Biyoloji dersinde 9. sınıf öğrencilerine „Canlıların Sınıflandırılması‟ ünitesinde, araĢtırmada öğretimi yapılan konulara iliĢkin akademik baĢarı düzeylerini belirleyebilmek amacıyla uygulanan “Akademik BaĢarı Testi” (ABT), araĢtırmacı tarafından geliĢtirilmiĢtir. ABT yalnızca araĢtırmada öğretimi yapılan „Canlıların Sınıflandırılması‟ ünitesindeki aĢağıdaki konuları kapsamaktadır.
Testte yer alan sorular hazırlanırken, öğretimi yapılan konulardan eĢit sayılarda sorular hazırlanmasına ve konuların kapsamlarının dıĢına çıkılmamasına dikkat edilmiĢtir. Ayrıca, her bir konunun temel ve önemli kavramlarının öğrenilme düzeylerini belirleyebilmek amacıyla, bu kavramlara iliĢkin soruların hazırlanmasına da özen gösterilmiĢtir.
Öncelikle hazırlanan test biyoloji öğretmenlerine, ölçme değerlendirme uzmanına dağıtılmıĢ ve testte yer alan maddeler hakkında görüĢleri alınmıĢtır. Bu noktada testin „cevaplayıcı test sorularını okuyup anlayabilir‟ ve „cevaplayıcı soruları dürüstçe cevaplamaya hazırdır‟ Ģeklinde ifadelendirilen iki temel varsayıma dayandığına dikkat çekilmelidir (Wolf, 1988).
Bir baĢka önemli sınırlılığın da zaman sorunu olduğu söylenebilir. Ankette yer alan madde sayısının artmasına bağlı olarak cevaplama süresinin artması, cevaplamaya iliĢkin güdünün azalmasına, yorgunluğa bağlı olarak düĢünmeden cevap verme olasılığının artmasına neden olabilir. Bu durum geçerli ve grubu yansıtan cevapların toplanmasına, doğru cevaplara ulaĢılmasına engel olabilmekte, hatta ankette soruların uzunluğu ve anlaĢılamaması anketi hiç cevaplamama olasılığını artırmaktadır.
20
Tüm ölçme araçlarında anket sonuçlarının da geçerli ve güvenilir olması beklenir. Test soruları hazırlanırken bu husus dikkate alınmıĢtır. Anketin geçerli olması, araĢtırılan konuya ve soruya uygun cevaplar alabilme gücünü; güvenilir olması ise, uygulama aynı yollarla tekrarlandığında benzer cevaplar verme gücünü gösterir. (Aiken, 1997; Özoğlu, 1992).
Testin hazırlanmasında „anket geliĢtirme süreci‟ dikkate alınmıĢtır. Örneğin, Anderson (1990) anket oluĢturma sürecini
Genel araĢtırma sorularının belirlenmesi
Alt soruların listelenmesi
Maddelerin tasarlanması
Maddelerin sıralanması
Anketin düzenlenmesi
Anketin ön uygulamasının yapılması olmak üzere altı aĢamada incelenmektedir. Bu çalıĢmada oluĢturulan test;
Genel araĢtırma sorularının belirlenmesi
Madde (soru) yazma
Uzman görüĢü alma
Ön uygulama yapma
21
ġekil 3. Anket GeliĢtirme Süreci
Ġyi bir anket geliĢtirmek için araĢtırma probleminin iyi tanımlanması, genel araĢtırma sorularının iyi belirlenmesi ve araĢtırmanın amaçlarının olabildiğince kesin, iyi biçimlenmiĢ ve açıkça anlaĢılır bir Ģekilde belirlenmiĢ olması gerekir (American Statistical Association [ASA], 1997).
Test soruları, alt problemlerde yer alan değiĢkenlerden yola çıkarak ihtiyaç duyulan verilerin toplanmasına yönelik oluĢturulmuĢtur. Sorular oluĢturulurken konuya iliĢkin literatür taranmıĢtır. Konuyla ilgili kuramsal çerçevenin bilinmesi ve daha önce yapılan benzeri araĢtırmalara ulaĢılması maddelerin tasarlanmasında ve yazımında önemli kolaylıklar sağlar (Büyüköztürk, 2005).
Anket soruları, cevap seçeneklerinin belirgin olma durumuna göre;
Açık uçlu sorular ve kapalı uçlu sorular olmak üzere ikiye ayrılabilir (Burgess, 2001; Robson, 1996).
Açık uçlu (yapılandırılmamıĢ) sorular: katılımcılardan serbestçe cevap verebilmelerinin istenmesi durumunda tercih edilir. YapılandırılmamıĢ sorular olarak da bilinir ve cevaplayıcı sorulara serbestçe cevap verir. Bu tür soruların avantajı,
anket geliĢtirme
süreci
1. aşama: Genel araştırma sorularının belirlenmesi 4. aşama: Ön uygulama yapma 3. aşama: Uzman görüşü alma 2. aşama: Madde (soru) yazma22
araĢtırmacının beklemediği veya planlamadığı cevapları da alabilmesi ve böylece konu hakkında daha geniĢ ve ayrıntılı bilgiye sahip olabilmesidir. Buna karĢılık sorunun cevaplandırılmasında geçen sürenin uzun olması ve cevapların kodlanarak analiz edilmesindeki güçlükler, açık uçlu soruların dezavantajıdır. Açık uçlu sorular cevaplama biçimine göre yorumlama, listeleme ve boĢluk doldurma olmak üzere üç grupta toplanabilir (Mertens, 1998).
BoĢluk doldurma soruları: cevabın genellikle bir veya birkaç sözcük ile verilebileceği durumlarda, cevaplayıcıya cevap için uygun bir boĢluk bırakılarak yöneltilen sorulardır. BoĢluk doldurma, cevap kategorileri sınırlı olan sorular için pratik değildir (Büyüköztürk, 2005).
Kapalı uçlu (yapılandırılmıĢ) sorular: Kapalı uçlu sorular cevaplayıcıya olası cevap seçeneklerinin verildiği soru türüdür. YapılandırılmıĢ sorular olarak bilinen bu soru türünde, cevaplayıcı, soruları hızlı ve güvenilir bir Ģekilde cevaplar, araĢtırmacı da hızlı ve güvenilir bir Ģekilde analiz eder. Mertens (1998), küçük bir grup üzerinde açık uçlu sorulardan oluĢan yapılandırılmamıĢ bir anketin uygulanmasının kapalı uçlu soruların cevap kategorilerini oluĢturmada önemli katkı sağlayacağını belirtmektedir. Burgess (2001), kapalı uçlu soruları tek ya da çok seçeneğin iĢaretlendiği sorular, sıralama soruları, dereceleme soruları olarak sınıflandırmaktadır.
Uzman görüĢü alma:
Bu aĢamada, ilk olarak „ankette yer alan maddeler, ihtiyaç duyulan olgusal veya yargısal verileri kapsamada ve toplamada ne derece yeterlidir‟? sorusunun cevabı aranır. Anketin kapsam geçerliliği ile ilgili olan bu sorunun cevabını almak için uzmanlara baĢvurulur. Uzmandan beklenilen, anket taslak formunda yer alan maddeleri kapsam geçerliliği bakımından değerlendirmesidir. Uzman görüĢleri belirlemede açık ve/veya kapalı uçlu sorulardan oluĢturulacak bir uzman değerlendirme formunda yararlanılabilir.
Uzmanlar her bir soru için %90-100 geçerli olduğu noktasında uyuĢma göstermesi gereklidir. Uzmanların % 70-80 oranında uyuĢma gösterdikleri maddeler eleĢtirilere göre düzeltmeler yapılarak ölçekte tutulabilir. Analiz sonuçlarına göre maddeler tekrar gözden geçirilir. EleĢtirilen maddeler üzerinde öneriler doğrultusunda düzeltmeler yapılır, uygun olmayan maddeler formdan çıkartılır ve böylece anketin diğer geçerlilik ve güvenirlik çalıĢmalarını yapmaya yönelik hedef kitleden seçilecek bir örnekleme uygulanmak üzere anketin ön uygulama formu oluĢturulur (Büyüköztürk, 2005). Anketin kullanıĢlılığını
23
artırmak için uzmanlardan sayfa yapısı, soruların ve cevap seçeneklerin sıralanıĢı, yazı formatı, baskı kalitesi vb. hakkında da görüĢ istenmesi önemli görülmektedir (Mertens, 1998).
Testin hazırlanmasında öncelikle, „Canlıların Sınıflandırılması‟ ünitesinin kazanımları çıkartılmıĢ, tüm kazanımlara ait sorular olmasına dikkat edilmiĢ, konuların yoğunluğuna, kazanım sayısına göre soru sayısı belirlenmiĢtir. AraĢtırma konularını kapsayan soruların yer aldığı ortaöğretim düzeyindeki birçok kaynak taranarak incelenmiĢtir. Yapılan bu çalıĢmadan elde edilen bilgiler doğrultusunda, uzman görüĢlerine de baĢvurularak araĢtırmanın amacına uygun bir Ģekilde, baĢlangıçta 27 maddeden oluĢan ABT geliĢtirilmiĢtir. Yapılan bu ön uygulama aĢamasında anketin geçerlilik ve güvenirliği gözleme dayalı verilerle sorgulanmıĢtır. Anketin taslak formundaki problemleri belirlemede kritik bir öneme sahip olan ve araĢtırmanın hedef kitlesiyle benzer özelliklere sahip bir grup üzerinde yapılacak ön uygulama, geçerli ve güvenilir sonuçlar elde edebilmek için çok önemli bir aĢamadır (ASA, 1997; Mertens, 1998). Test, yukarıda açıklamaları yapılan sorulardan olan, boĢluk doldurma, doğru/yanlıĢ, çoktan seçmeli ve açık uçlu sorulardan oluĢmuĢtur.
Bu görüĢler doğrultusunda gerekli düzeltmeler yapılmıĢtır. Daha sonra, test araĢtırmanın çalıĢma grubuna uygun daha önceden bu dersi almıĢ 22 kiĢilik bir öğrenci grubuna uygulanarak, sorular hakkında öğrencilerin fikirleri alınmıĢ, anlaĢılmakta güçlük çekilen noktalar belirlenerek gerekli düzeltmeler yapılmıĢtır. Ayrıca yapılan bu uygulama ile öğrencilerin testi cevaplayabilmeleri için gerekli süre de belirlenmiĢtir.
ABT‟nin geçerliliği, kapsam geçerliliği açısından incelenmiĢtir. Hazırlanan çoktan seçmeli test, biyoloji öğretmenleri tarafından incelenerek, araĢtırmanın amacına uygun olduğuna ve araĢtırmada öğretimi yapılan konulara iliĢkin öğrencilerin baĢarı düzeylerini araĢtırdığına, yani kapsam geçerliliği olduğuna karar verilmiĢtir.
ABT‟nin güvenilirlik analizini yapabilmek amacıyla, test 2011-2012 öğretim yılında grup dıĢı aynı konuları iĢleyen 22 öğrenciye uygulanmıĢtır. Bu uygulamadan elde edilen veriler analiz edilerek, ölçeğin güvenilirliği belirlenmiĢtir. Yapılan madde analizi sonucunda, ayırt edicilik indisi 0,30‟un altında olan 7 madde testten çıkarılmıĢ ve test 20 soru olarak son haline getirilmiĢtir. 20 sorudan oluĢan ABT‟nin KR 20 formülüne göre güvenilirlik katsayısı 0,73 olarak bulunmuĢtur. Testte yer alan maddelerin ortalama güçlük seviyesi 0.49, maddelerin güçlük katsayıları 0.32 ile 0.83 arasında değiĢtiği belirlenmiĢtir.
24
9. sınıf biyoloji dersini alan öğrencilerin öğretimi yapılan konulara iliĢkin araĢtırmanın baĢındaki hazır bulunuĢluk seviyelerini belirleyebilmek için ABT, kontrol ve deney grubunda öntest olarak kullanılmıĢtır. Test, deneysel iĢlemin etkisini ve öğrencilerin araĢtırma sürecinin sonundaki baĢarı düzeylerini belirleyebilmek için sontest olarak her iki gruba da uygulanmıĢtır. Testin cevaplanması için 40 dakika bir ders saati süre verilmiĢtir. Testten alınan toplam puan, akademik baĢarı düzeyini göstermektedir. Toplam puanın yükselmesi, akademik baĢarı düzeyinin olumlu yönde arttığını ifade etmektedir