çevresi(Aktaran: Baysal, 1995: 40).

Vücut üzerinden alınan temel ve yardımcı ölçüler şekildeki gibidir;

Şekil 19. Vücut Üzerinden Temel ve Yardımcı Ölçü Alma(Avşar,2006: 13)

Şekil üzerindeki;

1 noktası Göğüs çevresi: Göğüsün en geniş yerinden alınan ölçüdür. 2 noktası Bel: Belin en ince yerinden yere paralel olarak alınan ölçüdür.

3 noktası Kalça: Basenin en geniş bölümünden yere paralel olarak alınan ölçüdür. 4 noktası Ön uzunluk: Omuzdan bele kadar alınan uzunluk ölçüsüdür.

7 noktası Boyun çevresi: Boyunun çevresinden alınan ölçüdür.

Şekil 20. Arka Genişlik, Arka Uzunluk ve Omuz Genişliği Ölçüsü Alma(Avşar, 2006:

11).

8 noktası Arka genişlik: Arka bedende kol altlarından yere paralel alınan ölçüdür. 9 noktası Arka uzunluk: Arka bedende, arka ortasından bele kadar alınan ölçüdür. 10 noktası Omuz genişliği: Yakadan omuz ucuna kadar alınan ölçüdür.

Şekil 21. Kol Boyu, Dirsek Uzunluğu, Kol Genişliği ve Bilek Genişliği Ölçüsü

Alma(Avşar, 2006: 11).

11 noktası Kol boyu: Omuz ucundan bileğe kadar alınan uzunluk ölçüsüdür. 12 noktası Dirsek uzunluğu: Omuz ucundan dirseğe kadar alınan ölçüdür. 13 noktası Kol genişliği: Kolun en geniş bölümünden alınan ölçüdür.

Şekil 22. Tam Boy Ölçüsü Alma(Avşar, 2006: 12).

15 noktası Tam boy: Başın en yüksek bölümünden ayakların yere değdiği kısma kadar alınan ölçüdür.

2.4. Ergonomik ve Antropometrik Açıdan Kalıbın Tanımı, Önemi, Kalıp