Avarız; olağanüstü durumlarda ve özellikle harp masraflarını karşılamak üzere hükümdarın emri ile, halkın doğrudan doğruya devlete vermeye mecbur tutulduğu her türlü hizmet, eşya ve para şeklindeki düzenli olmayan vergidir. Tanzimatın ilanına kadar devam etmiştir352. Aynî olarak toplanan vergi avârız-ı divâniyye adı ile de anılmaktadır. Çok eski bir vergi olmakla birlikte ne zaman ortaya
çıktığı bilinmemektedir353.
Osmanlı tahrir defterlerinde nüfus " avârız hânesi" ve "hâne-i gayr ez-avârız" olarak ikiye ayrılırdı. Avarız haneleri, vergilendirilebilir yahut fiilen vergilendirilmiş olan hâneleri gösterirdi. Diğeri ise belirli bir hizmete yükümlü olanları veya belirli bir düşkünlük sebebiyle vergilerin tamamından veya bir kısmından muafiyeti ifade ederdi354.
Devlet, ihtiyaç toplamını avarız hanesi sayısınca elde edilen rakamı tayin ettikden sonra her bölgenin kadısına hükümler göndererek, o bölgedeki avarız hanelerine göre hesaplanmış miktarda avarız-ı divâniye toplanmasını emrederdi355. Karahisâr-ı Sâhib Sancağı kâdılarına da avarız vergilerinin toplanması için gönderilen belgeler mevcuttur356.
Avarız vergileri aʻlâ, evsat ve edna şeklinde toplanmaktadır. Vergilerini veremeyecek durumda olanların vergilerini ise zenginler tahsil etmektedir357. Bütün vergiler de olduğu gibi bazı sınıf ve zümreler avarızdan muâf tutulmuştur. Askerî sınıflarla ilmî ve dinî bazı mansıpların sahipleri; derbentçi, tuzcu, çeltikçi, otlakçı, katrancı ve doğancılar ile bazı vakıfların reâyası gibi, esasen avarızdan affedilmek karşılığında ağır hizmet ve mükellefiyetleri olan sınıflar hariç herkes ekonomik durumuna göre vergiyi ödemekle mükelleftiler358.
352 Ömer Lütfi Barkan, "Avârız", İA, II, MEB Yayını, İstanbul 1993, s. 13.
353 Ziya Kazıcı;"Osmanlılarda Örfî Vergiler ve Bu Vergilerin Kaynağı Olan Örfî Hukuk", MÜ İlahiyat
Fakültesi Dergisi, S.4, İstanbul 1986, s. 294.
354 Halil Sahillioğlu, "Avarız", DİA, IV, TDV Yayını, İstanbul 1991, s. 108. 355 Barkan, agm, s.15.
356AŞS, Defter 507, s. 60/ 205 (28Cuâde'l-âhir 1069/ 1659), Defter 507, s. 61/ 207 (6 Şevval 1070/ 1660).
357 Barkan, agm, s.15. 358 Kazıcı, agm, s. 295.
54
Osmanlıda vergiler başlangıçta çok cüzi miktarda toplanmakta iken giderek ihtiyaçların artması sebebiyle daha sık aralıklarla ve artan miktarlarda toplanmaya başlanmıştır. Bu vergileri ödemekte zorluk çeken halka da akar veya para olarak tahsis edilen vakıflar yardım etmiştir. Bu vakıflara avarız vakfı denilmektedir359. Bu
vakıflardan borç alan kişilerin borçlarını ödemek için gayrimenkullerini borçlarına karşılık vakfa devrettikleri görülmektedir360.
Defterde geçen bir başka vergi ise cizye vergisidir. Gayrimüslimlerden alınan bu vergi şerʻî vergilerdendi. Doğrudan devlet hazinesi için padişaha bağlı görevlilerce toplanırdı361. Cizye vergisi verebilmek için bazı şartların mevcut olması
gerekmekteydi. Erkek olmak, bâliğ olmak, sıhhatli ve çalışabilecek güçte olmak gerekli idi. Kadınlar, çocuklar, hasta ve yaşlılar, sakatlar, köle ve dilenciler ödemek zorunda değillerdi362.
Defterde cizye toplanması için çeşitli kayıtlar bulunmaktadır, kayıtlarda cizyenin eksiksiz toplanması ve reayanın rencide edilmemesi belirtilmiştir363.
Kayıtlardan anlaşıldığı kadarıyla 1069 ve 1070 yıllarındaAnadolu Vilayetinde bulunan gayrimüslimlerdenikişer yüz ellişer akçe Yahudilerden iseikişer yüz elli beş akçe cizye tahsil edildiği görülmektedir. Bunun yanı sıra devlet adına vergi toplayan kişilere verilmek üzere hane başına kırkar akçe toplandığıda kayıtlarda mevcuttur.364.
359 Mehmet İpşirli, "Avârız Vakfı", DİA, IV, TDV Yayını, İstanbul 1991, s. 109. 360AŞS, Defter 507, s. 14/ 52 ( Evâsıt-ı Cemazeyilevvel 1072/1661).
361Halil İnalcık, “ Cizye”,DİA, VIII, TDV Yayını, İstanbul 1993, s. 45. 362 Kütükoğlu, Sosyo Kültürel, s.304.
363AŞS, Defter 507, s. 52/ 182 (16Cemaziyelahir1069/ 1659). 364AŞS, Defter 507, s. 54/ 188 (18Recep 1068/ 1658).
55
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
507 NUMARALI KARAHİSÂR-I SÂHİB ŞERʻİYYE SİCİLİ HÜKÜM ÖZETLERİ
[s.1/2] Merasim alayında Debbağ ustaları ile Haddad ustaları arasında
hangisinin önce yürüyeceğine dair alınan fetvadır.
[s.1/3] Merasim alayında Debbağ ustaları ile Haddad ustalarının hangi tarafta
yürüyeceğine dair alınan fetvadır.
[s.1/4] Çıkrık ve Anbanas Köyleri ahalilerinin Altıgöz Köprüsünün tamiri ile
sorumlu Akkoyunlu cemaati raiyyetinden olan Abdülgaffar'dan köprünün tamir edilmesi hususunda kefil talep etmeleri üzerine Hacı Yahya Mahallesinden Hacı Ahmet'in kefil olduğu hükümdür( H. Cemaziyelahir 1072/M. Şubat 1662).
[s.2/5]İmaret Mahallesin'de sakin olup vefat eden Hacı Ebubekir'in çocukları
ve torunları arasındaki miras davasının kaydıdır( H. Zilhicce 1070/M. Ağustos 1660).
[s.2/6] Hayranbaba Köyü'nden Hacı Oruç oğlu Mustafa ile Hızır kızı
Emine'nin nişân akdinin bozulup nişân sırasında verilen hediyelerin geri verildiğine dâir hükümdür(H.Zilhicce 1070/M. Ağustos 1660).
[s.2/7] KaplanKöyü sakinlerinden Pir Sultan ve eşi İsmihan hanım arasında
nikâh akdinin yenilendiği hükümdür(H.Zilhicce 1070/M. Ağustos 1660).
[s.2/8] Musa oğlu Hacı Mehmet'in tereke kaydıdır(H. Muharrem 1071/M.
Eylül 1660).
[s.3/9] Ali Bey'in debbağlar hamamı yakınlarındaki debbağhanesinin dörtte
bir hissesini Süleyman adlı kişiye satış hükmüdür(H.Zilhicce 1070/M. Ağustos 1660).
[s.3/10] Kayırviran Köyü'nden Abdurrahman'ın müracaat etmesi üzerine vefat
eden oğlu Mahmud'un vefat sebebinin olay yeri incelemesi yapılarak kayıt altına alındığı hükümdür(H.Zilhicce 1070/M. Ağustos 1660).
[s.3/11] Karamanlı Mahallesi'nden Ayşe hanım ile Mehmed Bey arasında
56
daha önce Mehmed Bey ile anlaşma sağladığını şahitlerle ispatlayan hükümdür(H.Zilhicce 1070/M. Eylül 1660).
[s.4/12] İmaret Mahallesi'nde vefat eden Hacı Mehmed'in küçük kızı
Âʼişe'nin vasiliğine amcası Musa'nın taʻyin hükmüdür(H. Muharrem 1061/ M. Aralık 1650).
[s.4/13] İmaretMahallesi'nden olup vefat eden Musa'nın eşleri Huriye ve
Servinaz Hanımların mihr-i müʼeccelleri karşılığındaki gayrimenkul hisselerini kullanmalarına müdahale eden vâsi İsa'nın müdahaleden men edildiği hükümdür(H. Muharrem 1071/M. Eylül 1660).
[s.4/14] Kasımpaşa Mahallesi'nden Kerime Hanım ile İsmail arasında
yaşanan ev davasında evin İsmail'in annesi Ayşe Hanım'a Kerime Hanım'ın babası tarafından mehr olarak verilip Ayşe Hanım'ın da İsmail'e hibe ettiğini kanıtlayan hükümdür(H. Muharrem 1071/M. Eylül 1660).
[s.4/15] Çavuşlar Mahallesi'nden Ermeni Mehmet'in Müslüman olmasından
dolayı Harac vergisini toplayan Hüseyin Ağa'nın Mehmet'e müdahale etmesinin engellendiği hükümdür(H. Safer 1071/M. Ekim 1660).
[s.5/16] Kara-katib Mahallesin'den Bâli oğlu Durak'ın Rabia Hanım'ın
babasının mirasına el koyduğuna dair hükümdür(H. Muharrem 1070/ M. Eylül 1659).
[s.5/17] Hacı Yahya Mahallesi'nden Mustafa'nın Otpazarında bulunan Ağdacı
dükkânını Osman'a satış hükmüdür(H. Muharrem 1071/ M. Eylül 1660).
[s.5/18] Câmi‘-i Kebîr Mahallesi'nden Haçator isimli gayrimüslim aynı
mahallede bulunan evini Şeyh Abdullah'a satış hükmüdür(H. Zilhicce 1070/ M. Eylül 1660).
[s.5/19] Himmet adlı Türkmân ile on altı adamının Müslim ve gayrimüslim
kişileri Seyitgazi ile Han-ı Cedid ovasının Kulapa alanında gasp etmelerinden dolayı yargılandıkları daʻvâ hükmüdür(H. Zilhicce 1070/ M. Ağustos 1660).
[s.6/20] Barçınlı Kazası'na bağlı timar köylerinde ortak hisseye sahip olan
57
ellerinde olan berat gereğince aşar vergilerini tahsil edilmesinin kararının verildiğine dair hükümdür(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.6/21] Kubbelü Mahallesi gayrimüslimlerinden Frenk'in aynı mahallede
bulunan evini Abdullah'a satış hükmüdür(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.6/22] Hacı Yahya Mahallesi'nden olup vefat eden Ali Bey'in çocukları
arasındaki miras davasıdır(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.7/23] Kasımpaşa Mahallesi'nde Ahmet'in İkilüleli çeşme yakınında olan
debbaghanesini Mustafa'ya satış hükmüdür(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.7/24] Hisarönü Mahallesi gayrimüslimlerinden olan Serkiz'in vefatı üzerine
küçük oğulları Avaniz ve AbRahime Anneleri olan Anna'nın vasi tayin hükmüdür(/H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.7/25] Hisarönü Mahallesi gayrimüslimlerinden vefat eden Serkiz'in
çocuklarının vâsisi olan Anna; merhumun borcu olması sebebiyle aynı mahallede bulunan evini, Yahop oğlu Emine satış hükmüdür(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.7/26]Sinan Halife Mahallesi'nden Ahmet'in, Kasımpaşa Mahallesi'ndeki
Şeyh Abdürrahim çeşmesi ve hamamında akmakta olan su ile bir alakası olmadığını söylediğine dair hükümdür(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.8/27]Kâhil Mahallesi'nden Hacı Mehmet, Mehmet Beşe ve Ahmet'in
evlerinde keşif yapılıp Kasımpaşa Mahallesi'nde bulunan Şeyh Abdürrahim çeşmesi ve hamamında akmakta olan suyun yoluna koydukları engelleri kaldırımları kararının verildiğine dair hükümdür(H. Muharrem 1071/ M. Eylül 1660).
[s.8/28] Karahisâr-ı Sâhibde Mustafa hizmetkârı olduğu Osman Ağa'nın
kendine verdiği parayı çalmadığına dair yemin ettiği hükümdür(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.8/29] Çola Kazası'na bağlı Gazi Köyü sakinlerinin, köyün öşrünü toplaması
için gelen Karahisâr-ı Sâhib'den Osman Bey'in hizmetkârı Mustafa'yı darp etmelerinden dolayı yargılandıkları daʻvâ hükmüdür(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
58
[s.9/30] Çıkrık Köyü'nden Hacı ve eşi Beşe'nin hasta olan oğullarını tedavi
eden Doktor Mehmet Çelebi'den oğullarının vefât etmesi durumunda daʻvâcı olmayacaklarını bildirdiklerine dair hükümdür(H. Muharrem 1071/ M. Eylül 1660).
[s.9/31] Çıkrık Köyü sakinlerinden olup vefat eden Hüseyin'in kızı Rahime
ile torunu Ömer arasındaki miras davasının hükmüdür(H. Muharrem 1071/ M. Eylül 1660).
[s.9/32] Deper Köyü'nden İsmihan Hanım ile Ömer Çelebi'nin eşi Fatıma
Hanım arasında meydana gelen hırsızlık olayından sonra İsmihân hanım Ömer Çelebi ve Fatıma hanımdan aldığı anlaşma bedellerini geri teslim ettiğine dair hükümdür.(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.9/33] Boz-öyük Köyü'nden Sinan Beşe Rus asıllı olan kölesi Rıdvan'ı azad
ettiğine dair hükümdür(H. Muharrem 1071/ M. Ekim 1660).
[s.9/34] İmaret Mahallesi'nden Hanife Hanım mahkemeye mürâcaat ederek
kızı ve kendisi için nafaka talebinde bulunması üzerine mahkeme tarafından nafaka tayin hükmüdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.10/35] Sincanlı Kazası'nın Saraycık Köyü'nden olup vefat eden Mustafa
Ağa'nın Saydâ mahallâtının Yahûdi Mahallesinden olan İshak'a borcu olduğunun kanıtlandığına dair hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.10/36] Halimuğru Köyü'nden Ebubekir eski eşi Parsa'yı darp etmek
suretiyle nafaka ve mehir hakkından vazgeçirmediğine dair yemin hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.10/37] İnaz Köyü'nden Sefer oğlu Şaban'ın eşine tecavüz etmek kastıyla
evine giren Abdülkerim oğlu Mehmet'tin iyi biri olmadığı daima kötülük peşinde olduğunu şahitlerle kanıtlayan hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.10/38] Kâhil Mahallesi'nden olup vefat eden Mustafa'nın oğlu Mehmet'e
dedesinin vasi tayin hükmüdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.11/39] Kâhil Mahallesi'nden Ümmi Hanım vefat eden eşi Mustafa'nın
zimmetinde otuz bin akçe mehri olduğunu on binini hibe ettiğini geriye ise yirmi bin akçesi kaldığını şahitlerle kanıtlayan hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
59
[s.11/40] Kâhil Mahallesi'nden olup vefat eden Mustafa'nın eşi Ümmi Hanım
küçük oğlu Mehmet'in ihtiyaçları için merhûm Mustafa'nın malından nafaka talebinde bulunması üzerine mahkeme tarafından nafaka tayin hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.11/41] Kâhil Mahallesi'nden olup vefat eden Nasuh oğlu Mustafa'nın
tereke kaydıdır(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.11/42] Kâhil Mahallesi'nden Saliha Hanım Karamık yakınlarında bulunan
Beydiğirmeni demekle bilinen değirmenini Kardeşleri olan Ahmet Ağa ve Mehmet Ağalara satış hükmüdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.11/43] İmaret Mahallesi'nden Şaban vefat eden Mehmet'in küçük oğlu
Halil'in ihtiyaçları için nafaka talebinde bulunması üzerine mahkeme tarafından nafaka tayin hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.12/44] Karahisâr-ı Sâhibden Ahmed, Hacı Sefer'indükkânından çaldığı
derileri Kayseri sakinlerinden Hasan'a kendi malları gibi sattığını kabul ettiğine dair hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.12/45] Alaşehir sakinlerinden Mehmet'tin emanet ettiği pamuklarla ilgili
olarak Karahisâr-ı Sâhib sâkinlerinden Hacı Budak'ın hiçbir alakası olmadığını ve kendisine bu konuda müdahale edilmemesinin kararının verildiğine dair hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.12/46] Karahisâr-ı Sâhib sakinlerinden İbrahim ve Ahmet'in Yörük
tayfasından Mehmet'in ineklerini çalıp kimisini sattıklarını kimisini ise satarken kaçırdıklarını itiraf ettiklerine dair hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.12/47] Aksaz Köyü sakinleri ile Erkmen Köyü sakinleri mera sınırı
hususunda yaşadıkları anlaşmazlık nedeniyle Kadı Hüseyin Efendi'den aldıkları hüccetteki sınırları kabul ettiklerine dair hükümdür(H. Safer 1071/ M. Ekim 1660).
[s.13/48] Sarık Köyü sakinleri Karaca-viran Köyü sınırından odun kesmeleri
üzerine Karaca-viran Köyü sâkinlerinin Sarık Köyü sâkinlerinden davacı olmaları üzerine sınırların tekrar belirlendiğine dair hükümdür(H. Rebiülevvel 1071/ M. Kasım 1660).
60
[s.13/49] Anadolu mütesellimi tarafından mübaşir tayin edilen mübaşir
Mehmet Bey huzurunda Rumeli Çobanlarından olan Karaca adlı gayrimüslim ile Karahisâr-ı Sâhib sakinlerinden Mehmet Ağa arasındaki koyun ve keçi davasının hükmüdür(H. Safer 1071/ M. Kasım 1660).
[s.13/50] Kubbelü Mahallesi sakinlerinin mahallede bulunan merhum Şeyh
İsmail Zaviyesi vakfının mütevellîsi olan Ahmet'in görevinden alınıp yerine İbrahim Halife'nin tayin edildiğine dair hükümdür(H. Rebiulevvel 1071/ M. Aralık 1660).
[s.12/51] Arap Mahallesi mescidinin müezzinine şart koşulan vakıftan borç
para alan kişileri beyan eden defter suretidir(Tarih bulunmamaktadır).
[s.14/52] Kubbelü Mahallesi sakinlerindenAhmetmahallenin avarız vakfına
olan borcuna karşılık arsasını ve evini takas eylediğine dair hükümdür(H. Rebiülevvel 1071/ M. Aralık 1660).
[s.14/53] İmaret Mahallesi'nden Mustafa Çelebi aynı mahallede bulunan evini
kız kardeşinin kızı Selime'ye hibe ettiğine dair hükümdür(H. Rebiülevvel 1071/ M. Aralık 1660).
[s.14/54] Kâhil Mahallesi'nden Bazarlı kızı Âʻişe aynı mahallede bulunan
evini Süleymân kızı Rahime'ye satış hükmüdür(H. Rebiülevvel 1071/ M. Aralık 1660).
[s.14/55] Erkmen Köyü'nden Hacı Ahmet oğlu İbrahim Köyün yakınında
bulunan değirmenini Hacı Memi kızı Kerime'ye satış hükmüdür(H. Rebiülahir 1071/ M. Aralık 1660):
[s.14/56] Hacı Mahmud Mahallesi'nden Hüseyin Beşe oğlu Mustafa aynı
mahallede bulunan evini Abdülkerim oğlu Hüseyin'e satış hükmüdür(H. Rebiülahir 1071/ M. Aralık 1660).
[s.14/57] Fakih Paşa Mahallesi'nde Şah Çavuş kızı Saliha Hanımın vakf ettiği
parasının idarecisini ve vakıf şartlarını içeren vakfiyedir(H. Rebiülahir 1071/ M. Aralık 1660).
[s.16/58] Rumeli Vilayetinin Mora Sancağında bulunan Tuna Kazasının
61
gayrimüslim Pedro'nun Antarya oğlu Malkoç'un kardeşi olduğunu şahitlerle kanıtlayan hükümdür(H. Rebiülahir 1071/ M. Aralık 1660).
[s.16/59] Sofular Mahallesi'nden vefat eden Bâlî oğlu Süleyman'nın
İstanbul'da bulunan kızı Râbiʻa hanım ve torunu Rahime hanımdan başka bilinen varisi olmadığını ve Süleyman'ın mirasının iki hanımın hakkı olduğunu şahitlerle ispatlayan hükümdür(H. Rebiülevvel 1071/ M. Kasım 1660).
[s.16/60] DeperKöyü'nden Minnet'in müracaat etmesi üzerine vefat eden kızı
Ayşe'nin ölüm sebebinin olay yeri incelemesi yapılarak kayıt altına alındığı hükümdür(H. Rebiülevvel 1071/ M. Kasım 1660).
[s.17/61] SofularMahallesi sakinleri Subaşı'ya müracaat ederek mahallelerinde bulunan İsmihan Hanım ve kızlarının hırsız ve kötü kişiler olması dolayısıyla mahallelerinden ihraç edilmelerini istedikleri hükümdür(H. Rebiülahir 1071/ M. Ocak 1661).
[s.17/62] Kubbelü Mahallesinden Recep oğlu Hasan aynı mahallede bulunan
evini Hacı Ebubekir kızı Şahbola'ya satış hükmüdür(H. Cemâziye'l-evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.17/63] Nasara Mahallesi gayrimüslimlerinden olan Donayer ile kardeşi
Kirkor arasında meydana gelen miras davasında sulhun sağlandığını açıklayan hükümdür(H. Cemâziye'l-evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.18/64] Turfallı Köyü'nden İdris Bey'in babasının köy sınırında bulunan
tarlasını geri almak istemesi üzerine mahkemeden on seneden sonra geri alamayacağının kararının verilip İdris Bey'in ret edildiği hükümdür(H. Cemâziye'l- evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.18/65] Kubbelü Mahallesi'nde Rahime Hanım ve kardeşi Hasan'a miras
olarak kalan evi Hasan'ın Rahime Hanımın izni olarak sattığını şahitlerle kanıtlayan hükümdür(H. Cemâziye'l-evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.18/66] Sinan Paşa Mahallesi sakinlerinden olan Ali Bey'in evini Hacı
62
[s.19/67] İmaret Mahallesi'nden İslam'ın müracaat etmesi üzerine vefat eden
oğlu Halil'in ölüm sebebinin olay yeri incelemesi yapılarak kayıt altına alındığı hükümdür(H. Cemâziye'l-evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.19/68] Ardıç Mahallesi gayrimüslimlerinden olup vefat eden Ağop'un
vefatı üzerine küçük oğlu Yarfes ve küçük kızı Kiras'a annelerinin vasi tayin hükmüdür(H. Cemâziye'l-evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.19/69] Ardıç Mahallesi gayrimüslimlerinden olup vefat eden Ağop'un
büyük oğulları ve küçük çocuklarının vekili olan Semye adı geçen Ağop'un zaruri borcu için aynı mahallede bulunan Ağop'un evini Yahya adlı gayrimüslime satış hükmüdür(H. Cemâziye'l-evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.19/70] Karamanlı Mahallesi'nden Hacı Mehmet Bey Attarlar çarşısında
bulunan ve arsasının Câmiʻ-i Kebîr vakfına her ay kirası olan Kahvehanesini Zâviye mahallesinden Mehmet Bey'e satış hükmüdür(H. Cemâziye'l-evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.20/71] Palanga sakinlerinden Hacı Ömer, Uzun çarşıda bulunan Etmekçi
dükkânını Ahmet Bey'e satış hükmüdür(H. Cemâziye'l-evvel 1071/ M. Ocak 1661).
[s.20/72] Câmiʻ-i Kebîr Mahallesi gayrimüslimlerinden Marta Hanımı eşi
nafakasız bırakıp gitmesi üzerine mahkeme tarafından nafaka tayin hükmüdür(H. Cemâziye'l-âhir 1071/ M. Şubat 1661).
[s.20/73] Burmalı Mahallesi'nden Muslu câriyesi olan Rus asıllı Lalegül'ü
azat ettiği hükümdür(H. Cemâziye'l-âhir 1071/ M. Şubat 1661).
[s.20/74] Fakih Paşa Mahallesi'nden Hacı Mustafa aynı mahallede bulunan ve
evini oğlu Ali'ye satış hükmüdür(H. Cemâziye'l-âhir 1071/ M. Şubat 1661).
[s.20/75] Bedrik Mahallesi'nden Ali'nin babası Bali'ye ve amcası Veli'ye
Sarık Köyü'nde bulunan tarlanın ortak miras olarak kaldığını şahitlerle ispatlayan hükümdür(H. Recep 1071/ M. Mart 1661).
[s.21/77] Kızılca Köy sınırında bulunan tarlaların Sinan Paşa Mahallesi'nden
Ali Bey'in babasının tarlaları olduğunu ve otuz senedir Ali Bey'in elinde olduğunu şahitlerle kanıtlayan hükümdür(H. Şaban 1071/ M. Nisan 1661).
63
[s.21/78] Kubbelü Mahallesi'nden olup vefat eden Osman'ın oğulları
Ramazan ve Osman'ın arasındaki miras davasının hükmüdür(H. Şaban 1071/ M. Nisan 1661).
[s.21/79] Hâcı Yahya Mahallesinden Fatma Hanım ve annesi Ayşe Hanım
arasında geçen mülk davasının hükmüdür(H. Şaban 1071/ M. Nisan 1661).
[s.22/80] Sarık Köyü'nden olup vefat eden Sefer'in küçük çocuklarının vasisi
Rahime, Hanım çocukların zorunlu ihtiyâçları için köy yakınında bulunan tarlayı Mahmut oğlu Mehmet'e satış hükmüdür(H. Ramazan 1071/ M. Nisan 1661).
[s.22/81] İmaret Mahallesi'nden Kerîme Hanım Habeş asıllı kölesi Kamer'i
azat ettiği hükümdür(H. Şaban 1071/ M. Nisan 1661).
[s.22/82] Câmiʻ-i Kebîr Mahallesi'nden Yazıcı Mehmet Bey'in küçük
çocuklarına büyük annelerinin vasi tayin edildiği hükümdür(H. Şaban 1071/ M. Nisan 1661).
[s.22/83] Câmiʻ-i Kebîr Mahallesi'nden vefat eden Yazıcı Mehmet Bey'in eşi
Ayşe Hanım Mehmet Bey'in çocuklarının vasisi olan Ayşe Hanım'dan mehri karşılığındaki hissesini aldığı hükümdür(H. Şaban 1071/ M. Nisan 1661).
[s.22/84] Karamanlı Mahallesi'nden vefat eden Hacı Mehmet Bey'in küçük
oğlu Osman'ın vasisi olan Hacı Hüseyin'in vasiliği bırakması üzerine Osman'a Halasının vasi tayin hükmüdür(H. Ramazan 1071/ M. Nisan 1661).
[s.22/85] Karamanlı Mahallesi'nden Hâcı Mehmet Bey'in küçük oğlu
Osman'ın vasisi, Osmân'ın zarûri ihtiyâçları için mahkemeden nafaka talebinde bulunması üzerine mahkeme tarafından nafaka tayin hükmüdür(H. Ramazan 1071/ M. Nisan 1661).
[s.23/86] Barçınlı Kazası'nın Çifteler Köyü'nden Ali Beşe'nin müracaat
etmesi üzerine eşi Emine hanımla evli olan Mehmet'in nikâhlarının iptaline ve iddet müddetinden sonra Ali Beşe ile olan nikâh'ın kabulüne dair hükümdür(H. Ramazan 1071/ M. Mayıs 1661).
64
[s.23/87] Hacı Beyli Köyü'nden Recep Efecik Mahallesinden bulunan evini
Süleyman Çelebi'ye satış hükmüdür(H. Ramazan 1071/ M. Mayıs 1661).
[s.23/88] Güre kasabasından olup Uşak'da ticaret yapan Hacı Muharrem'e
Karahisâr-ı Sâhib de Bakkal zümresinin bazarbaşı olan Hacı Şaban'ın borcu olması üzerine Uşak Kadısı Abdullah'ın bu durumu usul gereği Karahisar-ı Sahib Kadısına bildirdiği ve gereğinin yapılmasını istediği hükümdür(H. Ramazan 1071/ M. Mayıs 1661).
[s.23/89] Hırsız ve Haydut olan Kütahyalı Ali üç yük esbabla birlikte
Karahisâr-ı Sâhib Mütesellimler'inden Ahmet Ağa'ya Karakaya mevkiinde yakalaması üzerine yargılandığı dava hükmüdür(H. Ramazan 1071/ M. Nisan 1661).
[s.24/90] Karahisâr-ı Sâhib'den Abdülnebi'nin mahkemeye müracaat
etmesiyle yargılanan Yakub Beşe Abdülnebi ile kazancını yarı yarıya paylaşacakları ortak bir şirket kurarak tücarlık yapmadıklarını belirterek yemin ettiği dava hükmüdür(H. Şevval 1071/ M. Mayıs\Haziran 1661).
[s.24/91] Kâhil Mahallesi'nden vefat eden Rahime Hanımın bilinen varisi
olmaması sebebiyle aynı mahallede bulunan evini Beytü'l-mâl Emini aracılığıyla açık artırmada Abdullah Efendi'ye satış hükmüdür(H. Şevval 1071/ M. Mayıs\Haziran 1661).
[s.24/92] Kâhil Mahallesi'nden vefat eden Rahime Hanımın vasisi olan
Otpazarı Cami'nin vaizi ve nâsıhı Ahmet Efendi'nin Rahime Hanımın vasiyetini yerine getirdiği hükümdür(H. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.25/93] Tâc Ahmet Mahallesi'nden İvaz ve Hüseyin adlı kişilerin Çavuşbaşı
Mahallesi'nde bulunan Züleyha'ya tecavüz etmediklerini yemin edip mahalle halkının da İvaz ve Hüseyin'in iyi birer insan oluklarına dair şahitlik ettikleri hükümdür(H. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.25/94] Kürt Köyü sakinlerinden Eyüp'ün aynı köyden İsa'nın eşine tecavüz
maksadıyla evine girmediğine yemin edip mahalle halkının Eyüp'ün iyi bir insan olduğuna şahitlik ettikleri hükümdür(H. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.25/94] Çavuşoğlu Mahallesi'nden Hasan Ağa kaybolan beş koyunundan
65
çalmadığına dair yemin edip mahalle halkının ise Ali'nin iyi bir insan olmadığını daima kötülük peşinde olduğuna şahitlik ettikleri hükümdür(H. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.26/95] Karahisâr-ı Sâhib Kalesinden vefat eden Kamerşah Hanım'ın
mirasını hibe ettiği Musa adındaki genç ile Kamerşah Hanım'ın yeğenleri arasındaki miras davası hükmüdür(H. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.26/96] Tâc Ahmet Mahallesi'nden Hızır oğlu İsmail'in tereke kaydıdır(H.
Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.27/97] Tâc Ahmet Mahallesi'nden vefat eden İsmail'in küçük çocuklarına
amcalarının vasi tayin hükmüdür(H. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.27/98] Tâc Ahmet Mahallesi'nden vefat eden İsmail'in küçük çocuklarının
vasisi Osman çocukların zorunlu ihtiyaçları için merhum İsmail'in malından nafaka talebinde bulunması üzerine mahkeme tarafından nafaka tayin hükmüdür(H. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.27/99] İmaret Mahallesi'nden olup vefat eden Hacı Mustafa'nın kızları
Abide, Âʼişe ve Hatice babalarından miras olarak kalan evi Mürteza oğlu Mustafa'ya satış hükmüdür(. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.27/100] Şehir Subaşısı mahkemeye müracaat ederek Çavuşlar
mahallesinden Züleyha ile İvaz ve Hüseyin'in zina yaptıklarını belirtmesi üzerine mahalle halkının Züleyha'nın iyi bir insan olmadığını daima kötülük peşinde olduğuna dair şahitlik hükmüdür(H. Şevval 1071/ M. Haziran 1661).
[s.27/101] Susuz Köyü sakinlerinden Aydek'in kısrağının Solak adında bir
kişiye aid olduğunu şahitlerle kanıtlayan hükümdür(H. Zilkade 1071/ M. Temmuz 1661).
[s.28/101-2] Sandıklı Kazası'nın Yavaşlar Köyü'nden Mirza kızı Hatice'ye
tecavüz eden Ahmed ve Habib'in iyi bir insan olmadıklarına mahalle halkının şahitlik ettiği hükümdür(H. Zilkade 1071/ M. Temmuz 1661).
[s.28/102] Eyret Köyü'nden Ahmet ve Hasan'ın otunu biçtikleri Kuyucak
66
yaylası olduğunu şahitlerle kanıtlayan hükümdür(H. Zilkade 1071/ M. Haziran 1661).
[s.28/103]Karahisâr-ı Sâhib mütesellimi olan Ahmet Ağa huzurunda Gedik
Ahmet Paşa Câmiʻ-i Şerîfi evkafının mütevellisi olan Abdullah Beşe daha önceden inşa edilen saray kapısı önünde bulunan ve sınırları tarif edilen vakıf arsasını Karaman eyâleti ile birlikte Karahisâr-ı Sâhib mutasarrıfı olan Mustafa Paşa'ya kiraladığı hükümdür(H. Zilkade 1071/ M. Haziran 1661).
[s.28/104] Karahisâr-ı Sâhib mütesellimi olan Ahmet Ağa huzurunda