Akran İlişkilerinin Önemi

Okul öncesi dönem, çocuklar için en önemli dönemlerden biridir. Bu dönemde çocuklar bilişsel, fiziksel, duygusal ve sosyal olarak gözle görülebilir bir şekilde

gelişmektedirler. Çocukların sosyal gelişimi için ise okul öncesi dönem ayrı bir önem taşımaktadır. Okul öncesi dönemde, çocuklar aile bireylerinden farklı bireylerle bir araya gelme ve etkileşim halinde olma fırsatı bulmaktadırlar (Denham, 2007; Kowalski vd., 2005). Bu bireyler öğretmenler, okulda çalışan diğer yetişkinler ve kendi akranlarıdır. Çocukların akranlarından edindikleri bilgiler ve akranlarıyla paylaştıkları tecrübeler onların bilişsel, fiziksel, sosyal ve duygusal açıdan gelişmelerini etkilemektedir (Hay, Payne ve Chadwick, 2004).

Çocukların bulundukları sınıf ortamı, paylaştıkları bilgi ve tecrübeler, bulundukları olumlu ya da olumsuz durumlar, yardım etme, kabullenme, paylaşma gibi birçok deneyimleri onların aralarında güçlü bir ilişki kurmasına yardım etmektedir. Bu da çocukların birbirlerine karşı etkilerinin artmasına neden olmaktadır. Bundan dolayı, akran ilişkileri çocukların bilişsel, sosyal, duygusal, psikolojik ve fiziksel gelişimini etkilemektedir (Estell vd., 2008; Rubin, vd., 2015).

Çocuklar arkadaşlarıyla aynı ortamı paylaştığından öğretmenlerinden gelen aynı bilgilere maruz kalırlar. Ancak, her çocuk bu bilgileri farklı algıladığı için, çoğu zaman sınıfta her şeyi bilen çocuklar ve desteğe ihtiyacı olan çocuklar bulunmaktadır (Chen vd., 2005; Doll, Murphy ve Song, 2003). Bunun yanında, aynı sınıfta bulunmaları onlara birbirine yardım etme ve birbirinden öğrenme fırsatı sunmaktadır. Bu çocukların sadece bilgi edinmelerine değil, motive ve başarılı olmalarına da yardım etmektedir. Bu da akran ilişkilerinin çocukların bilişsel gelişiminde büyük bir etkisi olduğunu göstermektedir (Denham, 2007;Gifford-Smith ve Brownell, 2003).

Akran ilişkileri, çocukların arasındaki paylaşımlar ve yardımlaşmalar sayesinde onların sosyal açıdan gelişmesine yardım etmektedir. Bir grubun parçası olmak çocuklara sadece kendileri için değil grup arkadaşları için de düşünmeleri gerektiğini öğretmektedir (Brown, Odom ve Conray, 2001; Rubin, vb., 2008; Walker, 2004). Çocukların akranlarıyla ilişkileri destek olmayı, rehber olmayı, eleştirel olmayı, rekabette olmayı öğrenmelerini sağlamaktadır. Bunu yapabilmeleri için de bireysel isteklerini sosyal ortamda nasıl ifade edeceklerini bilmeleri gerekmektedir. Okul öncesi akran ilişkileri çocukların sosyal gelişimlerini olumlu bir şekilde

etkilemektedir ve çocukların sosyal açıdan tecrübeli ve güçlü olmalarına fırsat sunmaktadır (Green vd., 2008; Lindesy, 2002; Walker, 2005).

Sınıf ortamı, heterojen bir ortam olduğu için, çocuklar için her zaman olumlu olmayabilir. Bazen çocukların zorbalıkla, şiddetle baş etmeleri gerekmektedir. Bu da onların zaman zaman stres altında olmalarına neden olabilmektedir. Çocukların stresle baş etmeleri akran desteğiyle çok daha kolay olmaktadır (Buhs, Ladd ve Herald, 2006; Doll, Murphy ve Song, 2003; Power, 2004). Okul öncesi sınıflarında bulunan çocuklar çoğu zaman aynı yaşta, aynı sosyal-bilişsel düzeydedirler ve aynı ahlaki değerlere sahiptirler. Bu da onların birbirlerini anlamalarını ve birbirlerine yardım etmelerini daha kolay kılmaktadır. Çocuklar arkadaşlarına karşı daha kolay empati kurabilirler ve onların yardıma ihtiyacı olduğunu daha kolay anlayabilirler. Bütün bu örnekler çocukların akran ilişkilerinin onları duygusal açıdan nasıl etkilediğini göstermektedir (Beyazkürk, Anlıak ve Dinçer, 2007; Denham, 2007; Lindsey ve Colwell, 2003).

Olumlu akran ilişkileri, çocukların sosyal ortamlara kolaylıkla uyum sağlamalarını desteklemektedir. Çocukların akranlarıyla kurdukları yakın ilişkiler onlara zaman içinde daha çok arkadaşlık kurma ve daha kolay uyum sağlama fırsatı vermektedir (Braza, vd., 2007; Mendez, Fantuzzo ve Cicchetti, 2002). Olumlu akran ilişkileri, çocukların kendilerine olan güvenlerinin artmasını, motive ve istekli olmalarını ve akademik olarak başarılı olmalarını sağlamaktadır. Diğer taraftan, olumsuz akran ilişkileri, çocuklarda kaygı, depresyon, reddedilme/reddetme ve yalnızlığa yol açmaktadır. Bütün bu olumlu ya da olumsuz akran ilişkileri çocukları psikolojik olarak etkilemektedir (Schrepferman, Eby, Snyder ve Stropes, 2006; Szewczyk-Sokolowski, Bost ve Wainwright, 2005).

Akran ilişkileri çocuklara birçok fırsat sunmaktadır. Bunlardan birkaçı bilgi ve tecrübe paylaşımı, model olma, rehber, eşit ve destek olmadır (Lindsey, 2002; Rubin, vd., 2015). Çocuklar sınıf içinde eşittirler ve aileden sonra bu ortam onların iyi hissetmelerini sağlamaktadır. Sınıf içindeki bu eşitlik çocukların akranlarından daha kolay bilgi edinmelerini sağlamaktadır (Chen vd., 2005; Lawhon ve Lawhon, 2000). Önemli fırsatlardan bir diğeri ise çocukların akranlarına model olma fırsatıdır. Bu

onların anlatmalarına ve anlamalarına yardım etmektedir. Sınıftaki arkadaşları tanıma, onlara paylaşma ve destek olma fırsatı sunmaktadır. Bu da onların insan ilişkilerinde başarılı olmalarını desteklemektedir (Reijntjes, Stagge ve Terwayt, 2006).

Olumlu akran ilişkileri çocukların okula uyum sağlamasını ve bilişsel, fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimini etkilemektedir. Okul öncesi dönemdeki olumlu akran ilişkileri çocukların gelecekte de olumlu etkileşimler kurmalarına yardım etmektedir (Szewczyk-Sokolowski, Bost ve Wainwright, 2005). Diğer taraftan, olumsuz akran ilişkileri nedeniyle sosyal ortamda kabul edilmeyen, reddedilen çocuklarda saldırganlık, akademik başarısızlık, yalnızlık, depresyon gibi olumsuz etkiler görülmektedir. Bu durum erken farkına varılmazsa ve buna müdahale edilmezse çocukların hayatlarında kalıcı bir yara izi bırakacaktır (Doll, Murphy ve Song, 2003; Estell vd., 2008).

Çocukların bilişsel, fiziksel, duygusal, sosyal gelişiminde akran ilişkilerinin büyük bir etkisi olduğu görülmektedir (Brown, Odom, McConnell ve Rathel, 2007; Herzog, 2007). Çocukların kurduğu ilişkiler onların sadece bu dönemini değil bütün hayatlarını etkilemektedir. Bundan dolayı, çocuklar olumlu ilişkiler kurmaları için desteklenmelidir. Çocukların olumlu akran ilişkileri kurmaları onların gelecekteki karmaşık ilişkilerle daha kolay baş etmelerine yardımcı olmaktadır (Estell vd., 2008).