Alçı Panolu Yapı Elemanlarında Yangın Kontrolü

Yangın , büyük boyutlu kontrolsüz bir yanma diye tanımlanabildiğine göre, burada yanmayı öncelikle ele almak ve incelemek gerekir. Yanma olayı, yanan madde ve yakıcı gaz ikilisinin belirli bir sıcaklıkta bir arada bulunmasıyla ortaya çıkan kimyasal bir reaksiyondur. Bu reaksiyon sırasında enerji açığa çıkar ve bunun sonucunda yüksek sıcaklıkta, yakıcı, boğucu gazların çıkması yapılar ve insanlar üzerinde ağır kayıplara neden olur.

Gözlemlenen yangınlar genellikle konutlarda, ev yada apartman dairelerinde başlamakta, birçoğu çıktığı hacimden diğerlerine yayılmadan itfaiye ya da evdeki söndürücüler tarafından bastırılabilmekte, bir kısmı ise büyük yangınlara dönüşmektedir.

Yanabilen bir madde tutuştuğunda, aynı mahalde bulunan diğer yanıcı malzemeleri yakarak, söndürülünceye kadar ilerleme ve yayılma eğilimindedir. Bu aşamada söndürülmemiş ise, bundan sonraki gelişme, mekanı çevreleyen duvarları, döşemeyi ve tavanı etkileyecek yöndedir. Duvarlarda ve döşemelerde açıklık varsa, yangın binanın diğer hacimlerine yayılır ve hatta strüktür elemanları korunmamışsa, yapının kendiside yanabilir. Yangın, hollerden, merdivenlerden geçebilir; hatta, bitişik hacimlerdeki döşeme ve tefriş malzemelerini yanma sıcaklığına getirecek ısıyı duvarlar ve döşemeler iletebilir.

Yapının çeşitli eleman ve parçalarının üzerindeki yangın etkisi, sıcaklığının düzeyine ve süresine bağlıdır. Bir hacimde yanabilecek malzeme ne kadar çoksa, sıcaklığın o kadar yükseleceği ve sürenin de uzayacağı açıktır. [2] Bu nedenle tasarımcılar yapı elemanlarını oluştururken, yanmayan yada zor yanan malzemeleri tercih etmelidir.

Yangına dayanıklı panoların, yangın sırasındaki yüksek ısının yapısal elemanlara geçişini geciktirmesi ve azaltması, yangına müdahale için zaman kazandırır. Bu da can ve mal kayıplarını azaltmada en önemli faktörlerden biridir.

Alçı panolu duvarlarda, uygun detaylar ve malzemeler kullanıldığında, yapı elemanlarında dört saatlik yangın dayanımı elde edilebilir. Genelde alçı pano uygulamalarında, yapı elemanlarında 1-2 saatlik yangın dayanımı ön görülürken, merdiven evi, asansör yuvaları, tesisat boşlukları gibi hacimlerdeki alçı pano uygulamalarında 3-4 saatlik yangın dayanımı koşulları sağlanmalıdır.

Alçı panolar mümkün olduğunca, büyük parçalar halinde ve az ekler oluşacak şekilde monte edilmelidir. Ek sayısı azaldıkça duvar ve tavan iskeletine ısı ve alev geçiş riski azalacaktır.

Asma tavanlarda her iki yönde en az 10m‟de bir genleşme derzi bırakılmalıdır. Derzler özel geliştirilmiş metal profillerle farklı şekillerde oluşturulabilir. Derzleri oluşturmak için, derzi sınırlayan alçı panolarda ve derzin bulunduğu yerlerdeki

iskelet elemanlarında da 12mm. boşluk bırakılarak yapı elemanlarındaki süreklilik bozulmalıdır. Yangına ve ses geçişine karşı önlem alınması gereken yerlerde ki derzlerde, derz profilinin arkasında uygun mastik ya da ısı izolasyonu kullanılmalıdır. [16]

ġekil 5.25 : Duvarlarda yangın dayanımlı genleşme derzi detayı [16]

5.9.1.1. Yangına Dayanıklı Duvar Uygulamaları

Günümüzde bir çok yapı tipinde, can ve mal kayıplarını azaltmak için, yangına karşı önlem almak zorunlu hale gelmiştir. Özellikle yapı içindeki garaj, merdiven yuvası ve ısıtma odasını sınırlayan duvarlar, yangına dayanıklı olarak inşa edilmek zorundadır. Yangına dayanıklı duvar uygulamalarında, en yaygın kullanılan malzeme yangına dayanıklı alçı panolardır. Yangın güvenliği, bu panolarla yangının duvar iskeletine etkileri geciktirilerek sağlanır. Ancak, yangına dayanıklı panolar yanmaz ısı yalıtım malzemeleri (cam yünü, taş yünü), ile birlikte kullanıldığında, yangın dayanım değerleri daha da artmaktadır. Çift tabakalı uygulamalarda öncelikle standart tip pano montajı yapılıp, onun üzerine yangına dayanıklı pano monte edilmelidir. Her iki uygulamada da duvar, tavan birleşimleri hava sızıntılarına karşı mastiklenmelidir.

Yangına dayanıklı duvarla uygulamalarında, üç ya da dört kat alçı pano kullanarak dayanım süresi 4 saate çıkarılabilir. Bu uygulamalarda özellikle pano eklerinin her katmanda şaşırtılmasına dikkat edilmelidir.

ġaft duvarları

Yapı içindeki asansör, merdiven yuvaları ve tesisat bacalarında kullanılan şaft duvarları, bu mekanlarda, yangın geçişini 2-4 saat arasında geciktirerek, yapı içinde yüksek ve alçak basınç farkı ile oluşan hava hareketlerinin yangını diğer katlara yaymasını belli bir süre önler. Bu da, yapının güvenli ve yeterli bir sürede boşaltılması için zaman kazandırır.

Şaft duvarları metal iskelet ve alçı pano olmak üzere iki bileşenden oluşur. İskelet, galvanizli çelik U,C,J ve I profillerle farklı şekillerde oluşturulabilir. [16,22]

ġekil 5.26 : C-H profillerle yapılan bir şaft duvarı [16]

TaĢıyıcı çelik elemanların yangına karĢı korunması

Çelik iskeletli yapılarda, yangın sırasında oluşan yüksek ısı nedeniyle, taşıyıcı sistemin dayanımını yitirmesi, yapının hasar görmesine ya da çökmesine neden olmaktadır. Bu nedenle çelik taşıyıcı sistemin yangının olumsuz etkilerine karşı korunması hayati önem taşımaktadır.

Çelik kolon ve kirişler, alçı panolarla kaplanarak, yangının etkilerini 4 saate kadar geciktirmek mümkün olmaktadır.[22]

Çelik kolonlarda yangın kontrolü:

1.6cm kalınlığında yangına dayanıklı alçı panolarla yapılan çift kat uygulamalarda, yangın geçişi 2 saat önlenirken, 3 kat uygulamalarda 3 saat, 4 kat uygulamalarda 4 saatlik değerler elde edilir. Panolar duvar C profillerine monte edilir.[22]

ġekil 5.27 : Çelik kolonun alçı panoyla yangına karşı korunması [22]

Çelik kirişlerde yangın kontrolü:

Kirişlerde yangına karşı koruma, 2 ve 3 kat 1.6cm kalınlığındaki yangına dayanıklı alçı panolarla sağlanmaktadır. Çerçeve montajında öncelikle U profilleri, çelik kirişlerle aralarında 1.27cm boşluk kalacak şekilde, kirişin her iki tarafında tavana bağlanır. Daha sonra düşey U profilleri 60cm ara ile tavan U profillerine sac vidalarıyla bağlanır. Alt iki köşeyi oluşturmak için, L profilleri çelik kirişe paralel olarak yerleştirilir ve düşey U profillerine vidayla bağlanır. Köşe profillerini birbirine bağlamak için, L profilleri her iki köşe profiline 60cm ara ile sac vidalarıyla bağlanmalıdır. Ancak 2 saatlik yangın dayanımlı montajlarda bu L profiller çelik kirişten en az 1.27cm uzağa yerleştirilmelidir. Bu mesafe 3 saatlik yangın dayanımlı uygulamalarda 2.54cm‟ye çıkarılmalıdır. Çerçeve montajı tamamlandıktan sonra, iki ya da üç kat alçı pano, pano köşeleri birbirinin üstüne basacak şekilde vidalarla bağlanır. [16]

ġekil 5.28 : Çelik kirişin alçı panoyla yangına karşı korunması [16]