Akaların tarih sahnesine çıkışları M.Ö.2.binyılın başlarına rastlamaktadır. Avrupalı tarihçiler tarafından, Avrupa Tunç Kültürü çevrelerinden güneye inen İndogermenler olarak kabul edilen Akalar , aslında saf İndogermenler olmayıp, Anadolu ve Avrupa kavimlerinin karışıp kaynaşmasıyla meydana gelmiş bir ırkı temsil eder. Çünkü, arkeoloji araştırmalarına göre Peloponez’deki bazı yerleşmeler M.Ö.2000’den önceye tarihlenir. Buna karşılık Teselya’da 2000’den sonraya tarihlenmektedir. Bütün bunlar da akaları kuzeyden değil, güneyden gelmiş olabileceklerini işaret eder.
Akalar daha ziyade Boiatia, Attika ve Argolis bölgelerini yoğun şekilde iskan etmişlerdir. Bu yerleşim merkezlerinde yapılan kazılarda Akalar’a özgü gri Minyan Keramikleri’nden bol miktarda ele geçmiştir.Bu keramik Aka kültürünün en eski ve en tipik keramiğidir. Bu keramik çeşidinin Batı ve Orta Anadoluda’da bol miktarda bulunmasına dayanarak iddea edilen Akaların ağırlıklı olarak Anadolulu kavimlerden oluştuğu görüşü , Yunanistan ve Anadolu’daki bina yapım tarzları arasındaki benzerlikle de desteklenmektedir. Gerçekten, her iki sahada da binalar megaron tarzda yapılmıştır. Fakat Batı Anadolu’da Troya I de M.Ö.ca.2500’lerde Orta Anadolu’daki Kültepe’de Eski Tunç III de yani M.Ö.ca 2100’lerde görüldüğüne göre, Yunanistan’da ancak M.Ö.2.binyılın başlarından sonraya tarihlenen tabakalarda megaron planlı yapıların görülmesi bile , Akalar’ın Yunanistan’a Batı Anadolu’dan geldiklerini ve keramik sanatında olsun, bina yapım tarzında olsun geleneklerini burada da devam ettirdiklerini gösterir.1
Yunanistan’ın coğrafi yapısı nedeniyle akalar merkeziyetçi bir devlet kuramamışlardır. Ancak pek çok şehir devleti meydana getirmişlerdir2. Troya Savaşları’na katılan komutanlar, bu şehir
devletlerinin krallarıydı. İlyada II’deki gemiler kataloğunda Troya’ya hücum eden müttefiklerin bu savaşa nasıl katıldıkları ve başlarında hangi liderlerin bulunduğu uzun uzun anlatılır.3 Akalar bu
savaşa yaklaşık 1200 gemi ile katılmışlardı. Şimdi de , bu savaşa katılan Akalar’ın müttefiklerini inceleyelim :
a) Mykene’ liler
Mykene, Peloponez’de Argolis bölgesinde eski bir şehir adıdır. Mykene , M.Ö. 2. binde Akaların başlıca merkezlerinden biri olarak görülmektedir. Şehrin adı ,M.Ö.2.binde Yunanistan’da ortaya çıkarılan kültüre verilmiştir. Mykene’nin önemi M.Ö.1600’lerden sonraki tarihlerde ortaya çıkmaktadır. Mykene kültürü, minos kültürünün M.Ö. 1400’lerden sonraki tarihlerdeki uzantısı ve daha nitelikli olanıdır.4 Troya Savaşları sırasında Mykene şehri Yunanistan’da bulunan bütün şehir devletlerini egemenliği altında tutuyordu. Mykene Kralı Agamemnon, destan boyunca bir çok adanın
ve Argos’un Kralı olarak konuşur. Ancak , Agamemnon bu şehir devletlerine kesin olarak hükmetmiyordu. İlyada’ya göre Mykene Kralı’na bulanık bir bağlılık vardı. Bunda şehir devletlerinin savaş araçlarını kendi tekellerinde bulundurmalarının büyük payı vardı.
b) Boiotia’lılar
Boiotia , Orta Yunanistan’da Attika’nın batısında bir bölgedir. Bu bölge, büyük devletlerin meydana gelmesine az müsait Yunanistan topraklarından birisidir. Boiotia, M.Ö.3.binyıllardan itibaren iskan edilmiştir. Bölgenin önemi, verimli bir yer olmasından kaynaklanmaktadır.
Boiotialılar, Troya Savaşları’na Penelos, Leistos, Arkesilaos, Prıthenor ve Klanios’un önderliklerinde katılmışlardır. Kökenleri hakkında fazla bir bilgiye sahip olmamakla birlikte , yer ve kişi adlarının –os ekiyle bitmesini baz alarak Hint-Avrupa dil grubuna mensup olduklarını söyleyebiliriz.
Hint- Avrupa dil ailesi , çoğu Avrupa dilinin , Kafkas dillerinin , tüm hint dillerinin, Urduca’nın ve Farsça’nın dahil olduğu dil ailesidir. Bugünkü Ukrayna bölgesinde yaşadıkları düşünülen Ari ırkın batıya doğru yayılıp dillerini kabul ettirdikleri düşünülür. Bu ailenin Avrupa kolu Germenik, İtalik ve Slavik olmak üzere 3’e ayrılır.
Hint- Avrupa dillerinde kelime kökleriyle ,eklerden oluşur. Ancak yeni bir kelime türetilirken veya çekim yapılırken kelime kökünde değişiklik meydana gelir.
c) Phokis’liler
Phokis, Orta Yunanistan’da bir bölgedir. Bu bölgenin en önemli şehri Delphoi ( Pytho )’dir. Bu şehir Apollon’un kült merkezlerinden birisidir.
Phokisliler , Troya Savaşları’na Stneoioz ve Epitrophos’un başkanlığında katılmışlardır. Yine Hint- Avrupa dil ailesine mensup olan bu kavim, savaşlara ; Anenemorio, Hyampolis ve Lilailalılar’la birlikte katılmışlardır.
d) Lokris’liler
Lokris, Orta Yunanistan’da bir adanın adıdır. Homeros destanlarından öğrendiğimize göre, Teselya Bölgesi’nin dağlık yerlerine yerleşen Yunan kabileleri çobanlık ve tarımla geçimlerini sürdürmüşler ve ne siyasal ne de kültürel alanda bir varlık gösterememişlerdir.
Dor Göçleri’nin ilk zamanlarında birleşik fakat küçük bir kabile halinde Lokris’i işgal eden yunanlılar burada üçe ayrılmışlar ve bu yüzden gerek dil ve gerekse gelenekleriyle bölgenin eski halkı olan ve kendilerinden sayıca üstün olan akaların etkisi altında kalmışlardır.5
Lokris’liler, Troya Savaşları’na Oileus oğlu Aias yönetiminde katılmışlardır. e) Abant’lar
Euboia, Yunanistan’ın doğusunda bulunan büyük bir adadır. Bu adanın önemli şehirleri Khalkis ve Eretria’dır. Abantlar da bu adaya yerleşmiş bir kavimdir. Heredotos eserinde bu kavimden “ Euboia adasından gelmiş olan Abantlar ” olarak bahseder.6 Demek ki, Abantlar Ege Göçleri’nden sonra
Anadolu’ya geçmişlerdir. Ancak, Abantlar Anadolu’da pek çok kavimle karışıp kaynaşmışlardır. Homeros, İlyada’da Abantların, Karystos’ta ve Styra’da oturduklarından ve komutanlarının Elephonor olup 40 gemi ile Troya Savaşları’na katıldıklarından bahseder.7
f) Atinalılar
Atina Orta Yunanistan’ın Attika Bölgesi’nin merkezinde yer almaktadır. Atina’da yer alan Perrireus limanı oldukça önemlidir. Daha M.Ö. 1.binde Yunanistan’ın kültür merkezi olmuştur.
Herodotos, eserinde Atinalılar hakkında şunları söylemektedir. “ Bugün Yunanistan denilen ülke Pelasglar’ın elindeyken, Atinalılar da Pelasglar’dandır. Ve Krenai adını taşıyorlardı. Kral Kekrops zamanında Kekropidler adını almışlardır, daha sonra Erekhtheus iktidara geçtiği zaman Atinalılar olarak adları değişmiştir.”8
Heredotos’un sözünü ettiği Erekhtheus, İlyada’da adı geçen Erekhteus olsa gerektir. Homeros, Atinalılar’dan Erekhtheus’un halkı olarak bahseder.
Atinalılar Troya Savaşları’na, Menestheus komutasında ve 50 gemi ile katılmışlardır. 9
g) Salamis’liler
Salamis, Yunanistan’da Attika’nın güney sahilinde Saron körfezi’nde bir adadır. Salamis Adası sahilleri, Troya Savaşları’na Telemanoğlu Aias komutasında 12 gemiyle katılmışlardır. 10
Aias, Troya Savaşları’nda, Akhilleus’tan sonra en yiğit komutan olarak görülür. Kökenleri hakkında
h ) Argos’lular
Argos adı önceleri Peloponez’i kapsayan yarımada için kullanılıyordu. Sonraları bu ad, yalnız batıdaki Argos kentine ve Argolis denilen bölge için kullanılıyordu.
Argos, İlyada Destanı’nda Yunanistan’dan gelip Troya’ya saldırıların tümünün yurdu olarak gösterilir. Argoslu ise, Akalar’ın tümüne verilen genel sıfattır. İlyada’da, Argos’tan gelenler iki kısımdır. Bunlardan birisini Diomedes komuta eder. Diğeri ise, Akhilleus’un komutasındaki Argoslular’dır.
Burada oturanlar arasında Pelasglar da vardır. Pelasglar, Troya Savaşları’na hem hem Akalar’ın hem de Troyalılar’ın yanında katılmışlardır. Bu kavim, köken olarak bakıldığında Filistlerle aynı kavimdir. Anadolu’da yerleşen ( Pelestler ) Pelasglar Troyalılar’ın, göç ederek Halas’a yerleşen Pelasglar da Akalar’ın yanında savaşa iştirak etmişlerdir.
ı ) Spartalılar
Sparta, Peloponez’de Eurotas Irmağı Vadisi’nde yer alan bir şehir adıdır. Sparta denilen şehir devletinin Helenler ve Spartalılar arasındaki resmi adı Lakedaimon’dur. Homeros’ta Manelaos’un hükmettiği yer olan Lakedaimon ( Sparta ) , Dor Göçleri’nden sonra Dorlar tarafından iskan edilmiştir. Bilindiği gibi, Troya Savaşları’nın görünürdeki nedeni Menelaos’ un karısı Helen’in Paris tarafından kaçırılması idi. Buna rağmen, Menelaos’un savaşlara sadece 60 gemi ile katılması11 , savaşın ekonomik boyutunu bize açıkça gösteren bir delildir.
j ) Pylos’lular
Pylos, Peloponez’in Messenia Bölgesi’nde bir liman şehridir. Messenia Yunanistan’da büyük devletlerin kurulmasına müsait pek az alanlardan birisidir. Pylos’tan gelenler, başlarında Nestor olduğu halde savaşa 90 tane gemiyle katılmışlardır. Pylos’tan gelenlerin önderi olan Nestor, savaşın gidişatında önemli rol oynamaktadır. Troya Savaşı’nda Akalar’ın beyni niteliğindedir.
k) Arkadia ‘lılar
Arkadia, Yunanistan’da ; Peloponez’ in ortasında dağlık bir bölgedir. Bu sebeple bu bölge hiçbir halkı cezp etmemiştir. Bu yüzden buranın ahalisi otokton sayılır. Bu sebeple de kendilerine ait bir
donanmaları yoktur. Agamemnon, onların savaşa iştirakini sağlamak için onlara 60 gemi tahsis etmişti. Kökenleri hakkında fazla bilgiye sahip olmadığımız Arkadialılar, Troya Savaşları’nda Agapenar12 önderliğinde katılmışlardır.
l) Elis’liler
Elis, Peloponez ile Arkadia’nın batısında İonia Denizi’ne sahili olan bir bölgedir. Kuzey kesimi dağlık olan bu bölgenin merkezi Elis şehri idi. Bu şehrin dini merkezi Olimpia şehri idi. Elis’in diğer şehirleri Hyrmine , Myrsinos, Alesion ve Buprasion’dur. Bu şehirlerin her biri ayrı ayrı savaşlara iştirak etmişlerdir. Bu şehirler demek ki birbirinden bağımsız hareket ediyorlardı. Her şehir ayrı önderle katılmıştır. Bu önderler; Amphimaknos, Thaltios, Diores ve Polyksinos’tur.
Önderlerinin isimlerinden de anlaşılacağı üzere bu bölgenin halkı da Hint- Avrupalı bir dil konuşuyordu.
m) Ekhinai’liler
Ekhinai, İonia Denizi’nde bulunan bir takım adalar grubudur. Bu adalar Leukhos, İtake , Zocynthus, Cephalenia adlarını taşımaktaydılar. Troya önlerine bu adalardan gelenleri iki ayrı grupta inceleyebiliriz. Bunlardan birincisi, Homeros’un eserinde sadece , Ekhinai Adaları’ndan geldikleri belli olan Meges’in önderliğinde 40 gemi ile katılan gruptur. İkinci grup ise, savaşa Odysseus’un önderliğinde katılır. Bunlar İtake ve Zocythus ( Zonta ) adalarında gelmişlerdir.
n) Aitolia’lılar
Aitolia, Korit Körfezi’nin güneyinde, Lokris’in batısında yer almaktadır. Aitolia’da Yunanlılar başlangıçta tarıma elverişli yerlerde yerleşmişler, sonraları da dağlık kesimlere girmişlerdir. Bu dağlık kesim, Yunanistan’ın doğusunda gelişen uygarlıktan uzak kaldığı için ilkel geleneklerine devam etmişlerdir.
Homeros’un İlyadası’nda Aitolia’lıların Pleuron, Olenos, Pylene, deniz kıyısındaki Khalkis ve kayalık Kalydonda oturduklarından , Thoas’ın yönetiminde 40 tane gemiyle Troya Savaşları’na Akaların yanında katıldıklarından bahseder.13
o) Girit’liler
Girit, Yunanistan’ın güneyinde bir adadır. Bu ada , Kıt’a Karası Yunanistan’dan çok önce parlak bir kültür merkezi haline gelmiştir. Adanın gelişmesinde coğrafi konumunun rolü büyüktür. Çünkü, Girit Akdeniz’in merkezinde yer alıp eski doğu kültürüne oldukça yakın bir mesafede idi.
M.Ö. 2. binyılın başlarında Yunanistan’a gelen Akalar , M.Ö. 1400’lerde Girit’i ele geçirdiler, Giritliler bu istila sebebi ile göç etmek zorunda kalmışlardır.
Herodotos, eserinde Girit halkının Sikania’ya – bugünkü adıyla Sicilya adası – göç edişlerinden ve ardından boşalan Girit’e Praisalılar adında yeni bir halkın gelip yerleştiğinden; Troya Savaşları’nda boy gösteren Giritlilerin de bunlar olduğundan bahseder.14
Giritliler, Troya Savaşları’na İdomeneus önderliğinde ve 80 tane gemiyle iştirak eder.
p) Rodos’lular
Rodos, Akdeniz’de bir adadır. Ada , M.Ö.14.yy da kendine özgü bir seramik üretim merkezi haline gelmiştir. Buradan Doğu ve Akdeniz pazarlarına seramik ihraç ediliyordu. Rodoslular 3 ayrı kentten gelmişler ve Tlepolemos komutasında Troya Savaşları’na katılmışlardır. Bu kentler ; Lindos, İdusos ve Kameiros’tur.
r) Adalardan Gelenler
Troya Savaşları’na Ege Denizin’de bulunan pek çok adadan da katılanlar olmuştur. Akalar’ın yanında yer alan bu adaları homeros’un İlyadası’ndaki sıraya göre inceleyelim.
Syme adası, güney-batı Anadolu kıyılarındadır. Şimdiki adı Sömbeki olan bu adadan Nireus adındaki komutan 3 tane gemi ile katılır.
Nsyros, Kraphatos, Kosos( İstanköy) ve Kaldyna adaları ise Ege Denizi’ndedir. Bütün bu adalar Troya Savaşları’na , Pheidippos ve Antiphos’un önderliğinde katılmışlardır.15
s) Teselya’lılar
Yunanistan’ın Teselya Bölgesi’nden pek çok şehir devleti Troya Savaşı’na iştirak etmişlerdir. Biz bunları aynı başlık altında incelemeyi uygun gördük.
Teselya, Kuzey Yunanistan’da tarıma elverişli geniş bir bölgedir. Bu bölgeyi 4 bölüme ayıracak olursak , doğu bölümünde tanrılar yurdu olarak ün kazanan Olympos Dağı bulunmaktadır.
Teselya’dan gelen ilk bölük Poderkes’in buyruğundadır. Phylale şehrinden gelerek 40 gemi ile savaşa iştirak etmişlerdir. 16
Diğer bir grup da Pherailer’dir. Burası bugünkü Velestino şehriyle İdantifiye edilir. Eumelos’un
önderliğinde 11 tane gemi ile savaşa iştirak etmişlerdir.1
Troya Savaşları’na Methone, Thaumakie, Meliboia ve Olizon’dan da katılanlar olmuştur.
Teselyalı diğer bir grup da Agrissa, Gyrtone, Orthe, Elone ve Olosso şehirlerinde oturanlardır. Bu grup Polypoites’in buyruğunda savaşa katılmıştır. Bu bölgeden gelen son grup da Magnetler’dir. Magnetler, Yunanistan’ın Teselya Bölgesi’nde Pelion Dağı ile Peios Irmağı arasında oturmakta idiler. Bu yere de Magnesia adını vermişlerdi. İ.Ö.7-8.yy’ da Erythrai ( Çeşme – Ildır ) üzerinden Manisa dağına ( Syplos ) gelerek yerleşen Magnetler, buraya Syplos Magnesia’sı , Magnesia ad Sipylum adını verdiler.
Magnetler, Teselya’daki Magnesia’dan gelerek bu kenti kurdular ve yeni yurtlarına geldikleri yerin adını verip Magnesia dediler. Bu kent bugünkü Manisa’dır. Yani Manisa’ya ismini veren kavim Magnetler’dir.
Bütün bu kavimlerin katılımıyla Akalar’ın toplam gemi sayısının tamamı 1199’dur. Oluşan bu büyük filoya en fazla gemiyle katılan da elbette ki Mykenai kralı Agamemnon’dur. Akalar’ın ayrıntılı gemi listesi ise aşağıdaki şekildedir18:
Boiotia’lılar 50 gemi Phokis’liler 30 gemi Lilaia’lılar 40 gemi Lokris’liler 40 gemi Abant’lar 40 gemi Atinalı’lar 50 gemi Salamis’liler 12 gemi Trynis’liler 80 gemi Mykenai’liler 100 gemi Sparta’lılar 60 gemi Pylos’lular 90 gemi Arkadilı’lar 60 gemi Elis’liler 40 gemi
İthake adası 12 gemi
Aitolia’lılar 40 gemi Girit’liler 80 gemi Rodoslu’lar 9 gemi Syme’den gelenler 3 gemi Argos’lular 50 gemi Nisyros,krapathos ve kasos’lular 30 gemi Phylake’liler 40 gemi Pherai’lılar 11 gemi Methone’liler 20 gemi Trikke’liler 30 gemi Titanos’lular 40 gemi Argisasa’da oturanlar 40 gemi Kyphos’lular 22 gemi Magnet’ler 40 gemi
Bu liste bize gösteriyor ki, Aka müttefiklerinin her biri kendi imkanları doğrultusunda filoya gemi temin etmişlerdi. Ve bu birliğin gerçek lideri de filoya 100 gemi ile katılan Agamemnon idi. Bu filo içerisinde , Rodos ve Girit gibi Akdeniz Adaları’nın da olması bize gösteriyor ki, Akalar sadece Kıt’a Karası Yunanistan’a değil tüm Ege ve Akdeniz Adaları’na da egemen idiler.
3.BÖLÜME AİT NOTLAR VE AÇIKLAMALAR
1- Ekrem Memiş , Troya ve Troyalılar , s.62
2- Arif Müfit Mansel, Ege ve Yunan Tarihi,s.63
3- Homeros, İlyada , II.Bölüm s.103-105
4- Gordon Chılde , Tarihte neler oldu ? , s.116
5- Arif Müfit Mansel , a.g.e.,s.108
6- Herodotos , Herodot Tarihi , I.Kitap s.146
7- Herodotos, a.g.e. , II.Kitap s.105
8- Herodotos , a.g.e. , VIII.Kitap s.44
9- Homeros , a.g.e. , II.Bölüm s.105
10- Homeros , a.g.e. , II.Bölüm s.105
12- Homeros , a.g.e., II.Bölüm s.107
13- Homeros , a.g.e. , II.Bölüm s.108
14- Herodotos , a.g.e. , VII.Kitap s.170-171
15- Homeros , a.g.e. , II.Bölüm s.109
16- Homeros , a.g.e. , II.Bölüm s.110
17- Homeros , a.g.e. , II.Bölüm s.111