Alt Mercie Ait Yetkinin Üst Merci Tarafından Kullanılması Sorunu

Uygulamada alt mercie ait yetkinin üst merci tarafından kullanılıp kullanılmayacağı konusunda tereddütler yaĢanmıĢtır. 3046 ve 3056 sayılı Yasalara göre BaĢbakan ve Bakanlar kendilerine bağlı merkez ve taĢra teĢkilatlarının en üst amiri sayılırlar. 4483 sayılı Yasaya göre, Maliye Bakanlığının taĢra teĢkilatı olan bir defterdarlıkta bir suç iĢlenmesi durumunda Maliye Bakanı soruĢturma izni verme yetkisine sahip mi, değil mi? Bu konuda değiĢik görüĢler mevcuttur.

DanıĢtay 1. Dairesinin E. 2000/29, K; 2000/59 sayılı istiĢari kararında yetki geniĢliği esasına dayanarak üst makamın alt makama ait yetkiyi kullanamayacakları belirtilmektedir. Karara göre; “ Anayasaya göre, idari makamlar kullandıkları yetkiyi kanundan alırlar. Kanuni idare ilkesi uyarınca, idarenin yetkileri ve bu yetkiyi kullanacak makamlar kanunla belirlenir. Ġdari iĢlemlerin hukuken geçerli sayılması için kararların yetkili kılınan makam ve kiĢilerce alınması gerektiğinden idari makamların iĢlemin yetki unsuru üzerinde takdir yetkisi olamaz. Yasanın 3‟ üncü maddesinde izin vermeye yetkili merciler bu ilkelere uygun olarak sıralanmıĢ maddenin (e) bendinde, ilgili bakan ve baĢbakanın hangi memur ve diğer kamu görevlileri hakkında soruĢturmaya yetkili oldukları açıkça düzenlenmiĢtir.

Diğer yandan, Yasanın 9‟ uncu maddesinin üçüncü fıkrasında, soruĢturma izni verilmesine ya da verilmemesine iliĢkin kararlara karĢı yapılacak itiraza bakacak idari yargı mercilerinin belirlenmesinde de 3‟ üncü maddedeki sıralama esas alındığından, üst mercilerin alt mercilere ait izin yetkisini kullanmaları halinde, aynı görevliler hakkında soruĢturma izni verecek merciler ile itirazları inceleyecek merciler değiĢecek bu da Yasaya aykırılık oluĢturacaktır.

Bu nedenle 3046 ve 3056 sayılı yasaların ilgili hükümlerinden hareketle BaĢbakanın ve bakanların teĢkilatlarının en üst amiri oldukları ve teftiĢ kurularının BaĢbakan ve bakan emri veya onayı üzerine teftiĢ, inceleme ve soruĢturma yapma görevleri bulunduğu gerekçesiyle üst mercilerin alt mercilere ait izin yetkisini kullanabileceklerini kabul etmek olanaklı değildir.”118

118 _{Atilla Ġnan, “Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunla Ġlgili} DanıĢtay‟ın ĠstiĢari Kararı,” Maliye ve Sigorta Yorumları Dergisi, Ekim 2000, s. 28.

48

DanıĢtay 1. Dairesi‟nin; “…soruĢturma izni verme ya da vermeme, ihbar ve Ģikayetleri iĢleme koyup koymama ve ön inceleme baĢlatıp baĢlatmama yetkileri, Kanunda belirtilen makamlara bizzat kullanılmak üzere verilmiĢ münhasır yetkilerden olup, bu yetkinin baĢka bir makamca kullanılması mümkün bulunmamaktadır. Öte yandan, memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve Ģikayetlerde kiĢi ve/veya somut olay belirtilmesi halinde izin vermeye yetkili merciin ön inceleme baĢlatmasının zorunlu olduğuna…iliĢkin kararında ;

…Belediye BaĢkanı … hakkında yapılan Ģikayet üzerine, … Cumhuriyet BaĢsavcılığının soruĢturma izni verilmesi istemine, Yasada izin vermeye yetkili merciler arasında sayılmayan ĠçiĢleri Bakanlığı Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğünce, herhangi bir iĢlem yapılmadığı Ģeklinde yanıt verildiği, Ģikayet dilekçesinde Ģikayetçinin belli, Ģikayet konusu eylemin somut olduğu, kiĢi ve olay belirtildiği de anlaĢılmaktadır.

Açıklanan nedenlerle, itirazın kabulü ile Ģikayet hakkında, ĠçiĢleri Bakanlığı Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü tarafından 15.6.2004 günlü, 27521 sayılı "herhangi bir iĢlem yapılmamıĢtır" Ģeklinde verilen kararın kaldırılmasına, 4483 sayılı Kanunun hükümleri uyarınca; yetkili merci tarafından ön inceleme emri verilmesi, bu emre dayalı olarak ön inceleme raporu düzenlenmesi ve ön inceleme raporu da gözönünde bulundurulmak suretiyle yetkili merci tarafından soruĢturma izni verilmesine veya verilmemesine iliĢkin bir karar tesis edilmesi için dosyanın ĠçiĢleri Bakanlığına, kararın bir örneğinin …Cumhuriyet BaĢsavcılığına gönderilmesine,” karar vermiĢtir.119

DanıĢtay 1. Dairesinin bir baĢka kararında ise; “…Defterdarlığı …Vergi Dairesi Müdür Yardımcısıyken Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilen …'ın hakkında rapor düzenleyen … ve … Bakanlığı Yüksek Disiplin Kurulu üyeleri hakkında Ģikayette bulunduğu, dilekçesi üzerine yapılacak bir iĢlem bulunmadığı yolundaki 20.9.2004 günlü, 33449 sayılı … Bakanlığı Personel Genel Müdürünün kararına karĢı itirazda bulunduğu, ilgilinin Ģikayetini iĢleme koymayan Personel Genel Müdürünün aynı zamanda Ģikayet edilen Yüksek Disiplin Kurulu üyelerinden

119_{DanıĢtay 1.Dairesinin 11.10.2004 günlü, E:2004/238, K:2004/256 sayılı kararı, DanıĢtay Bilgi} Sistemi, http://www.danistay.gov.tr/kerisim/container.jsp (15.07.2008)

49

olduğu, Ģikayet edilenlerin TeftiĢ Kurulu BaĢkanı, … Genel Müdür Vekili, Personel Genel Müdürü, BaĢhukuk MüĢaviri ve Muhasebe Denetmeni olması nedeniyle 4483 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin e bendi gereğince soruĢturma izni verilmesi ya da verilmemesi konusunda karar vermeye yetkili merciin … Bakanı olması gerektiği, bu durumda Ģikayetin iĢleme konulmaması kararının da ancak soruĢturma izni vermeye yetkili merci tarafından verilebileceği, diğer taraftan dosyada yer alan Ģikayet dilekçesinde Ģikayetçinin belli, Ģikayet konusu eylemin somut olduğu, kiĢi ve olay belirtildiği, iddiaların da ciddi bulgu ve belgelere dayandığı anlaĢıldığından, 4483 sayılı Kanunun yukarıda belirtilen hükümleri uyarınca; yetkili merci tarafından ön inceleme emri verilmesi, bu emre dayalı olarak ön inceleme raporu düzenlenmesi ve yetkili merci tarafından söz konusu ön inceleme raporu da gözönünde bulundurulmak suretiyle soruĢturma izni verilmesine veya verilmemesine iliĢkin bir kararın tesis edilmesi, verilecek kararın türüne göre gerekli yazılı bildirimlerin yapılması, tesis edilen karara karĢı itirazda bulunulması durumunda yazılı bildirimlere iliĢkin günlü ve imzalı bildirim alındıları ile itiraz dilekçelerinin de eklenerek dosyanın Dairemize gönderilmesi gerekli görüldüğünden, itirazın kabulü ile Kanunda belirtilen makamlara bizzat kullanılmak üzere verilmiĢ münhasır yetkinin baĢka bir makamca kullanılması mümkün bulunmadığından … Bakanlığı Personel Genel Müdürü tarafından ihbar ve Ģikayetin iĢleme konulmamasına iliĢkin olarak verilen 20.9.2004 gün ve 33449 sayılı kararın kaldırılmasına, bu konuda karar vermeye yetkili merci olan … Bakanınca bir karar tesis edilmek üzere dosyanın … Bakanlığına, kararın bir örneğinin Ģikayetçiye gönderilmesine…” karar verilmiĢtir.120

120 _{DanıĢtay 1. Dairesinin 26.4.2005 günlü, E:2005/224, K:2005/568 sayılı kararı, DanıĢtay Dergisi,} S.110, Ankara, s.26-27.

50