Anonim şirket , bir sermaye şirketi olmasından ötürü; şirketin sermayesi, belirli olan ve bölünmüş bulunan sermaye paylarını toplamından meydana gelmektedir53. Sermaye paylarının itibari değeri ise, en az bir kuruştur (TTK m. 476/1). Limited şirkette esas sermaye ve esas sermaye payı olarak adlandırılan kavramlar (TTK m. 573, 576, 580, 583), anonim şirkette sermaye54 ve sermaye payı veya pay olarak isimlendirilmiştir( TTK m. 329, 339, 344). Görüldüğü üzere, limited şirket esas sermaye ve esas sermaye payları ile anonim şirketin sermayesi ve sermaye payları arasında kanun koyucu isimlendirme konusunda farklı tercihlerde bulunmuştur.
Anonim şirketin sermayesini oluşturan ve bölünmüş bulunan sermaye payları, bir ortağa ait olabileceği gibi birden çok pay sahibine de ait olabilir; diğer bir anlatım ile ortağın birden fazla sermaye payına sahip olabileceği söylenebilir55. Limited şirket esas sermaye paylarının sayısının ve itibari değerlerinin de şirket sözleşmesinde gösterilmesi gerekmektedir ( TTK m.576/1-c). Kanun koyucunun limited şirketler için getirdiği en büyük yeniliklerden biri ise ‘‘bir ortak= bir pay’’ ilkesinde vazgeçmiş olmasıdır. Böylece limited şirket ortağı, birden fazla esas sermaye payına sahip olabilecek ve esas sermaye paylarının devrinde, payların bölünmesi gibi bir zorunluluk söz konusu olmayacaktır56. Limited şirket esas sermaye paylarının 25 TL veyahut katları oranında bir itibari değere sahip olması ile birlikte payların bütünlüğü ilkesinden vazgeçilmesi,
52 Alışkan, s. 157. Bilgili/ Demirkapı da, onay şartının kaldırılması halinde, payın tedavül yeteneğinin
artacağını kabul etmiştir. Bilgili/ Demirkapı, s. 721.Tekinalp hatta kıymetli evrak vasfını haiz senedin, belirttiğimiz durum için meydana getirildiğini ifade etmiştir. Tekinalp, Yeni Ortaklık, s. 370.
53 Arslanlı, Limited, s. 9; Bilgili/ Demirkapı, s. 193; İmregün, Kara Ticareti, s. 260; Pulaşlı, Şirketler, s.
2208; Şener, s. 295; Tekinalp, Yeni Ortaklık, s. 69 vd.
54 Anonim şirket sermayesinin, sabit sermaye ve kayıtlı sermaye sistemleri ile oluşabilecek olması
nedeniyle, sermaye terimi tercihinin yerinde olduğu yönünde bkz. Bilgili/ Demirkapı, s. 193 vd.
Kendigelen, İlk Tespitler, s. 218
55 Şener, s. 296.
56 Payların bütünlüğü ilkesi için bkz. Alışkan, s. 150; Çamoğlu (Poroy/ Tekinalp), s. 391; Kendigelen,
İlk Tespitler, s. 487; Pulaşlı, Şirketler, s. 2186 vd. ; Şener, Limited Ortaklıklar, s. 267 vd.; Tekinalp, Yeni Ortaklık, s. 338.
17
limited şirket esas sermaye paylarının, anonim şirket paylarına yakınlaştığının en önemli göstergelerinden birisidir57.
Kanun koyucu, yapılan düzenlemelerin, anonim şirket payları ile limited şirket paylarının yakınlaştığı konusunda görüşleri ortaya çıkaracağını öngörmüş olmalı ki; madde gerekçesinde58 anonim şirket payları ile limited şirket esas sermaye paylarının yakınlaşmadığı şeklinde düşüncesini açıklamıştır59.
Kanun koyucu kanımızca, yine aynı kaygı ile TTK m. 593/2 gerekçesinde , limited şirket esas sermaye payı ile anonim şirket sermaye payının, limited şirket esas sermaye payı için nama yazılı senet düzenlenebilmesi ile ne yakınlaşacağını ne de benzeşeceğini belirtmiştir60.
Yine önceki Kanun döneminde m. 503 ve m. 518 hükümleri gereği, şirket esas sermaye paylarının kıymetli evrak niteliğini haiz olmayacak şekilde sadece ispat aracı
57 Aynı şekilde bkz. Alışkan, s. 150; Bilgili/ Demirkapı, s. 624 dn. 44; Kendigelen, İlk Tespitler, s. 487. 58 TTK m. 583 gerekçesi. ‘ Birinci fıkra: Limited şirkette, ‘‘itibari değer’’, anonim şirketteki itibari
değerden hem teorik hem de doğmatik düzen yönünden farklıdır. Anonim şirkette itibari değer, gerçek anlamda paylara bölünmüşlüğün gereği olarak sermayenin serbestçe devredilebilen, hak kaynağı işlevini haiz, bağımsız bir birim oluştururken; limited şirkette pay bir taraftan konulan sermayeyi gösteren ve bazı hesabi işlemlere temel oluşturan diğer paylara eşit olması zorunlu bulunmayan esas sermayenin bir parçasını oluşturur. Anonim şirkette sermaye paylara bölünmüştür, limited şirkette ise esas sermaye payı, bazı hakların belirlenebilmesi ve kullanılabilmesi amacıyla hesabi olarak bölünür. Payın hesaben bölünmesi, payın verdiği oy hakkının hesaplanmasına ve temettünün belirlenmesine ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerinin uygulanmasına hizmet eder. Diğer yandan ‘‘ bir ortak= bir pay’’ kuralının belirli bir yararı bulunmamakta, aksine, kısmi devrine bölünme gibi güçlüklere yol açmaktadır.’
59 Benzer şekilde Pulaşlı, limited şirket esas sermaye pay sayısının ve itibari değerlerinin şirket
sözleşmesinde gösterilmesinin, limited şirket esas sermaye payını, anonim şirket payı ile yakınlaştırmayacağını ve özdeş de kılmayacağını belirtmiştir. Pulaşlı, Şirketler, s. 2188. Tekinalp, limited şirket esas sermayesinin paylara bölünmediğini, oy sayısının hesaplanması için yapılan bölünmenin, payın bölünmesi anlamına gelmediğini ifade etmiştir. Tekinalp, Yeni Ortaklık, s. 343.
60 Kanun koyucu ‘‘ Tasarı bir yenilik getirmekte, esas sermaye payının ispat aracı olan bir senede veya
nam yazılı senede bağlanabilmesine olanak tanımaktadır. Esas sermaye payını içeren nama yazılı senet çıkarılması, paya devir ve dolaşım kolaylığı sağlamaz; Tasarının 595 ve devamı maddelerindeki hükümleri gene geçerli olmakta devam eder ve uygulanır; kanuni bağlam varlığını aynen sürdürür. Bu olanak, limited şirket esas sermaye payını ne anonim şirket payına dönüştürür ne de yakınlaştırır. Sadece ispatı ve gereğinde (limited şirkete ilişkin hükümler çerçevesinde) payın devrinde bazı kolaylıklar sağlayabilir. İkinci fıkra uyarınca nama yazılı senede yazılması zorunlu olan hususlar bu senedin şirket sözleşmesine bağlılığını açıkça göstermektedir. İsviçre Tasarısından alınan söz konusu hüküm, hakim İsviçre öğretisinin görüşünü yansıtmakta ve pay defterinin, ortakla ilgili kısmının ortağın elindeki senede yansıtılmasını sağlamaktadır. Ayrıca nama yazılı senet basit kıymetli evrak kaydını içerdiği için, ortaklığının bu senetle ileri sürülmesini ortaktan istemek hakkını şirkete vermektedir’’ diyerek bu konudaki fikrini açıklamıştır. Benzer şekilde bkz. Pulaşlı, Şirketler, s. 1267, 2188.
18
olarak senede bağlanmasına imkan verilmişti61; ancak TTK m. 593/2 hükmü ile getirilen bir diğer yenilik: Limited şirket esas sermaye pay senetlerinin, ispat aracı veya nama yazılı olarak basılmasına imkan tanınmasıdır. Kanun koyucunun getirdiği bu imkan yine limited şirket esas sermaye paylarının, anonim şirket paylarına yakınlaşması olarak değerlendirilebilecektir62. Kanaatimizce, pay devri konusunda, özellikle genel kurul onayının kaldırılması halinde; nama yazılı senetlerin devri kolaylaşacağından, limited şirket esas sermaye payının, anonim şirket paylarına yakınlaşmasından da bahsedilebilecektir63.
II. PAY SAHİPLİĞİNDEN DOĞAN HAKLAR
Limited şirkette, pay sahipliği sıfatı, aslen iktisap ve devran iktisap olarak iki şekilde kazanılabilecektir. Aslen iktisap, kuruluş aşamasında, sermaye artırımında, birleşme veyahut bölünme gibi hallerde, sahipsiz olan esas sermaye paylarının kazanılma durumudur64. Buna karşılık devren iktisap hali ise, sahipli bulunan bir esas sermaye payının, pay sahibinden alınması ile oluşan iktisap halidir65. Bunun sonucu olarak, esas sermaye payının iktisabı ile de pay sahipliği diğer bir ifade ile ortak sıfatı kazanılmış olunacaktır66.