Akord Ücret Sistemler

Akord ücret sistemi verime bağlı bir ücret sistemidir. İşçinin gösterdiği çabanın üretim artışını etkilemesi halinde akord ücret sistemi uygulanabilir (Memiş, 2010: 18). Ücretteki artış ve azalışlar doğrudan ücreti etkilediği için üretim artışının özendirilmesi açısından faydalı bir yöntemdir (Ertekin, 2012: 46).

53

Her sistemde olduğu üzere bu sistemin de yararlı ve sakıncalı yanları bulunmaktadır. Sistemin belli başlı yararlarını şu şekilde özetleyelim (Alpugan ve diğerleri, 1997: 414, Şahin, 2010: 146) :

 Akord ücreti uygulanan işletmede üretim artar.

 Üretilen ürünlerin sayısı artacağından değişmez maliyetlerin daha çok birime dağılmasından ötürü birim başına düşen sabit maliyette düşme görülür.  Birim üretim maliyet giderleri ile işçilik maliyeti kolaylıkla hesaplanır.  Üretim artışına bağlı olarak kazanç yükselir. Daha fazla üretmeye teşvik eder.  Çalışma sırasında çalışanın kontrol edilmesine fazla gerek bulunmamaktadır.

Sistemin sakıncalarını ise şu şekilde özetleyelim (Alpugan ve diğerleri, 1997: 414, Şahin, 2010: 147) :

 Fazla üretim yapılması, kullanılan makine ve teçhizatın daha çabuk yıpranmasına neden olur.

 İşçi alacağı ücreti önceden bilmeyi arzular. Ancak akord ücretinde kimi öğeler ücretin önceden bilinmesini engellemektedir.

 Çalışanın daha fazla ücret elde etmek için kendisini zorlaması sonucu fizyolojik ve psikolojik sorunları artmakta ve hastalıklarla karşılaşılmaktadır.  İşçi yalnızca üretim niceliği ile ilgilendiğinden üretimin niteliği düşer ve

dolayısıyla ek kalite kontrolleri gerekli olabilir.

 Daha düşük verimli olan işgücünde hoşnutsuzluk tehlikesi ortaya çıkabilir.  Ücretin hesaplanması zaman esasına nazaran daha zordur.

 Standartların saptanmasında yapılan hatalar ve çalışma koşullarından ortaya çıkan değişikliklerin dikkate alınmaması, ücret tarifelerinin hakça saptanamaması işçi-işveren ilişkilerini zedeleyebilir.

Akord ücret sisteminde çeşitli yöntemlerin kullanıldığı görülmektedir ve şu şekilde gruplandırılabilir (Ünsalan ve Şimşeker, 2009: 240) :

 Para Akordu  Zaman Akordu  Grup Akordu

54

3.3.2.1.Para Akordu

Para akordu birim başına belirli bir akord ücretinin belirlendiği sistemdir. Üretilen birim ile bu ücret çarpılarak günlük ücret hesaplanmaktadır (Öksüz, 2008: 20). Örneğin; evlerde çini işleyen kişilerin hak ettikleri ücretleri hesaplayabilmek amacıyla bir çini tabağının işlenmesi işlemine ait akord değerinin 2.000 lira olarak belirlendiğini ve belirli bir kişinin günde 5 çini tabak işleyebildiğini varsayalım. Bu durumda para akordu sistemine göre söz konusu kişinin hak ettiği ücret 2.000* 5 birim= 10.000 TL. olarak hesaplanacaktır (Banar, 2004: 58).

Ücret hesabının kolaylığına karşılık, ücret tarifelerindeki değişikliklerin tüm akord tutarlarına yansıtılması uygulamada zorluk yaratabilir. İşçinin belli bir zaman çalışmasına karşılık, ürettiği birimler için ödeme yapılması psikolojik baskı oluşturabilir (Önder, 2009: 40). Para akordunun bu dezavantajlarına karşılık belirli bir ücreti garanti edip her parça için ekstra ödeme yapılması şeklinde uygulanması, üretimi teşvik etmek açısından daha yararlı olabilir.

Sisteme genel olarak bakıldığında turizm sektöründe pek uygulanabilirliği yoktur. Çünkü ileride de göreceğimiz gibi, turizm sektöründe emeğin soyut ve estetik bir boyutu vardır.

3.3.2.2.Zaman Akordu

Zaman akordunda, bir birimin üretilmesi için geçen zaman, üretilen ürün miktarından daha önemlidir. Bir birim üretilmesi için geçen bu zamana “akord zamanı” denilir ve genellikle dakika cinsinden hesaplanır. Daha sonrasında normal saat ücretine akord zammı da eklenerek, bir dakika için akord ücreti hesaplanır ve bu da “akord faktörü” olarak adlandırılır. Akord faktörü, saat ücreti ve zam (saat ücreti ile akord zammı çarpımı)ın toplanarak 60 dakikaya bölünmesi sonucu hesaplanır. İşçinin hak edeceği ücret ise, bir birim için dakika olarak belirlenen akord zamanı, üretim miktarı ve akord faktörü çarpılarak hesaplanır. Bu durumda işçinin, işini verilen zamandan önce bitirmesi halinde kazancı artacaktır (Alpugan ve diğerleri, 1997: 413, Akdoğan ve diğerleri, 2014: 87, Bozok, 2005: 71).

55

Örnek: Bir işçinin saat ücreti 8 TL’dir. İşçinin akord zammı %20, akord

zamanı bir birim için 10 dakikadır. İşçi 8 saatte 50 adet ürün üretirse günlük kazancı ne olur?

Cevap:

Akord faktörü=(saat ücreti + zam) / 60 dakika

Akord faktörü= [8 TL + ( 8 TL x % 20) ] / 60 dakika = 0,16 TL/dakika İşçinin günlük kazancı = 50 adet x 10 dakika x 0.16 TL/dakika

= 80 TL olur.

İşçinin bir ürünü akord zamanından daha uzun bir sürede üretmiş olması durumunda ise işçinin geliri, saat ücreti ile çalıştığı saat çarpılarak hesaplanmaktadır.

İşçiler gösterdikleri gayret ve tempolarındaki farklılaşmaya bağlı olarak (%100 temponun üstüne çıkarak) değişik ücretler kazanırlar. Bu durum, işçiler açısından teşvik edicidir (Önder, 2009: 41). Ancak zaman tasarrufunu sağlayabilmek adına kalitede bir düşüş yaşanması ihtimalini de doğurabilir. Ve denetimi zorunlu kılar. Bunlarda ek maliyet gerektirir. Bunu da sistemin dezavantajı olarak söylemek mümkün olabilir.

3.3.2.3.Grup Akordu

Grup akordu ücret sistemi, grup çalışması sonucunda elde edilen kazancın gruptaki personel arasında nasıl paylaştırılacağı sorununa yönelmiştir (Mercan, 2010: 57). Akord kazancı, grup üyeleri arasında genellikle işçilerin normal saat ücretleri dağıtım anahtarı kriteri olarak ele alınmak suretiyle dağıtılır. Dağıtımın yapılabilmesi için;

 Her bir işçinin saat ücreti ile çalıştığı saatlerin çarpımı sonucunda; her bir işçinin normal ücretleri ve normal ücretler toplamı bulunur.

 Akord ücreti normal ücret toplamına bölünerek, dağıtım faktörü bulunur ve  Dağıtım faktörü ile her bir işçinin normal çalışma ücreti çarpılarak, her bir

56

Örneğin; bir işletmede çalışan üç işçinin bir günlük üretimi sonucunda hak ettikleri akord ücretinin toplamı 100.000.000 liradır. İşçilerin çalışma saatleri ile saat ücretleri aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Bu durumda, her bir işçiye ait akord ücretini şu şekilde hesaplayabiliriz (Banar, 2004: 59).

Çizelge 2.Grup Akordu Hesaplama Örneği

İşçiler Çalışılan Saatler

Saat Ücretleri Normal Çalışma Ücreti Dağıtım Faktörü 100.000.000/ 81.000.000 Akord Ücreti A 8. 1.600.000= 12.800.000. 1,2345679 15.802.469 B 12. 3.600.000= 43.200.000. 1,2345679 53.333.333 C 10. 2.500.000= 25.000.000. 1,2345679 30.864.197 81.000.000. 100.000.000

Yukarıdaki hesaplamada öncelikle A, B ve C işçileri saat ücretleri ile çalıştıkları saat miktarları çarpılarak normalde elde edecekleri ücretler gösterilmiştir. Daha önceden belirlenmiş olan toplam akord ücreti, bu üç işçinin toplam normal çalışma ücretlerine bölünerek dağıtım faktörü hesaplanmaktadır. Son olarak ta her bir işçinin normal çalışma ücreti ile dağıtım faktörü çarpılarak o kişiye ödenecek akord ücreti miktarı belirlenmektedir. Ve bu şekilde toplam 100.000.000 lira olan akord ücreti, her bir işçiye normal çalışma süreleri ölçü alınarak dağıtılmış olacaktır.

Eksik işçi ile çalışma halinde çalışan işçiler daha fazla makineye bakmak durumunda kalır. Bu durumda üretimi düşürmemek için çaba sarf eden işçiye ek kazanç sağlanmalıdır. Kazanç düşüklüğüne izin vermemek için yavaş çalışan işçiyi denetleme şeklinde faydaları olmaktadır. Ancak anlaşılması güç bir sistem oluşu uygulanışını fazla yaygın kılmamaktadır (Önder, 2009: 46).