Amaç, Kapsam ve Yöntem

Temelde çokdillilik, ortak anlayış ve dilsel çeşitliliğin kazanılmasını destekleme amacı doğrultusunda oluşturulan Avrupa Birliği Yabancı Dil Politikalarının, birliğe üye olma çabası içerisindeki ülkemizde de yabancı dil politikasını şekillendirdiği görülmektedir. Özellikle çokdillilik hedefine erişebilmede, birden fazla yabancı dil öğrenmeye başlama yaşının erkene alınması gerektiği vurgulanmaktadır. Avrupa Komisyonu tarafından gerçekleştirilen birçok toplantının ve gündemin bileşenlerinden birini erken yaşta yabancı dil öğrenimi oluşturmaktadır. Örneğin, daha önce de değinildiği gibi, Mart 2002’de Barselona’da gerçekleşen toplantıda Avrupa Birliği ve üye ülkelerin dil öğrenmeyi geliştirmek üzere harekete geçmeleri gerektiğine ve temel becerilerin yanı sıra çok erken yaşta en az iki yabancı dil öğretilmesine yönelik girişimlerde bulunulmasına işaret edilmiştir (Avrupa Komisyonu, 2003:4).

Aday ülke statüsünde yer alan Türkiye’de de birliğe katılım şartlarını gerçekleştirmede gerekli adımları izleme çabaları başlamıştır. Özellikle 1997-1998 yıllarında gerçekleştirilen Eğitim Reformuyla erken yaşta yabancı dil öğretimine başlanan ülkemizde, 2006 yılından beri yürürlükte olan İlköğretim İngilizce Dersi (4,5, 6, 7 ve 8. Sınıflar ) Öğretim Programı ile yabancı dil öğretimine esas olarak ilköğretimin dördüncü yılı içersinde başlandığı ve Avrupa Birliği tarafından karşılanması beklenen yeterliklere yönelik çabanın daha etkin bir biçimde yansıtıldığı görülmektedir.

170

Bununla birlikte, erken yaşta yabancı dil öğretiminin içeriğini ve kalitesini geliştirebilmek adına daha fazla adım atılması gerekliliği de söz konusudur. Özellikle çeşitli çalışmalar aracılığıyla Türkiye’de erken yaşta yabancı dil öğrenimi alanına katkı sunulması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu durum çalışmamızın gerçekleştirilme amaçlarından birini oluşturmaktadır. Çalışmanın gerçekleştirilme gerekçelerinden bir diğerini ise alana ilişkin yeterince çalışmanın olmaması oluşturmaktadır. İlgili alan yazına bakıldığında, yalnızca genel olarak eğitim alanında gelişimsel süreçlerin ele alındığı görülmekte, ancak yabancı dil öğretimi boyutunda nasıl ele alınıp geliştirilebileceği üzerinde durulmamaktadır. Bu nedenle, çocuk kendine özgü doğası içerisinde tüm gelişimsel boyutları göz önüne alınarak bir bütün

şeklinde değerlendirilmeli ve tıpkı diğer dersler için olduğu gibi yabancı dil öğretimi alanında da gelişimsel boyutların desteklenmesi ve geliştirilmesi sağlanmalıdır. Bu gereklilikler ve gerçekten hareketle oluşturulan çalışmanın yöntemsel boyutunun temelini erken yaşta yabancı dil öğrenimi olgusu oluşturmaktadır. Bu alana ilişkin alan yazın bilgisinin detaylandırıldığı çalışmada, yabancı dil öğrenen olarak çocuğun gelişimsel boyutlarıyla bir bütün olduğu ve yabancı dil öğrenimi sürecinde de gelişimsel boyutların desteklenmesi ve geliştirilmesi gerektiği savı alana özgü biçimde açıklanmıştır.

Çalışmanın temel olgusunu erken yaşta yabancı dil öğrenimi oluşturduğu ve Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığına bağlı devlet okullarında yabancı dil öğrenimine başlama yaşının 10 olduğu düşünüldüğünde, çalışmada 10-11 yaş grubuna yönelik yabancı dil öğreniminin incelenmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır. Erken yaşta yabancı dil öğretiminin temel ilke ve bileşenlerinin ele alınması ile 10-11 yaş grubu çocukların fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimi bağlamında yabancı dil olarak İngilizce ders kitaplarındaki etkinliklerin nasıl şekillendiğini saptayabilmek çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır.

Çalışmanın yöntemini; erken yaşta yabancı dil öğretimine özgü kuramsal alanın bileşenleri ile 10-11 yaş grubu yabancı dil öğrenenlerin gelişimsel özelliklerinin sınıflandırması oluşturmaktadır (Bkz.: Bölüm 2).

171

Bu bağlamda, öncelikle MEB tarafından basılan İlköğretim İngilizce Ders Programında sıralanan etkinlikler (Bkz.: Tablo 14 ve Bölüm 2) ve Crosse tarafından erken yaşta yabancı dil öğrenenlerin gelişimsel süreçlerine uygun olarak sınıflandırılan etkinlikler (Bkz.: Tablo 15) 10-11 yaş grubuna yönelik etkinlik çeşitlerini saptayabilmede ve inceleme ölçütünü oluşturabilmede temel veriyi sağlamaktadır. Willis (1996) ve Chastain’in (1988) etkinlik ve görev sınıflandırmaları ise, çocuklara uygun yabancı dil etkinlik çeşitlerine ilişkin çıkarımda bulunulmasına olanak tanıyarak çalışmanın yöntemini belirlemede dayanak oluşturmuştur (Bkz.:Bölüm 2.3.). Çocuklara yabancı dil öğretiminde zihinsel, duygusal ve sosyal gelişim bağlamına uygun etkinlikleri sınıflandırmada ayrıca Oxford (1990) ve O’Malley ve Chamot’un (1990) strateji gruplandırması da dikkate alınmıştır (Bkz.:Bölüm 2.3.).

Her bir gelişimsel boyuta özgü gerçekleştirilebilecek etkinlik çeşitlerinin sıralanması ile çalışmanın inceleme ölçütleri saptanmıştır (Bkz.:Tablo 24). Ölçütlerin saptanmasında, çalışmanın ikinci bölümünde yer alan temel ilke ve bileşenler ile Crosse (2007) tarafından okul öncesi dönemdeki çocuklara yabancı dil olarak

İngilizce öğretmede gelişimsel boyutların önemi ve nasıl desteklenebileceğini gösterir çalışması temel alınmıştır.

Her ne kadar okul öncesi dönemdeki çocukların gelişimsel özelliklerine değinmiş olsa da bu çalışmanın şekillenmesinde bir örnek oluşturmuş ve geliştirilen ölçütlerin de sağlamasının yapılabilmesine olanak tanımıştır. Bu bağlamda her bir gelişimsel boyutun bilgilendirmesi sunulduktan sonra uygulanabilecek etkinlik çeşitlerinin oluşturulmasında temel olarak bu kaynaktan yararlanılmakla birlikte, çalışmanın alan yazın taraması bölümünde verilen tüm bilgilerin de ışığında bir belirlemeye gidildiğini belirtmekte yarar olacağı düşünülmektedir. Bunun yanı sıra, bireyin etkin öğrenme gerçekleştirmesinde kullanılan strateji kullanımlarının duygusal-toplumsal ve bilişsel boyutları da konuya uygunluğu ölçüsünde incelenmiş ve MEB tarafından belirlenmiş olan İlköğretim okulları için İngilizce Programı’nda yer verilen etkinlik örnekleri ve öğrenen özellikleri de dikkate alınıp irdelenerek çalışmanın inceleme ölçütlerinin oluşturulmasında dayanak oluşturabilmeleri hedeflenmiştir.

172

4.1.1. Time for English 4, Time for English 5, Happy Earth 1, Happy

Earth 2 Adlı Yabancı Dil Olarak İngilizce Ders Kitapları

Çocuklara yabancı dil öğretiminde kullanılan etkinliklerin dört gelişimsel boyutu destekleyici niteliğe sahip olup olmadıklarının saptanabilmesinde ise İlköğretim 4. ve 5. sınıflarda yaygın olarak kullanılan yabancı dil olarak İngilizce ders kitaplarının incelemesinin gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. İncelenecek kitapların seçiminde öncelikli olarak örgün eğitimde en sık kullanılan kitaplar tercih edilmiştir. Buna göre, Milli Eğitim Bakanlığı 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 53. Maddesi gereği 2002 yılından bu yana İlköğretim seviyesinde örgün öğretimde kullanılacak olan kitapları seçtiği ve dağıtımını ücretsiz bir biçimde gerçekleştirdiği için, ilköğretimin birinci seviyesinde kullanılan kitaplar incelemeye alınmıştır. Ancak her ne kadar bu kitaplar örgün öğretimde en sık kullanılanlarsa da, Türkiye’de çocuklara yabancı dil öğretiminde kullanılan ders kitaplarına ilişkin net bir çerçeve sunmaları beklenmemelidir. Bu nedenle, gerek çalışmamız gerekse çalışmadan yararlanacak diğer araştırmacılar için karşılaştırma olanağı da sunabilmesi açısından özellikle özel okullarda aynı yaş grubu için sıklıkla kullanılan iki kitaba daha yer verilmesi düşünülmüştür.

Bu bağlamda çalışmada Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları tarafından yayımlanmış olan Time for English 4, Time for English 5 ve Oxford Yayınevi tarafından yayımlanmış Happy Earth 1, Happy Earth 2 başlıklı kitapların yabancı dil öğrenen olarak çocuğun gelişimsel boyutlarını destekleyici etkinlikler içerip içermedikleri açısından incelenmesi gerçekleştirilecektir.

Çalışmayı gerçekleştirmeye olanak tanıyan düşünüden hareketle, çocuklara yabancı dil öğretimi süreci içersinde de çocuğun gelişimsel boyutları eşit biçimde ele alınmalıdır görüşü desteklenmektedir. Buna göre sadece bir gelişimsel boyutu diğerlerinden daha gerekli görmek ya da diğerlerini yadsımak son derece yanlıştır. Çünkü “Gelişim alanları birbiriyle ilişkilidir. Gelişim fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal alanlarda bir bütün olarak ilerler” (Ülgen ve Fidan, 1997, s. 32).

173

Gelişimin bu birbirinden ayrılamaz döngüsel bütünlüğünü Ünver (2009:5) güzel bir örnekle açıklar;

“Bir alandaki gelişim öteki alanlardaki gelişimi de etkiler. Örneğin, çocuk bacak ve ayak kasları olgunlaşıp hazır olduğu (bedensel gelişim) zaman yürüyebilir (devimsel gelişim). Yürüdüğü için mutlu olur (duygusal gelişim). Mutluluğunu belirtmek için değişik sesler çıkarır (dil gelişimi). İnsanlarla onların yanına giderek daha yakın ilişkiler kurabilir (sosyal gelişim). Yürüyerek değişik uyarıcılara ulaşıp, onları inceleyebilir (zihinsel gelişim)”.

1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları içersinde ikinci amaca bakıldığında, “Türk Milletinin bütün fertlerini beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip; insan haklarına saygılı; kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan: yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek” hedefi görülmektedir.

Bu bağlamda eğitimin temel amaçlarından birinin, bireyin bütün yönleriyle gelişimini desteklemek olduğu görülmektedir. Çocuğun sağlıklı fiziksel, zihinsel gelişimini desteklemenin yanı sıra, ruh ve duygu durumunun da dikkate alınması gerektiği açıktır.

Bu yönüyle duygusal gelişime de gönderme yapılmaktadır. İnsan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren ve topluma karşı sorumluluk duyan ifadeleri ile ise bireyin sosyal olarak varlığını sürdürebilmesi ve diğerlerine karşı da bilinç geliştirip nesnel yaklaşımda bulunması beklenmektedir. Bu beklenti ise sosyal gelişim boyutuyla yakından ilişkilidir.

174

Özetle, Türk Milli Eğitiminin temel amaçlarından birinin, bireyin bütün gelişimsel boyutları dikkate alınarak yetiştirilmesi gerektiği gerçeği olduğu görülmektedir. Bu nedenle, eğitimin tüm alanları ve bağlamları için temel hedeflerden biri olan gelişimsel boyutlar, çocuklara yabancı dil öğretimi ortamlarında da desteklenmeli ve geliştirilmelidir.

Çocuğun tüm gelişimsel boyutlarıyla bir bütün olduğu görüşünden yola çıkılarak gerçekleştirilen bu çalışmada;

Öncelikle Time for English 4 ve Time for English 5 ile Happy Earth 1 ve Happy Earth 2 adlı yabancı dil olarak İngilizce ders kitaplarındaki etkinliklerin, 10-11 yaş grubu çocukların dört gelişimsel boyutunu yabancı dil olarak İngilizce öğrenimi bağlamında destekleyip desteklemediği ya da ne ölçüde desteklediği, belirlenen inceleme ölçütleri aracılığıyla değerlendirilecek,

İkinci adım olarak ise elde edilen bulguların grafikler yardımıyla gösterilmesi yoluyla, değerlendirme sonuçları sayısal olarak ifade edilecektir,

Tüm boyutlar için gerçekleştirilecek bu sürecin üçüncü aşamasında ise, elde edilen bulguların genel değerlendirmesi sayısal olarak ortaya konacaktır.