BÖLÜM 2: ALMANYA’DA İSLAM DİNİ VE MÜSLÜMANLAR
2.5 Alman Üniversitelerinde İslam Dini Dersi Öğretmenliği Bölümleri
geçmiş özellikle sosyal bilimler için geçerli olmakla birlikte, fen bilimleri için de geçerlidir. Alman üniversitelerinin bu uzun geçmişine rağmen, İslam bilimlerindeki geçmişi çok eskilere dayanmaz. Almanya’da Oryantalizm, Türkoloji, Arapça ve Farsça bölümleri, İslam bilimlerinden daha eski bir geçmişe sahiptirler. Bunların yanında İslam Bilimleri (Alm. Islamwissenschaften) bölümleri de mevcuttur, fakat bu bölümler sınırlı sayıdaki üniversitelerde bulunmaktadır. Son yıllardaysa kurulan İlahiyat ve İslam Pedagojisi bölümleriyle birlikte, İslami bölümlerde bir ivme yaşanmıştır. İlk İslam Din Dersi Öğretmenliği programı 2001 yılında Münster Üniversitesi’nde kurulmuştur.
123 Bundesministerium des Innern (2009): „Muslimisches Leben in Deutschland“ –
Vollversion der Studie. Online: URL:
http://www.bmi.bund.de/SharedDocs/Downloads/DE/Themen/Politik_Gesellschaft/DIK /vollversion_studie_muslim_leben_deutschland_.html?nn=109628, Erişim Tarihi: 26.11.2018.
124 Mildenberger, Michael (1990): Kirchengemeinden und ihre muslimischen Nachbarn. Frankfurt: Lembeck, S. 31.
50
Fakat 2006 yılında gerçekleşen İslam Konferansı’yla birlikte, devlet tarafından ilgili bölümlere olan maddi desteklerin arttırılması ve böylelikle üniversitelere teşviklerin de sağlanmasıyla birlikte artış göstermiştir.
2.5.1 Almanya’daki İslam Pedagojisi Bölümleri
İslam ve İslam Dini Eğitimi bölümlerinin kurulması isteği, Almanya’da 1980’li yıllardan itibaren gündemdedir. Bu isteğin ana nedeni Almanya’da İslam Dini Derslerinin okullarda okutulması ve öğretmenlerin Almanya’da yetiştirilmesidir. Almanya’da İslam Dini Eğitimi konusundaki tartışmalar başlangıcında Din Dersi öğretmenleriyle sınırlı kalmış olmakla birlikte, son on yılda tartışma sınırları genişledi. Tartışmalar din dersi öğretmenleriyle birlikte imam yetiştirme konularını da kapsar hale geldi. Camilerin imam ihtiyaçları ya camilerin kendileri tarafından veya caminin menşei olan ülkelerden gelen imamlarla karşılanması, Almanya’da problem olarak görülmeye başlanmıştır. Almanya’da eğitim görmüş ve Almanca bilen öğretmenler ve imamlar talebi, hem siyasiler hem de Müslümanlar tarafından dile getirilmeye başlandı. Konunun siyasilerin ilgi odağına girmesiyle birlikte 2010 yılında Bilim Konseyi’nin tavsiyeleriyle, 2010 ve 2012 yılları arasında dört üniversitede İslami Bilimler Merkezleri kuruldu.126
İslam pedagojisi bölümlerinin kurulmasının henüz yeni olmasına rağmen, farklı eyaletlerde bulunan üniversitelerde pedagoji bölümlerinin kurulmasıyla ilgili girişimler başlamıştır. Şimdiye kadar, dört üniversitede İslam dinine yönelik çalışma kursları düzenlenmiş, hatta öğretmenler de eğitilmiş, ya da meslek içi eğitim verilmiştir. İslam Pedagojisi bölümü hali hazırda Münster, Erlangen-Nürnberg, Osnabrück ve Frankfurt üniversitelerinde kurulmuş ve eğitim vermeye başlamıştır. Bun ilave olarak, Baden-Württemberg'de Karlsruhe Üniversitesi, Ludwigsburg ve Weingarten'de ilgili lisansüstü dersler hazırlanmıştır.127
2.5.2 Münster Üniversitesinde İslam Pedagojisi Eğitimi
Münster Üniversitesinde Din Bilimleri Merkezi’nde, İslam Din Bilimleri Bölümü 2001 yılında kuruldu ve Muhammed Sven Kalisch bölüm başkanlığına getirildi. Münster Üniversitesi bu alanda en fazla ilerleme kaydeden üniversite olmuştur. 2004/2005 kış döneminden itibaren öğrenci alımına ve eğitim-öğretime başlanmıştır. Bölümün kurulması sırasındaki danışmanlıklar Alman İslam
126 https://www.bmbf.de/de/islamische-theologie-367.html, Erişim tarihi: 26.12.2018. 127 Bodenstein, Mark, Islamisierung von Muslimen? Doktora Tezi, Erlangen 2008, s. 85.
51
Merkezi Konseyi (Zentralrat der Muslime in Deutschland) ve İslam Merkezi Hamburg’un seçmiş olduğu kurul tarafından gerçekleştirilmiştir. Anayasal olarak danışma kuruluna sınırlı bir zaman için izin verilmiştir. Çünkü bu danışma kurulu, tam anlamıyla bir cemaat veya dini topluluk statüsünde değildir.
Münster Üniversitesi’nde kurulan İslam Pedagojisi bölümünün henüz kabul edilmiş bir müfredatı olmamasına rağmen, ilk öğrenci kayıtları 2004/05 güz döneminde mümkün hale geldi. 2006 yılının bahar döneminde yaklaşık 20 öğrencinin bölüme kaydı ile bölüm ilk öğrencilerini almaya başladı.
2.5.3 Erlangen-Nürnberg Üniversitesinde İslam Pedagojisi Eğitimi
1999 yılından sonra Erlangen İslam Dini Cemaat Derneği, Alman Anayasası’nın 7. Maddesi uyarınca İslam Dini Dersiyle ilgili bir deneme ve pilot projesi için başvuruda bulundu. İlk ve ortaokullar için bir müfredat sunuldu ve daha sonra Erlangen-Nürnberg Üniversitesi Rektörü, İslam Din Dersi öğretmenleri yetiştirme adına üniversite profesörlerinden Bobzin, Lähnemann ve Rohe öncülüğünde, “Disiplinlerarası İslam Dini Araştırmaları Merkezi” (IZIR) (Alm. Interdisziplinäres Zentrum für Islamische Religionslehre) kuruldu.
IZIR, programın işleyişi bakımından tam bağımsız ve kendi kendine yeterliliğe ulaşıncaya kadar, İslam Dini Öğretmenleri yetiştirilmesi ve onlara öğretmenlik yapabilmeleri için sertifika verilmeyle yetkiliydi. Bu da İslam Bilimlerinde okuyan öğrencilerin ek bir eğitimle İslam Din Öğretmenliği yapabilmelerine olanak sağlamaktadır. Bavyera Eyaleti Eğitim ve Kültür Bakanlığı, verilen sertifikaların tanınmasında ve öğretmenlerin eğitime başlamaları konusunda hazır olduklarını açıkladı. Sertifika kursunun ilkine, sekiz katılımcıyla başlanmıştır. Bu rakam 2008 yılında 30 katılımcıya kadar yükselmiştir. Katılımcıların hepsi Alman üniversitelerinden lisans mezunu olmakla birlikte, farklı eyaletlerden katılım sağlamışlardır. Sertifika programı ilk mezunlarını 2006 yılında vermiştir.128
2.5.4 Osnabrück Üniversitesinde İslam Pedagojisi Eğitimi
Aşağı Saksonya'da, 2003/2004 öğretim yılı başından itibaren bazı okullarda İslami eğitim verilmeye başlanmıştır. Bununla birlikte eğitim projesi, iyi eğitimli Müslüman öğretmenlerden yoksun olduğundan, yüksek lisanstaki 15 öğrenci ve
52
İslam inancına sahip öğretmenler için bir başka eğitim programı, Osnabrück Üniversitesi tarafından desteklenmiştir.129 Daha önceleri İslam din dersleri anadil derslerinin içerisinde konsolosluk öğretmenleri denilen ve kaynak ülkelerden (Türkiye, Tunus v.s.) gelen konsolosluk öğretmenleri tarafından verilmekteydi. 2007/2008 güz dönemiyle birlikte Osnabrück Üniversitesi ilk kez, "Kültürlerarası İslam Araştırmaları Merkezi" (ZIIS) tarafından denetlenen yüksek lisans programında, "İslam Dini Eğitim" lisans programını açmıştır.
Osnabrück Üniversitesi, 2012/2013 güz döneminden itibaren hem ilahiyat hem de İslam din eğitimi bölümlerinin lisans programlarıyla birlikte eğitim vermeye başlamıştır. Bu gelişmenin yaşanması, Aşağı Saksonya eyaletinin Alman Anayasasına uygun bir İslam din dersi uygulamasıyla ilk 2012/2013 eğitim yılında mümkün olmuştur. Üniversitede açılan bu iki bölüm, Schura Aşağı Saksonya ve DİTİB Aşağı Saksonya’nın danışmanlığında yürütülmüştür. Böylece Osnabrück Üniversitesi, eğitim fakültelerinde eğitim görecek olan öğrencilere İslam din eğitimi öğretmenliği bölümünde eğitim görme ve daha sonrasında öğretmen olma fırsatını vermiştir.130
129 Aslan, Ednan (2012), Situation und Strömungen der islamischen Religionspädagogik im
deutschsprachigen Raum, Zeitschrift für Religionspädagogik, s.13-14. 130 A.g.m., s. 14.
53